कमजोर बनेको अर्थतन्त्रमा महँगो डलरको आहत, मूल्य थप अकासिने

A+ A A-

विश्‍वभर कोरोना भाइरसको संक्रमण बढेको छ । विश्‍वका धेरै देशहरूमा आर्थिक क्रियाकलापहरू निकै सुस्त भएका छन् । सन् २००८ कै अवस्थामा विश्‍व अर्थतन्त्र पुगिसकेको विश्‍व बैंक, अन्तर्राष्ट्रिय मुद्रा कोषलगायतले जनाएका छन् ।

कोरोनाको कारण आर्थिक क्रियाकलाप सुस्त हुँदा कच्चा तेलको माग कम छ तर मूल्य भने घटेको छ । नेपाल जस्ता उत्पादन नगर्ने राष्ट्रहरूले यसको लाभ लिनुपर्ने हो । आफ्नो उत्पादन नभएको वस्तुमा पनि कमै मात्र लाभ लिन सकिने अवस्थामा डलरको मूल्य बढ्दा यो लाभबाट नेपाललगायतका मुलुक चुक्नुपरेको अवस्था छ ।

डलरको मूल्य बढ्दा अहिले नेपालको अर्थतन्त्र थप समस्यामा पर्न सक्ने देखिएको अर्थविद्हरूले बताएका छन् । डलर बढ्दा लाभ लिने क्षेत्र बन्दप्राय: छ भने घाटा भने कसै गरी व्यहोर्नुपर्ने देखिन्छ । अहिले १ डलरका लागि करिब १ सय २२ रुपैयाँ खर्चनुपर्ने अवस्था रहेको छ ।

नेपाल राष्ट्र बैंकका पूर्वकार्यकारी निर्देशक भाष्करमणि ज्ञवाली अहिले डलरको मूल्य बढ्दा नेपाललाई थप आहत हुने बताउँँछन् । नेपालको अर्थतन्त्र आयात केन्द्रित हो, डलरको मूल्य निरन्तर अकासिएका कारण मूल्यवृद्धि निकै माथि पुग्न सक्छ , ज्ञवालीले भने ।

चालूू आर्थिक वर्षको चौथो महिनादेखि नै मूल्यवृद्धि नियन्त्रणबाहिर गएको अवस्थामा अहिले डरलको मूल्य बढ्दा थप अकासिने विश्लेषण गरिएको छ । खासगरी नेपालमा उत्पादन हुने सामग्री र भारतमा पनि भारतकै कच्चा पदार्थको प्रयोग भएर उत्पादन हुने सामग्रीमा यसको असर नपरे पनि अन्य सबै राष्ट्रसँग डलर कारोबा हुने गर्छ । जसको प्रभाव नेपालको अर्थतन्त्रमा पर्छ ।

गत वर्षको तथ्याङ्कलाई आधार मान्ने हो भने नेपालमा करिब दैनिक २ करोड ५० लाख डलर रेमिट्यान्स आएको थियो । गत वर्ष औसत डलर मूल्य १ को १ सय ८ रुपैयाँ भएकामा अहिले १ सय २१ रुपैयाँ पुगेको छ । यस हिसाबले उही रकम पठाउँदा नेपाली प्रति दिन नेपाली रुपैयाँमा ३७ करोड ५० लाख रुपैयाँ नाफा हुन्छ ।

डलर बढ्दा पर्यटन क्षेत्रमा पनि बढी लाभ हुन्छ । तर, अहिले पर्यटकीय गतिविधि कोरोनाका कारण शून्य रहेको छ भने विदेशमा काम गर्न बसेका श्रमिकहरूले पनि रकम पठाउन नसक्ने स्थिति छ ।

नेपाल राष्ट्र बैंकका अनुसार ३ देखि ६ महिनासम्ममा रेमिट्यान्स आप्रवाह २० देखि ३५ प्रतिशतसम्म न्यून हुने देखिएको छ ।

तर, नेपालको आयात व्यापार भने डलरको कारण महँगो हुने गर्छ । गत वर्षकै तथ्याङ्कलाई आधार मान्दा दैनिक ४ सय अर्ब रुपैयाँ बराबरको सामान बाहिरिन्छ । यसमा २० प्रतिशतसम्म भारतीय बजारमा भारतीय कच्चा पदार्थले बन्ने र डलरको प्रत्यक्ष प्रभाव नपर्ने भए तापनि अन्यमा भने असर पर्ने व्यापारविद्हरूको भनाइ रहेको छ । नेपालले सबैभन्दा बढी आयात गर्ने पेट्रोलियम पार्दाथको मूल्य डलरमा घटे तापनि भारतले पनि पेट्रोल आयात गर्ने भएकाले नेपाललाई लाभ पुग्न सक्दैन ।

महामारीको बेलामा ल्याउनुपर्ने औषधिलगायतका अत्यावश्‍यक सामग्री खरिद पनि महँगो पर्ने र व्यापार असन्तुलन बढ्ने ज्ञवालीको बुझाइ छ ।

कोरोनाका कारण थला

कोरोनाका कारण नेपालको पनि आर्थिक गतिविधि शुन्य प्राय रहेको छ । भारत र नेपाल दुवै राष्ट्रले लकडाउन गरेको अवस्थामा लकडाउनको समयमा नेपालको दैनिक राजस्व र खर्च ८० प्रतिशतसम्म कम भएको देखिएको छ । चालूू आर्थिक वर्षलाई राखिएका सबै लक्ष्य पूरा नहुने देखिइसकेको अवस्था छ ।

चालू आर्थिक वर्षलाई सरकारले ८.५ प्रतिशतको आर्थिक वृद्धिको लक्ष्य राखे पनि ४ प्रतिशतको आर्थिक वृद्धि पनि चुनौतीपूर्ण रहेको पूर्वअर्थ सचिव रामेश्‍वर खनाल बताउँछन् । अन्य देशको तुलनामा कोरोनाको आर्थिक गतिविधिमा प्रभाव नेपालमा न्यून भए पनि आर्थिक वृद्धिमा असहयोग हुन सक्ने उनको भनाइ छ ।

यसअघि राष्ट्रिय तथ्याङ्क विभागले पहिलो त्रैमासिक रिपोर्टका आधारमा ४.५ प्रतिशतको आर्थिक वृद्धिको प्रक्षेपण गरेको थियो । तर, चालू आर्थिक वर्षको तेस्रो चौमासिकमा देखिएको कोरोना प्रभावले सरकारले खर्च गर्न पाएको छैन भने राजस्वमा समेत अवरोध पुगेको छ ।

रुग्ण भएका आयोजनालाई अन्तिम पटक १ वर्षका लागि म्याद थप गरिएकामा अहिले पुन: समस्या परेक‍‍ो छ । राष्ट्रिय गौरवका आयोजना पनि थप पर सर्ने अवस्थामा पुगेका छन् ।

चीनमा कोरोना देखिएसँगै नेपालको पूर्वाधार विकासमा समस्या देखिइरहेको अवस्थामा अहिले लकडाउनको समयमा सबै पूर्वाधार विकासको काम ठप्प भएका छन् ।

प्रकाशित मिति: बिहीबार, चैत १३, २०७६ १६:०२