धार्मिक स्थलदेखि मेलासम्म चाबी लागेको नयाँ वर्ष, सुनसान छन् डाँडापाखा

A+ A A-

आज नयाँ वर्ष अर्थात् विक्रम संवत् २०७७ साल । विगत जस्तो छैन यो वर्षको नयाँ वर्ष । कोरोना भाइरसका कारण भेटेरै शुभकामना आदानप्रदान गर्नुपर्ने अवस्थामा मानिसहरु सामाजिक सञ्जालमा सीमित छन् ।

११ चैतदेखिको ‘लकडाउन’का कारण मानिसहरु घरमै नयाँ वर्ष मनाइरहेका छन् । सूर्यले मीन राशिको भोग समाप्त गरी मेष राशिबाट भोग सुरु गर्ने दिन आज वैशाख सङ्क्रान्तिअर्थात् मेष संक्रान्ति तथा वर्षको पहिलो दिनका रुपमा नयाँ वर्ष मनाइन्छ ।

विगतका वर्षमा नेपालीहरुले बिहानै घरआँगन सफा गर्ने, स्नान गर्ने, देवदेवीको दर्शन गर्न मन्दिर जाने, मीठोमीठो खाने, साथीसङ्गति तथा इष्टमित्रसँग भेटघाट गरेर शुभकामना आदानप्रदान गर्दै आएका थिए । यो वर्षको नयाँ वर्षमा ठूला धार्मिक मठमन्दिर प्राय बन्द छन् ।

विगतका नयाँ वर्षको दिन मठ मन्दिरमा पूजा गर्नेको भीड लाग्ने गर्दथ्यो । यो वर्ष भने मठमन्दिरले श्रद्धालु पाएका छैनन् । उपत्यकाका ठूला मन्दिर पशुपतिनाथ, स्वयम्भू, चाँगुनारायण, कृष्ण मन्दिर, संकटा मन्दिरमा नयाँ वर्षमा श्रद्धालुको धेरै भीड लाग्ने गरेको थियो ।

यो नयाँ वर्षमा कोरोना भाइरसका कारण मन्दिरको मूल ढोकामा नै चाबी लागेको छ । जसकाकारण यो वर्ष मठमन्दिर पनि सुनसान छन् ।

वि.सं १३५ देखि संवत, वि.सं ६३३ देखि मानदेव संवत, वि.सं ९३६ देखि नेपाल संवत मनाउन थालेका थिए ।

इतिहासकार दीनेशराज पन्त मल्लकालदेखि नेपालमा मौलिक संवत मनाउन चलनको विकास भएको बताउँछन् । १२ औँ शताब्दीमा गुजरातबाट आएका एक अध्ययनकर्ता र विद्वानले किताब सार्दा पहिलो पटक विसंको प्रयोग गरेको लिखित दस्तावेज फेला परेको पनि इतिहासकार पन्तको भनाई छ । संवतमध्ये अहिले मानदेव संवतको चलन हराइसकेको पन्त बताउँछन् ।

नयाँ वर्षका अवसरमा आज देशभरका सरकारी कार्यालय, सार्वजनिक संस्थान एवं शिक्षण संस्थामा सार्वजनिक बिदा दिइन्छ । यो वर्ष ‘लकडाउन’का कारण विदा नै छ । नयाँ वर्ष, नयाँ उमंग, नयाँ उल्लास, नयाँ थालनी । सबै कुरा नयाँ ।

आजका दिनलाई वर्षभरी रमाइलो होस् भन्ने कामनाका साथ धूमधामले मनाउने चलन थियो । यो साल विगतका वर्षमा जस्तो उमंग, नयाँ उल्लासका साथ मनाउन पाइएन ।

नयाँ वर्षमा भरिने डाँडापाखा सुनसान

उपत्यकाको सबैभन्दा लोकप्रिय गन्तव्य स्थल पनि यो वर्ष सुनसान छन् । विगतका नयाँ वर्षमा उपत्यका आपसपासका लोकप्रिय गन्तव्य स्थलमा मानिसको भीड लाग्ने गरेको थियो । तर, यो वर्ष भने नगरकोट, त्रिभुवनपार्क, युएनपार्क, फुलौरी गुम्बा, धुलिखेलको डाँडा, दोल्लाघाट, ककनी, चोभार, गोदावरी पनि सुनसान छन् ।

नयाँ वर्षमा सबैभन्दा आन्तरिक पर्यटकको भीड लाग्ने चन्द्रागिरी । तर, यो वर्ष पनि त्यहाँ पनि वातावरण सुनसान छ । साँगाको कैलाशनाथ महादेव मन्दिर, साँगामै रहेको काठमाडौं फनभ्याली, चोभारको हुपील्यान्ड वाटर पार्क लगायतका गन्तव्य उपत्यकावासीका लागि फुर्सद मनाउने स्थल हुन् ।

उपत्यकाभित्रकै रत्नपार्क, तीनै जिल्लाका दरवार क्षेत्रहरू, पशुपतिनाथ, स्वयम्भू, चाँगुनारायण लगायतका प्राचिन र प्राकृतिक गन्तव्य भित्र पर्छन् । नयाँ वर्षमा यी क्षेत्रमा परिवार लिएर धेरै घुम्न जान्थे । तर, यो नयाँ वर्षमा ती स्थान पर्यटक विहीन बने । त्यस्तै, देशभरका ७ सय बढी घुम्ने स्थल यो वर्ष शून्यप्राय छन् ।

नयाँ वर्षमा प्रेम गर्नेहरुका लागि पनि खल्लो रह्यो । प्रेमीजोडी विगत नयाँ वर्ष मनाउन विभिन्न स्थानमा पुग्ने गरेका थिए । तर, यो वर्षको पहिलो दिन नै मानिसको अत्यधिक भीड हुने डाँडापाखामा चराचुरुगींको आवाज मात्र छ ।

मनोरञ्जन र मेला लाग्न पाएनन्

विगतका नयाँ वर्षमा विभिन्न मनोरञ्जनका लागि कार्यक्रम आयोजना गरिन्थे । तर, यो पटक भने सबैको नयाँ वर्ष ‘लकडाउन’मै बित्त्तैछ । विगतका वर्षमा जस्तो यो नयाँ वर्षमा खुलेर एकअर्कालाई भेट्ने अवस्था पनि छैन ।

नयाँ वर्षका अवसरमा काठमाडौंको उत्तरी भेगस्थित बुढानीलकण्ठ र गोकर्णेश्वर नगरपालिकाको सीमामा रहेको वाग्द्वार (वागमती नदीको उद्गमस्थल) मा विशेष स्नान मेला लाग्छ । टोखा चण्डेश्वरीको सपनतीर्थ र कीर्तिपुर स्थित चम्पादेवीमा पनि स्नान मेला लाग्ने गरेको थियो । तर, यो पटक कोरोनाका कारण ती स्थान सुनसान छन् ।

त्यस्तै, टोखाको खहरे अर्थात् सपन तीर्थमा आजका दिन स्नान गरेमा कुष्ठरोग एवं लुलो लङ्गडोपना हटेर पुनः शारीरिक तन्दुरुस्तता प्राप्त हुने जन विश्वास छ । यो पटक यहाँ पनि स्नान भएन ।

नयाँ वर्षकै अवसरमा भक्तपुरमा मनाइने १ साता लामो बिस्केट जात्रा पनि कोरोनाका कारण प्रभावित भएको छ । बिस्केट जात्रा देशका अन्य भागमा पनि मनाउने चलन छ । उपत्यकामा साँखु र टोखामा समेत बिस्केट जात्रा मनाइन्छ । यस बाहेकका जिल्लामा चैत मसान्तका दिन लिङ्गो ठड्याई वैशाख १ गते ढलाउने गरिन्छ ।

यो नयाँ वर्षमा धेरै मनोरञ्जनका कार्यक्रम पनि प्रभावित भएका छन् । कार्यक्रम नै नभएपछि कलाकार फुर्सदिला बनेका छन् ।

प्रकाशित मिति: सोमबार, वैशाख १, २०७७ १०:०६