३० वर्ष दु:ख गरेको संस्थामा ५ वर्षपछि प्रमुख भएर फर्कंदा

A+ A A-

२०४२ सालमा राष्ट्र बैंकमा प्रवेश गरेका महाप्रसाद अधिकारी २०७२ सालमा डेपुटी गभर्नरबाट अवकाश पाए । २०७२ सालमा पनि उनी आगामी गभर्नर बन्ने ३ जनाको सूचीमा अटाएका थिए ।

सरकारी सेवाबाट अवकाश पाएको ६ महिनापछि उनले लगानी बोर्डको प्रमुख कार्यकारी अधिकृतको रूपमा नियुक्ति पाए । अधिकारीले लगानी बोर्डको कार्यकारी अधिकृतको पदावधि सकिन केही महिना बाँँकी रहँदै गभर्नरको जिम्मेवारी पाए ।

अर्थमन्त्री र प्रधानमन्त्री दुवैको रोजाइमा परेका अधिकारी जुन संस्थामा ३० वर्ष काम गरे, त्यही संस्थाको प्रमुख भएर जाँदै छन् । राष्ट्र बैंकका धेरै कर्मचारीसँग उनी परिचित पनि छन् ।

अधिकारी डेपुटी गभर्नर हुने समयमा राष्ट्र बैंकभित्र केही विरोधका स्वरहरू पनि आएका थिए तर उनले कामबाट आफ्नो कौशल प्रस्तुत गरेका थिए । गभर्नरमा नियुक्तिपछि शिलापत्रसँगको छोटो प्रतिक्रियामा अधिकारीले भने, गभर्नर पदको न्याय गर्नेछु, बाँकी पछि कुरा गरौँला ।

उनले लामो समय काम गरेको संस्थामा प्रमुखको रूपमा फर्किएर जान पाउँदा खुसी व्यक्त गरे।

गभर्नरमा कस्तो गुण हुनपर्छ (निवर्तमान गभर्नर डा. चिरञ्जीवी नेपालको बिचारमा आधारित)

गभर्नर राष्ट्र बैंकको अध्यक्ष हो । देशको कुल गार्हस्थ्य उत्पादन रकमभन्दा बढी सम्पत्ति रहेको बैंकिङ क्षेत्रको नेतृत्व गर्ने व्यक्ति पनि हो । देशको अर्थतन्त्रलाई चलायमान बनाउन र प्रभावकारी मुद्रा परिचालन गर्नका लागि नीतिगत निर्णय लिन सक्ने व्यक्ति पनि हो । बैंक तथा वित्तीय क्षेत्रको कार्यकारी व्यक्ति भएको नाताले गभर्नर धेरै गुणले परिपक्व हुनुपर्ने हुन्छ ।

गभर्नर हुनका लागि वित्तीय क्षेत्रसम्बन्धी पर्याप्त ज्ञान भएको हुनुपर्नेछ । अन्यथा उसले सही नेतृत्व दिन नसक्ने मात्र होइन, वित्तीय क्षेत्र नै डामाडोल हुने अवस्था आउन सक्छ ।

अन्तर्राष्ट्रिय परिवेशलाई राम्ररी केलाउने र त्यसले राष्ट्रमा पार्ने प्रभावको अग्रिम मूल्याङ्कन गर्न सक्ने क्षमता गभर्नरमा चाहिन्छ । राष्ट्रिय परिवेश समयमै बुझेर आवश्‍यकता निर्धारण गर्न सक्ने क्षमता पनि अति आवश्‍यक छ ।

नीति र विधि बसाल्नका लागि अडान लिन सक्न महत्त्वपूर्ण पक्ष हो । आगामी गभर्नरका लागि ठूलो चुनौती अडान कायम नै छ । राष्ट्र बैंकको स्वायत्तता खोसिने प्रयास भएको सवालमा वित्तीय क्षेत्रको स्थायित्वका लागि सक्षम गभर्नर बन्न दबाबको सामना गर्नुपर्ने गुण राख्नुपर्ने हुन्छ ।

तत्काल गभर्नरले ध्यान दिनुपर्ने पहिलो काम भनेको कोरोनाले अर्थतन्त्रमा पारेको क्षति कम गर्नका लागि लिनुपर्ने निर्णय हो ।

कस्तो चाहिन्छ गभर्नर (कृषि विकास बैंकका अध्यक्ष लक्ष्मीप्रपन्न निरौलाको बिचारमा आधारित)

नेपालको बैंकिङ व्यवसाय निकै ठूलो भइसकेको छ । अहिले देशको कुल गार्हस्थ उत्पादन ३४ सय अर्ब रुपैयाँको हो । तर, वाणिज्य बैंकहरूको सम्पत्ति मात्र ३८ सय अर्ब रुपैयाँ पुगेको छ । बैंकमा जनताको डिपोजlट वा जनताले जम्मा गरेको पैसा ३६ सय अर्ब रुपैयाँ पुगेको छ ।

यस्तो संस्थामा सक्षम मात्र होइन, काविल नै चाहिन्छ । त्यो डिपोजिटरलाई सुरक्षित तुल्याउँदै अत्यधिक उत्पादनमूलक क्षेत्रमा खर्च गर्न सक्ने क्षमता राख्न सक्नुपर्छ । नेतृत्व कस्तो आउला फरक पाटो हो । अहिलेको तथ्याङ्कले काविल नेतृत्व खोजिरहेको छ । देशको जीडीपीभन्दा ठूलो बैंकिङ इन्ड्रष्टी भइरहेको अवस्थामा यस विषयलाई मनन् गर्नुपर्छ ।

राष्ट्र बैंकको नेतृत्व सदृढ किसिमले परिचालन गर्न सक्ने ओभर बैंकिङ क्षेत्र र बैंकिङ प्रविधि बुझेको चाहिन्छ ।

थोरै पनि बैंकिङ क्षेत्र तलमाथि हुँदा राष्ट्रिय अर्थतन्त्रमा नै धक्का पुग्छ । यसैले पनि काविल नेतृत्व आवश्‍यक परेको हो । जनताको विश्‍वास जित्न सक्ने, रकम सुरक्षित परिचालन गर्न सक्ने निर्णय लिन सक्नुपर्छ ।

राष्ट्र बैंकको आउने नेतृत्वका लागि अर्को पनि चुनौतीको विषय हो । अहिले कोरोना भाइरसलगायतका अन्य विभिन्न कारणले पनि गैरआर्थिक क्रियाकलापले अर्थव्यवस्थालाई नराम्ररी लपेटेको छ । यसलाई उद्धार गर्न सक्ने क्षमता भएको नेतृत्व राष्ट्र बैंकमा चाहिएको छ ।

राष्ट्र बैंकको गभर्नरले चेन अफ कमान्ड सम्हाल्न सक्ने क्षमता भएको हुनुपर्छ । गभर्नरले भनेको कुरा डेपुटी गभर्नरले गर्न नसक्ने, कार्यकारी निर्देशकले नटेर्ने भयो भने अर्थ हुँदैन । सदृढ चेन अफ कमान्ड कायम गर्न सक्ने नेतृत्व अहिलेको आवश्‍यकता हो ।

को हुन् त अधिकारी ?

प्रदेश १ को खोटाङमा जन्मिएका अधिकारी चार्टर अकाउन्टेन्टका विद्यार्थी हुन् । उनले भारतबाट सीए पास गरेका थिए । २०४२ सालमा राष्ट्र बैंकको जागिरे बनेका अधिकारी २०७२ पुसमा राष्ट्र बैंकको डेपुटी गभर्नरबाट अवकास पाएका थिए ।

डेपुटी गभर्नरमा सिफारिस भएपछि केही विरोधका स्वर झेलेका अधिकारी समस्याग्रस्त घोषणा भएको नेपाल बङ्गलादेश बैंक सम्हाल्ने जिम्मेवारीबाट चर्चामा आएका थिए ।

बैंक वित्तीय संस्थाको बासलातमा राम्रो टिप्पणी गर्न सक्ने अधिकारी घरजग्गा कर्जा सीमामा ल्याउन र हालका अर्थमन्त्री डा. युवराज खतिवडा गभर्नर हुँदा सहयोगीका रूपमा अधिकारीले विशेष भूमिका खेलेका थिए । वित्तीय स्थायित्वलाई अघि बढाउन सक्षम व्यक्तिका रूपमा उनले पहिचान बनाएका छन् ।

केन्द्रीय बैंकमा रहँदा उनले संस्थागत सुशासन तथा बैंकिङ सुपरीवेक्षणलाई बलियो बनाउने काम गरेका थिए । ३० वर्षभन्दा बढी केन्द्रीय बैंकमा काम गरेका अधिकारीले त्रिभुवन विश्वविद्यालयबाट बिजनेस एडमिनेस्ट्रेसनमा स्नातक गरेका छन् भने सन् १९९३ मा भारतबाट चार्टर्ड एकाउण्टेन्सी गरेका थिए ।

उनले ९ असार २०७३ मा लगानी बोर्डको प्रमुख कार्यकारी अधिकृत (सीईओ)मा नियुक्ति पाएका थिए ।

प्रकाशित मिति: सोमबार, चैत २४, २०७६ १७:२१