शिक्षाको आपतकालीन योजना खोइ ?

A+ A A-

विश्वभरकालाई हेर्ने हो भने कोरोना भाइरसको सन्दर्भमा शिक्षा राज्यको प्राथमिकतामा परेको छैन । देश विकासको मूल आधार नै शिक्षा हो । शिक्षा राज्यको प्राथमिकतामा त परेन । तर, शिक्षाको रूपान्तरणका लागि विश्वविद्यालय नेतृत्वको नजरमा समेत नपर्नु विडम्बना हो ।

अहिले विश्व नै कोरोना भाइरस (कोभिड १९) सँग जुदिरहेको छ । औषधि नबनेसम्म यो महामारी रोकिने छाँटकाट छैन ।

अमेरिकाका मेयरले न्युयाेर्कमा समेत १ वर्ष विद्याललय खुल्न नसक्ने भनिसकेका छन् । डेनमार्कमा स्कुल खुल्यो, विश्वविद्यालय खुलेको छैन । हाम्रोमा के गर्ने ? आपतकालीन समयमा कसरी पठनपाठन सञ्चालन गर्ने ? यसको योजना बनेको खोइ ?

आपतकालीन समयमा योजना बनाउने काम यूजीसीको पनि हो । यस्तो समयमा सुतेर बसेको देखिन्छ । विश्वविद्यालय कोरोना भाइरसको औषधि पत्ता नलागेसम्म बन्द गरेरै राख्ने हो ?

यो समयमा विश्वविद्यालय बन्द होइन । विश्वविद्यालयको नेतृत्व उपकुलपति, रजिस्ट्रार, डीन, रेक्टर, प्राध्यापक र विद्यार्थी सबै मिलेर नयाँ योजना बनाउनुपर्ने हो । तर, विश्वविद्यालय नेतृत्व कहाँ छ ?

कोरोना प्रभावित देशहरूले १ हप्ताभित्र योजना बनाएर शिक्षाको क्षेत्रमा महत्त्वपूर्ण काम गरेका छन् । तर, हाम्रोमा लकडाउन भएको १ महिना हुँदा पनि कुनै पनि विश्वविद्यालयले आपतकालीन योजना बनाउन सकेका छैनन् । यसबाट निकम्मा नेतृत्व भन्ने प्रष्ट भएको छ ।

विद्यार्थीको जाँच रोकिएको छ के गर्ने ? लकडाउन लम्बियो भने कसरी पढाउने ? भर्ना कसरी गर्ने ? शुल्क कसरी लिने ? हामीसँग रिसोर्स के छ ? कसरी जुटाउने ? यो समयमा के गर्दा उपयुक्त हुन्छ ? अरू देशमा के छ ? कसले यो समयमा काम गर्न सक्छ ? यी विषयमा नेतृत्वले योजना बनाउनुपर्ने हो । भाग्यवादी मोडलबाट कहिलेसम्म एजुकेसन चलाउने ?

ठूलाले मात्र जानेको छ भन्ने चिन्तन हावी छ । अहिले समाजवादी हौँ भन्नेहरूले नै सरकारको नेतृत्व गरेका छन् । विश्वविद्यालयमा पनि त्यस्तै नेतृत्व पठाइएको छ ।

तर, आफूलाई समाजवादी र लोकतान्त्रिक भन्नेले यसको मर्म नै बुझेको देखिएन । आफूले नेतृत्व गरेपछि तल्लो तहको मान्छेलाई फाइदा होस् भनेर यस्तो समयमा निर्णय गर्नुपर्ने हो । नेतृत्वले निर्णय र योजना नबनाउँदा यसको असर विद्यार्थी, शिक्षक र कर्मचारीलाई परेको छ ।

किन आवश्यक छ अनलाइन कक्षा ?

विज्ञानको जमाना हो । रिसर्चको काम विश्वविद्यालयबाट हुनुपर्छ । कोरोना प्रभावित अन्य देशका विश्वविद्यालय अहिले अनुसन्धानमा जुटेका छन् । यहाँ कस्तो किटको प्रयोग भएको छ ? यसको असर के छ ? अध्ययन अनुसन्धानको काम विश्वविद्यालय नेतृत्वले लगाउनुपर्ने हो ।

यो समयमा सरकारलाई सुझाव दिने भनेको विश्वविद्यालय नेतृत्व र प्राध्यापकको हो । किनभने विज्ञ हुने ठाउँ नै विश्वविद्यालयमा हो ।

वैज्ञानिक र कतिपय देशका राष्ट्रप्रमुखले २०२२ सम्म पनि औषधि पत्ता लगाउन र नियन्त्रण गर्न गाह्रो पर्ने बताइरहेका छन् । अब त्यो अवधिसम्म हाम्रा विश्वविद्यालयले के गर्ने ?

यदि लकडाउन खुल्यो भने पनि सामाजिक दूरी कायम गरेर कसरी पढाउने ? आपतकालीन समयमा कसरी पढाउने भन्ने योजना बनाउने काम धेरै ढिला भएको छ । भाषण गरेर मात्र समस्याको समाधान हुँदैन । यो समयमा योजना बनाउने हो ।

विश्वविद्यालयमा कतिपय प्राध्यापकले अनलाइनबाट पढाइरहेका छन् । विद्यार्थीले पढिरहेका छन् । जसरी पनि चल्ने रहेछ । किन चाहियो नेतृत्व ?

विद्यार्थी, शिक्षक, कर्मचारी कहाँ छन् ? यी विषयमा नेतृत्वले समतामूलक ढंगले सोच्नुपर्ने हो । प्रविधिको प्रयोग गरेर पढाउने हो भने त्यसका लागि शिक्षक विद्यार्थी तयार छन् कि छैनन् ? कतिपय प्राध्यापक मेल चलाउन नजान्ने होलान्, तिनका लागि के गर्न सकिन्छ ? अनलाइनबाट पढाउन इन्टरनेट, कम्प्युटर पर्याप्त छ कि छैन ?

कुन विद्यार्थी अनलाइनबाट पढ्न सक्छ ? को मेलबाट पढ्छ ? अडियो भिडियो केबाट पढाउने ? कोही फिजिकल रूपमै उपस्थित हुनुपर्नेका लागि के गर्ने ? आपतकालीन समयमा बनाउने भनेको योजना हो । योजना नबनाई भाषण मात्र गरेर शिक्षामा रूपान्तरण हुन सक्दैन ।

शिक्षालाई रूपान्तरण गर्ने हाे भने यो महत्त्वपूर्ण समय पनि हो । सत्तारूढदेखि प्रतिपक्ष दलसम्मले समाजवाद भनेको छ । समाजवादअनुरूपको शिक्षा बनाउने यो सही समय हो ।

दरबार हाइ स्कुलको मोडेललाई रूपान्तरण गरेर कर्मबादी मोडेलको शिक्षा बनाउने यो अवसलाई किन प्रयोग नगर्ने ?

(प्राध्यापक लुइँटेलसँग शिलापत्रकर्मी दिनेश गौतमले गरेकाे कुराकानीमा आधारित)

प्रकाशित मिति: आइतबार, वैशाख ७, २०७७ १२:०१