११ लाखले शहर छाडे, स्थानीय तहमा छैन उपचार सेवा

A+ A A-

कोरोना भाइरसको त्रासका कारण धेरै शहर र आफ्नो गाँउघरबाहिर बसेका मानिस फर्किएका छन् । कोरोना भाइरस शहरमा छिटो लाग्छ भनेर उपत्यकाबाट करिब ११ लाखभन्दा बढी मानिस घर फर्किएका छन् ।

कोरोनाको त्रासले धेरैले उपत्यका छोडेपछि स्थानीय तहका स्वास्थ्य चौकीलाई व्यवस्थापनको चुनौती थपिएको छ । स्थानीय तहमा औषधि मात्र होइन, प्रविधिको समेत अभाव भएको विषयमा आवाज स्थानीय प्रतिनिधिले उठाउँदै आएका छन् ।

कोरोना त्रासमा गाउँघर फर्किएका व्यक्तिमा कोरोना संक्रमण भेटिए सरकारले उपचारका लागि कस्तो तयारी गर्ने र स्थानीय तहमा रहेका स्वास्थ्य चौकीकाे अवस्था कस्तो छ भन्ने गम्भीर प्रश्न उठेको छ ।

देशभर ३ हजार ८ सय स्वास्थ्य चौकी सञ्चालनमा रहेको स्वास्थ्य तथा जनसंख्या मन्त्रालयको तथ्याङ्कमा उल्लेख छ । सरकारद्वारा सञ्चालित क्षेत्रीय, अञ्चलस्तरीय र केन्द्रीयस्तरमा सञ्चालन भएका अस्पताल केही व्यवस्थित भए पनि स्थानीय तहका स्वास्थ्य चौकी सामान्य अवस्थामा सञ्चालन भइरहेका छन् ।

यसरी सञ्चालन भएका कतिपय स्वास्थ्य चौकीमा अहेव पनि छैनन् । सामान्य औषधिको नाममा चिनेको कार्यालय सहायकले स्वास्थ्य परीक्षण गर्छन् ।

सरकारले कोरोना लक्षण देखा परेर राम्रा र ठूला अस्पतालमा उपचारमा पठाउन स्थानीय तहका स्वास्थ्य चौकीलाई निर्देशन दिएको स्वास्थ्य तथा जनसंख्या मन्त्रालयका प्रवक्ता डा. विकास देवकोटाले जानकारी दिए ।

स्थानीय तहमा कोरोना भाइरसको सामान्य लक्षण देखा परे पनि तत्काल जिल्ला र क्षेत्रीय अस्पताल पठाउन मन्त्रालयमा पत्राचार गरेको उनको भनाइ छ ।

स्वास्थ्य चुनौती थपियो : गाउँपालिका महासंघ

देश संघीयतामा गएपछि प्रत्येक स्थानीय तहमा स्वास्थ्य सेवा प्रभावकारी बनाउन जनसंख्यालाई आधार मानेर कम्तीमा २ एमबीबीएस डाक्टर, ४ स्टाफ नर्स, १ ल्याब टेक्निसियन र आवश्यक मात्रामा सहायक र सहयोगी स्वास्थ्यकर्मीको व्यवस्था गर्नुपर्ने स्वास्थ्यसम्बन्धी ऐनको मस्यौदामा प्रस्ताव गरिएको छ ।

तर, स्थानीय स्वास्थ्य चौकीमा स्टाफ नर्ससमेत छैन । कतिपय गाउँपालिकाको स्वास्थ्य चौकी अहेवले चलाइरहेका छन् । गाउँपालिका राष्ट्रिय महासंघले स्वास्थ्यसम्बन्धी ऐनको मस्यौदाअनुसार स्वास्थ्य चौकीमा सेवा र संख्या माग गरे पनि केन्द्रीय तहमा अल्झिएर बसेको छ ।

हाल कोरोना भाइरसको त्रासमा नेपालकै शहर र विदेशीमा रहेका नेपालीहरू आफ्नो घर फर्किरहेका छन् । कतिपय जिल्ला र अञ्चल अस्पतालमा पर्याप्त जनशक्ति र प्रविधि छैन ।

ती स्थानमा सञ्चालन रहेको अस्पतालमा उपचार नहुँदा केन्द्रीय अस्पतालमा बिरामी धाउन बाध्य छन् । यस्तो अवस्था भएको अस्पतालमा कोरोना संक्रमण फैलिए गाउँको स्वास्थ्य नाजुक हुने देखिन्छ ।

स्वास्थ्य र उपस्वास्थ्य केन्द्रमा कोरोना भाइरसको संक्रमण देखा परे उपचारका लागि स्थानीय तहको तयारी छैन । यस्ता स्वास्थ्य चौकीमा कोरोनाको ज्वरो नाप्ने मेसिनसमेत छैन । स्वास्थ्य तथा जनसंख्या मन्त्रालयको पनि यो विषयमा ध्यान गएको छैन ।

जिल्ला र अञ्चल अस्पतालमा उपचारको सहज पहुँच नहुँदा सामान्य ज्वरो र रुघाखोकीमा स्वास्थ्यचौकीआसपासका स्थानीय व्यक्तिहरू स्वास्थ्य चौकी धाउँछन् । अन्य खालका आकस्मिक दुर्घटना हुँदा त्यसलाई तत्काल उपचार गर्न सक्ने अवस्थामा प्रायः कुनै पनि स्वास्थ्य र उपस्वास्थ्य चौकी छैनन् ।

स्थानीय तहमा आइपर्ने दुर्घटनाको आकस्मिक उपचार गर्न स्वास्थ्यचौकी नभएको गाउँपालिका राष्ट्रिय महासंघका अध्यक्ष होमनारायण श्रेष्ठले बताए ।

‘सरकारी स्वास्थ्य संस्थामा बिरामीप्रति हुने बेवास्ता र लापरबाहीको विषय महासंघले बारम्बार उठाइरहेको छ । यो समस्यामा जिम्मेवार निकाय गम्भीर छैन,’ उनले भने, ‘सरकारी स्वास्थ्यकर्मीले नियमित रूपमा पाउनुपर्ने सीप र तालिमसमेत पाएका छैनन् ।

उनका अनुसार गाउँपालिका, जिल्ला र अञ्चलका अस्पतालमा रगत, खकार र पिसाबसम्बन्धी जाँच गर्ने ल्यावसमेत छैन ।

कतिपय स्वास्थ्य चौकी र अस्पतालका भवनसँगै औषधि भण्डारण गर्ने ठाँउसम्म नहुँदा निःशुल्क भनिएका औषधि सर्वसाधारणले नपाउने समस्या भइरहेको श्रेष्ठले जानकारी दिए ।

हाल कोरोना त्रासले शहरबाट गाँउघर गएका व्यक्तिमा कोरोना संक्रमण देखा परेर उपचार गर्ने विषयमा सरकारको ध्यान नगएको स्वास्थ्य क्षेत्रका सरोकारवालाले बताउँछन् ।

क्षेत्रीय र केन्द्रीय अस्पतालहरूमा रगत, खकार र पिसाबसम्बन्धी जाँच गर्ने ल्यावका उपकरणसमेत बिग्रिएका हुँदा सामान्य उपचारका लागि बिरामी शहरका निजी अस्पतालमा महँगो रकम तिरेर उपचार गराउन बाध्य छन् ।

कोरोना परीक्षण झन् सम्भव नभएको स्वास्थ्य क्षेत्रका सरोकारवाला बताउँछन् ।

प्रकाशित मिति: सोमबार, चैत १०, २०७६ ११:५१