स्वास्थ्यकर्मीकाे मानसिक स्वास्थ्यका बारेमा पनि ख्याल गराैँ

A+ A A-

७ अप्रिल २०२०, विश्व स्वास्थ्य दिवस हो र यस वर्षको नारा नर्सहरू र सुँडेनीहरूको कार्यको उत्सव मनाउने छ र विश्वका नेताहरूलाई संसारलाई स्वस्थ राख्न महत्त्वपूर्ण भूमिका खेल्ने नर्सहरू र सुँडेनीहरूको कार्य सम्झाउने दिन हो ।

नर्सहरू र अन्य स्वास्थ्यकर्मीहरू कोभिड १९ प्रतिक्रियामा अग्रणी भूमिका निर्वाह गर्दै आफ्नाे जिम्मेवारीमा लडिरहेका छन् । उनीहरूले उच्च गुणस्तरकाे सम्मानजनक उपचार र हेरचाह प्रदान गर्नमा कुनै कसर बाँकी राखेका छैनन् । डर र प्रश्नहरूको समाधान गर्न अग्रणी सामुदायिक वार्तालाप र केही उदाहरणहरूमा क्लिनिकल अध्ययनहरूका लागि डाटा सकलन गर्न नर्सहरूविना असम्भव नै हुन्छ ।

यस वर्ष विश्व स्वास्थ्य दिवस मनाइरहँदा यी दुई घटनाहरूबाट हामीले सिक्नु जरूरी छः

१. भारतको मुम्बईमा २६ नर्सहरूसहित केही डाक्टरहरू संक्रमित भए भन्ने खबरसहित वर्क हार्ड अस्पताललाई नै क्वारेन्टाइन घोषणा गरिएको छ, र उक्त अस्पतालमा कार्यरत करिब पौने ३ सय कर्मचारीहरूलाई कोरोनाको परीक्षण गराउनुपरेको छ ।

२. अमेरिका तयार छैन र नर्सहरू सुरक्षित छैनन्, म आफैँ सुरक्षित छैन भने म कसरी सेवा दिन सक्छु ? म बिनामास्क कोभिड १९ संक्रमितकाे उपचारमा लाग्नुभन्दा बरू जागिर नै छोड्छु, एक नर्सले भनेकी छिन् भने उनकै अर्की सहकर्मी नर्सले म निक्कै चिन्तित छु, निराश छु भन्दै अमेरिकाको केन्द्रीय रोग नियन्त्रणकाे ढाेकाबाहिर आएर रूँदै बिलौना गरेको भिडियो अहिले सामाजिक सञ्जालमा भाइरल भएको छ । जसले गर्दा आमनर्सहरू त्रसित हुन पुगेका छ्न् ।

साे भिडियाेले काममा नैराश्यता, क्रोध र रीस, छटपटीका साथै चिन्ता र डर पैदा गराएकाे छ । नोवेल पुरस्कार विजेता रूसी वैज्ञानिक इभान पी प्याभलभले सिकाइको सिद्धान्त प्रतिपादित गरेका छ्न् । सन् १९०४ तिर प्याभलभले प्रयोग गर्दाका तीनवटा चरणलाई ध्यान दिनु अहिले सान्दर्भिक हुन आउँछ ।पहिलो– महामारीपूर्वको अवस्था, दोस्राे– महामारी सुरूवात भइसक्दाकाे अवस्था र तेस्राे– महामारीपश्चात्काे अवस्था ।

नेपाल अहिले काेराेना महामारीकाे दाेस्राे चरणमा छ । संख्यात्मक हिसाबले सामान्य नै छ । यही समयमा ध्यान दिन सक्याैँ भने हामीले अरू देशको सिकाइको अनुभवबाट नै राम्रो व्यवस्थापनसहित अघि बढ्न सक्छौँ । त्यसका लागि पनि स्वास्थ्यकर्मीहरूको आधारभूत आवश्यकतालाई ध्यान दिन जरूरी छ । त्यसाे गर्न सक्याैँ भने भाेलि आइपर्न सक्ने विपदकाे सामना गर्ने जनशक्ति बचाउन सक्छौँ । अन्यथा विकराल समस्या आउँछ र पछुताउनु सिबाय हामीसँग अर्काे कुनै विकल्प हुँदैन ।

नेपालमा अहिले ९ जना मात्र काेराेनाका संक्रमित भएकाे पाइएकाे छ । याे संख्या र अवस्था कोभिडपूर्वको अवस्था हो र याे अवस्थामा पूर्ण आवश्यकीय अत्यावश्यक साम्रग्रीहरूसहित नर्स र स्वास्थ्यकर्मीहरूलाई तयारी अवस्थामा राखिनु अत्यावश्यक छ । संक्रमणले देशभर महामारीको रूप लिएकाे अवस्थामा के गर्ने, कसरी गर्ने ? भन्ने तयारी पनि दाेस्राे चरणकाे अवस्थामै गरिसक्नु जरूरी छ ।

साथै, महामारीपछिकाे अवस्थाकाे पनि आँकलन गर्नु जरूरी हुन आउँछ । हामीले प्याभलभकाे सिकाइका सिद्धान्तकै आधारमा पनि अमेरिका र भारतको गल्तीबाट पाठ सिक्दै डाक्टर र नर्सहरूलाई भयमुक्त वातावरणकाे निर्माण गर्नु जरूरी छ । र, याे कर्तव्य राज्य को । त्यसाे गर्न सकियाे भने मात्र यो महामारीको युद्ध जित्न सकिन्छ ।

हाम्रो देशमा बीएस्सी नर्सिङ (साइकेट्रिक) गरेका केहीबाहेक थुप्रै स्टाफ नर्सहरू हुनुहुन्छ । धैरेलाई अहिलेको समयमा शारीरिक स्वास्थ्यसँग, मानसिक हेरचाह कसरी गर्ने ? र विपदको बेला बिरामीलाई सेवा दिँदा के–कस्ता चुनौतीहरूको सामना गर्नुपर्छ भन्ने कुरालाई ध्यान दिँदै तालिम दिइनु जरूरी देखिन्छ ।

नेपाल सरकारले विशेष गरी नर्सिङ र मिडवाइफ स्वास्थ्यकर्मीका लागि विशेष प्याकेज नै बनाएर विभिन्न तालिमहरूसहित मनोवैज्ञानिक प्राथमिक सेवाका आधारभूत तालिम दिनु अनिवार्य देखिन्छ । किनभने अस्पताल वा प्राथमिक स्वास्थ्य केन्द्र वा चौकी वा प्रतिस्ठान, जहाँ भए पनि बिरामी र बिरामीको आफन्तको पहिलो भेट हुने भनेको नर्स वा मिडवाइफहरूसँगे हो ।

विश्व स्वास्थ्य दिवसमा पहिलो विश्व नर्सिङ राज्य प्रतिवेदन २०२० प्रस्तुत गर्ने भनिएको छ, जसले गर्दा नर्सिङ कार्यबारेमा पहिलो विश्व राज्य रिपोर्टले नर्सिङ कार्यबलको एक वैश्विक तस्वीर प्रदान गर्नेछ र स्वास्थ्य र स्वास्थ्य सुधारका लागि यस कार्यबलको योगदानलाई अनुकूलन गर्न प्रमाण–आधारित योजनाको समर्थन गर्नेछ ।

सबै रिपोर्टले डाटा संकलन, नीति संवाद, अनुसन्धान र वकालत र आउँदो पुस्ताका लागि स्वास्थ्य कर्मचारीहरूमा लगानीको एजेन्डा तय गर्नेछ ।

विश्व स्वास्थ्य संगठन (डब्लूएचओ) ले विश्वका २ सयभन्दा बढी राष्ट्रमा कोरोना भाइरस संक्रमण फैलिइसकेको तथ्यांक सार्वजनिक गरेको छ । सन् २०१९ को डिसेम्बर ३१ मा चीनको हुबेइ प्रान्तको वुहानबाट फैलिएको यो भाइरसबाट आजसम्म साढे १३ लाभन्दा बढी संक्रमित भइसकेका छन् भने ७५ हजारभन्दा बढीकाे हाराहारीमा मानिसले ज्यान गुमाइसकेका छन् ।

विश्वव्यापी रूपमा संक्रमण फैलिइरहेकाे याे परिस्थितिमा नेपालका वीर अस्पताल, त्रिवि टिचिङलगायत अस्पतालका स्वास्थ्यकर्मीहरूले न ९५ मास्क र स्यानिटाइजरको माग गरिरहेका छन् । त्यसबाहेकका सामग्रीहरू पनि सामान्य वार्डहरूमा पुर्‍याउन सकेमा साँच्चै नै नर्स र सुडेनीहरू सबैलाई ठूलाे राहत हुन सक्छ । साथै, नर्स डाक्टर, हामी सबै सुरक्षित हुन सक्छौँ ।

नेपालमा यो महामारीको समयमा टिचिङलगायतमा नर्सहरू को ड्युटी आवर नै ८ बाट १२ गर्नुपर्ने अवस्थाले झन् शारीरिक अवस्थामा समस्या देखिन सम्भावना छ । त्यसैले स्वास्थ्यकर्मीहरूको मानसिक स्वास्थ्यका बारेमा ख्याल गरौँ । नियमित ब्यायाम, अभ्यास, योगा र ध्यान गर्ने वातावराण निर्माण गरी सबैले धैर्य र आत्मबल बढाउने काम गरौँ । (लेखक मनाेविद् हुन्)

प्रकाशित मिति: मंगलबार, चैत २५, २०७६ १५:५८