पर्यटनमा कोरोना असरः नाकाबन्दी र भूकम्पलाई माथ गर्‍यो

A+ A A-

विश्वव्यापी रूपमा फैलिएको कोरोना भाइरस सङ्क्रमणका कारण पोखराका पर्यटकीय क्षेत्रहरू सुनसान बनेका छन् । विश्वका विभिन्न देशमा कोरोना भाइरसको सङ्क्रमण बढेसँगै सधैँजसो विदेशी पर्यटकले भरिभराउ हुने पोखरा लेकसाइडका गल्लीहरू आजभोलि सुनसान बनेका हुन् ।

छिमेकी मुलुक चीनबाट फैलिएको कोरोना विश्वका धेरै देशमा पुगेपछि नेपालमा पनि त्यसको त्रास बढेको छ । हवाई र सडक मार्ग हुँदै विभिन्न देशका पर्यटक आगमन हुने भएकाले पोखरा पनि उक्त भाइरसको उच्च जोखिममा रहेको सार्वजनिक भएपछि पर्यटकको आगमन ठप्प भएको हो ।

४ वर्षअघि विनाशकारी भूकम्पले थला परेको पर्यटन बजार विस्तारै तङ्ग्रिन लागेको अवस्थामा विश्वव्यापी रूपमा फैलिएको कोरोनाले पर्यटन व्यवसाय थला पर्न थालेको पर्यटन व्यवसायीहरू बताउँछन् ।

नेपालमा मार्च, अप्रिल र मे महिनालाई पर्यटकीय मौसम मानिन्छ । विदेशी पर्यटकहरूको चहलपहल हुने यही समयमा पर्यटन व्यवसायीहरू अत्यधिक व्यस्त हुने गर्छन् । तर, यतिबेला विश्वका विभिन्न देशमा फैलिएको कोरोना भाइरसका कारण पर्यटन क्षेत्र नराम्ररी थला परेको छ ।

मुख्य सिजनमै पर्यटक नआएपछि व्यवसायी चिन्तित बनेका छन् । सरकारले भ्रमण वर्ष घोषणा गरेकाले यसपालि पर्यटन क्षेत्र फस्टाउने उनीहरूले अपेक्षा गरेका थिए । तर, व्यवसायीले गरेको अपेक्षाको ठीक उल्टो भएपछि तनाव सुरु भएको छ ।

पर्यटकीय क्षेत्र लेकसाइडमा विगत २ दशकदेखि ट्रेकिङ व्यवसाय गर्दै आएका गोर्खाका नेत्र पौडेलले २०७२ सालको महाभूकम्पको भन्दा पनि कोरोना भाइरसका कारण व्यवसायमा ठूलो असर परेको बताए ।

‘कोरोना भाइरसको सङ्क्रमणसँगै व्यापार चौपट भएको छ’, उनले भने, ‘२०७२ सालको भूकम्प जाँदाको अवस्थामा पनि यस्तो भएको थिएन । हल्काफुल्का व्यापार भएको थियो । अहिले त व्यवसाय ठप्पै भयो ।’

अकुपेन्सी घट्यो

आन्तरिक तथा बाह्य पर्यटकको बाक्लो चाप हुने लेकसाइडमा चहलपहल घटेपछि होटल, रेस्टुराँ र रिसोर्टमा पाहुनाको अकुपेन्सी न्यून भएको पश्चिमाञ्चल होटल संघ, पोखराका अध्यक्ष विकल तुलाचनले बताए ।

कोरोना भाइसरको आतङ्क सुरु भएपछि होटल व्यवसायको अकुपेन्सी भूकम्प र द्वन्द्वकालको भन्दा पनि न्यून अवस्थामा पुगेको उनको भनाइ छ । ‘कोरोना भाइरसको आतङ्कपछि सबै व्यवसाय धरापमा परिसकेका छन्’, अध्यक्ष तुलाचनले भने, ‘होटलको अकुपेन्सी अहिले १० प्रतिशतको हाराहारीमा छ ।’

पोखराका होटल विगतमा यसबेला ८० प्रतिशतसम्म पर्यटकले भरिभराउ हुने गर्थे । यस पटक सानाठूला होटलमा गरी १५ प्रतिशत मात्र पर्यटक पोखरामा रहेको अध्यक्ष तुलाचन बताउँछन् । चीनलगायतका मुलुकमा बढेको कोरोना भाइरस सङ्क्रमणको प्रभाव यहाँको पर्यटनमा परेको छ ।

अंग्रेजी महिना मार्च, अप्रिल, मे पदयात्राको सिजन हो । यसबेला युरोपेली, अमेरिकी, अस्ट्रेलियाली, जापानी, कोरियाली, चिनियाँलगायत पर्यटक आउने गर्छन् । पोखरामा अहिले रहेका १५ प्रतिशत पर्यटकमा पहिल्यै आएका युरोपेली, अमेरिकी ८, भारतीय ४ र बाँकी ३ प्रतिशत अन्य मुलुकका पर्यटक रहेको उनी सुनाउँछन् ।

उनका अनुसार होटल, रेस्टुराँका साथै दिवा तथा रात्रिकालीन अन्य व्यवसायमा यसको प्रत्यक्ष असर देखिएको छ ।

लामो समयसम्म मुलुकमा जारी द्वन्द्व र भूकम्पमा समेत आन्तरिक पर्यटकको भरमा धानिएको पर्यटन व्यवसाय विदेशी मात्र नभएर आन्तरिक पर्यटकसमेत स्वास्थ्यलाई मध्यनजर गर्दै घुम्नका लागि निस्कन छाडेपछि थप सङ्कटमा परेको छ ।

होटल व्यवसायमा पर्यटक अभाव हुँदा होटल सुचारु गर्न र दैनिक खर्चको व्यवस्थापनमा समेत चुनौती देखिएको अध्यक्ष तुलाचन बताउँछन् । ‘होटलका लागि दैनिक खर्च, कर्मचारी व्यवस्थापन र बैंक तथा वित्तीय संस्थाको ब्याज व्यवस्थापनमा व्यवसायीलाई कठिनाइ उत्पन्न भएको छ’, उनले भने, ‘नियमित व्यवस्थापकीय खर्चको अभावमा कसरी व्यवसाय अगाडि बढाउने भन्ने तनावमा व्यवसायी पुगेका छन् ।’

पर्यटक प्रबर्द्धन गर्न पर्यटन व्यवसायीले बर्सेनि नियमित सञ्चालन गर्दै आएका विभिन्न कार्यक्रमहरू कोरोना भाइरसका कारण स्थगित गर्नुपरेको अध्यक्ष तुलाचनले बताए । पश्चिमाञ्चल होटल संघमा आबद्ध होटलको संख्या ४ सय छ ।

सकसमा ट्रेकिङ व्यवसायी

पर्यटन आगमन ठप्प भएपछि पर्यटन व्यवसायसँग सम्बद्ध ट्रेकिङ व्यवसायीहरू चिन्तित बनेका छन् ।

कोरोनाको सङ्क्रमण फैलनु अगाडि नेपाल आएका पर्यटक फर्कने र नयाँ पर्यटक नआएका कारण पर्यटन बजार थला पर्ने चिन्ता बढेको ट्रेकिङ एजेन्सिज एसोसिएसन अफ नेपाल (टान) पश्चिमाञ्चल पोखराका अध्यक्ष हरि भुजेल बताउँछन् ।

पर्यटक आगमन ठप्प भएपछि बैंक तथा वित्तीय संस्थालाई तिर्नुपर्ने ब्याज र घरभाडालगायतका दैनिक खर्च कसरी व्यवस्थापन गर्ने भन्ने चिन्तामा व्यवसायी रहेको उनले बताए ।

टान पश्चिमाञ्चल पोखराका पूर्वअध्यक्ष दीपकराज अधिकारीले विश्वकै चर्चित अन्नपूर्ण पदयात्रामा जानका लागि अग्रिम बुकिङ गरेका पर्यटकहरूले धमाधम यात्रा रद्द गरिरहेको बताए ।

मार्च दोस्रो सातादेखिका ९० प्रतिशत बुकिङ रद्द गरेको उनले बताए ।

अन्नपूर्ण संरक्षण क्षेत्र आयोजनाका प्रमुख ऋषि बरालले पदयात्रा क्षेत्रको अवस्था चिन्ताजनक रहेको बताए । उनका अनुसार अघिल्लो वर्षको माघको तुलनामा यस वर्ष आधाभन्दा कम पर्यटकले पदयात्रा गरेका छन् । फागुनमा पनि पर्यटक आगमन निराशाजनक रहेको उनले बताए ।

‘गत वर्षको यस अवधिको तथ्याङ्क हेर्दा अहिलेको अवस्था नाजुक छ’, उनले भने, ‘अहिले झनझन् पर्यटकको आगमन घट्दो छ ।’

पर्यटन प्रबर्द्धन का कार्यक्रम स्थगित

व्यवसायीले पर्यटन प्रबर्द्धनका लागि विभिन्न ठाउँहरूमा गर्ने प्रचारात्मक तथा प्रबर्द्धनात्मक कार्यक्रम स्थगित गरेका छन् । पश्चिमाञ्चल होटल संघले यही सातादेखि बङ्गलादेश र भारतको कोलकातामा प्रबर्द्धनात्मक कार्यक्रम गर्ने तयारी गरे पनि कोरोना त्रासले गर्दा स्थगित गरेको जनाएको छ ।

संघले आगामी महिना भारतका विभिन्न शहरमा गर्ने भनिएको प्रबर्द्धनात्मक कार्यक्रम पनि हाललाई रद्द गरेको छ । भाइरसको जोखिम सकिएको निश्चित भएपछि मात्र प्रबर्द्धनात्मक कार्यक्रम गर्न सकिने व्यवसायीले बताएका छन् ।

आन्तरिक पर्यटक लक्षित गर्दै स्वदेशभित्र गरिने प्रबर्द्धन अभियानसमेत अनिश्चित बनेको व्यवसायीले बताए । संघका अध्यक्ष विकल तुलाचनले राष्ट्रिय तथा अन्तर्राष्ट्रिय शहरमा प्रबर्द्धनात्मक कार्यक्रम गर्ने तयारी भए पनि कोरोना सङ्क्रमणका कारण अनिश्चित बनेको बताए ।

‘विश्वका धेरै देशहरूमा भाइरसको सङ्क्रमण फैलिएको छ । चीनमा मात्र फैलिएको अवस्थामा हामीले बङ्गलादेश र भारतका शहरमा प्रबर्द्धनका कार्यक्रम लैजाने तयारी गरेका थियौँ’, उनले भने, ‘तर अहिले धेरै देशहरूमा सङ्क्रमण फैलिएका कारण प्रबर्द्धन कार्यक्रम गर्न सक्ने अवस्था छैन, त्यसैले सबै कार्यक्रम हाललाई स्थगित गरेका छौँ ।’

नेपाल भ्रमण वर्ष, २०२० लाई सफल बनाउन र बाह्य पर्यटक प्रवद्र्धन गर्ने उद्देश्यले संघले १२ मार्चदेखि बङ्गलादेशको ढाका र भारतको कोलकाता शहरमा प्रबर्द्धनात्मक कार्यक्रम लिएर जाने योजना बनाएको थियो ।

त्यसैगरी अप्रिल अन्तिम साता दक्षिणी भारतीय शहरमा प्रवद्र्धनका कार्यक्रम गर्ने योजना बनाएको भए पनि प्रतिकूल अवस्थालाई मध्यनजर गर्दै संघले हाललाई स्थगित गरेको अध्यक्ष तुलाचनले बताए ।

‘विश्वव्यापी आउजाउ रोकिएका बेला हामीले प्रबर्द्धनात्मक कार्यक्रम गर्न सक्ने अवस्था छैन । हामी आफैँ पनि सुरक्षित रहनुपर्ने भएकाले सबै कार्यक्रम स्थगित भएको हो’, उनले भने, ‘केही समयमा अवस्था सामान्य भएपछि अभियानलाई अगाडि बढाउँछौँ ।’

व्यवसाय धरापमा

सरकारले सभा, सम्मेलन र भोज गर्दा कोरोना फैलिने खतरा भएको भन्दै त्यस्ता कार्यहरू नगर्न आग्रह गरेकाले त्यसको असर व्यवसायमा परिरहेको व्यवसायी बताउँछन् ।

कोरानाको सङ्क्रमणका कारण मासिक भाडा तिर्नसमेत सकस भएको गौरीघाट भित्र गल्लीमा होटल सुरु गरेका धनबहादुर थापाले सुनाए । ‘१२ वर्ष खाईनखाई खाडीमा पसिना चुहाएर कमाएको ३५ लाख रुपैयाँ बुझाएर होटल किनेको २ महिनामै कोरोनाको कारण व्यवसाय नै चौपट भयो’, उनले भने, ‘वर्षौं दुःख गरेर खाडीमा कमाएको पैसा लगानी गरेर नेपालमै बस्ने योजना बालुवामा पानी खन्याएजस्तै भयो ।’

कोरोनाको त्रासका कारण सिजन सुरु हुने बेलैमा घुम्नका लागि अनलाइनबाट बुकिङ गरेका आन्तरिक तथा बाह्य पर्यटकको बुकिङ बन्द हुने क्रम बढेपछि पर्यटन व्यवसायी कसरी घरभाडा तिर्ने भन्ने चिन्तामा डुबेका देखिन्छन् । सिजनको सुखद पर्खाइमा रहेका व्यवसायी एकाएक बुकिङ रद्द भएपछि थप चिन्तित बनेका छन् ।

अंग्रेजी महिनाको जनवरी, फेब्रुअरीमा चिनियाँ पर्यटकको आगमनसँगै प्याराग्लाइडिङ, अल्ट्रालाइट र छोटो पदयात्रामा पर्यटक चहलपहल वृद्धि हुने गरेको विगत सम्झन्छन् पोखरा पर्यटन परिषद्का अध्यक्ष चिरञ्जीवी पोखरेल ।

त्यही सिजनअघि चीनको वुहान शहरबाट सुरु भई विश्वभर फैलिएको कोरोना भाइरसका कारण पर्यटन उद्योग थला पर्ने अवस्थामा पुगेको उनको भनाइ छ । सरकारले गोष्ठी, सभा, सम्मेलन नगर्न सचेत गराएका कारण पनि आन्तरिक पर्यटकसमेत घटेको व्यसायीले बताएका छन् ।

नेपाल एसोसिएसन अफ टुर एण्ड ट्राभल एजेन्ट्स (नाट्टा) गण्डकीका अध्यक्ष सञ्जयकान्त सिग्देलले सडक मार्ग हुँदै पोखरा आउने विदेशी पर्यटकको संख्या करिब ८० प्रतिशतले कमी आएको बताए । उनले पोखरा–काठमाडौं, पोखरा–चितवन र पोखरा–लुम्बिनीमा दैनिक चल्ने पर्यटक गाडीमा हाल यात्रुको संख्या घट्दा बैंक किस्ता तिर्न र कर्मचारीलाई तलब दिनसमेत पैसा अभाव भइरहेको गुनासो गरे ।

नेपाल हवाई खेलकुद संस्था (ना)का अध्यक्ष कृष्ण भण्डारीले साहसिक पर्यटनको आकर्षणका रूपमा रहेको प्याराग्लाइडिङ गर्नेहरूको संख्या २५ प्रतिशतमा झरेको बताए । उनका अनुसार प्याराग्लाइडिङका ग्राहक मुख्य रूपमा चिनियाँ पर्यटक र विदेशमा बस्ने नेपाली रहेका छन् । ‘प्याराग्लाइडिङ व्यवसायको अवस्था पनि नाजुक बनिरहेको छ’, उनले भने ।

लेकसाइडका प्रायः सबै होटलहरू सुनसान देखिन्छ । रेस्टुराँको समेत व्यापार चौपट भएको छ । होटल तथा रेस्टुराँका कर्मचारीहरू काम नभएर मोवाइलमा झुलेका देखिन्छन् । लेकसाइडमा गुड्ने अधिकांश ट्याक्सी चालकहरू समेत गैरीघाटमा जम्मा भएर लुँडो खेलिरहेका देखिन्छन् । लेकसाइडमा अन्य व्यवसायीहरू पनि मारमा परेका छन् ।

व्यवसायीको माग

सङ्कटको बेला सरकारले पर्यटन क्षेत्रलाई राहत दिने कार्यक्रम ल्याउनुपर्ने माग गर्छन् पोखरा पर्यटन परिषद् अध्यक्ष चिरञ्जीवी पोखरेल । पर्यटकहरूको आवागमनमा निकै कमी आएको र समस्याग्रस्त अवस्था आएकाले सरकारले यस अवधिको सहुलियत किस्तामा ऋण दिनुपर्ने उनको माग छ ।

‘पर्यटन व्यवसायीको राहतका लागि सहुलियत किस्तामा लोन दिने व्यवस्था सरकारले मिलाउनुपर्छ’, उनले भने, ‘पर्यटन गतिविधि ठप्प भएका छन् । लगानीलाई सम्बोधन गर्ने गरी सरकारले बैंकको लोन किस्तालाई ३ महिनासम्म पोस्टपोन्ड गरिदियोस् भन्ने व्यवसायीको आग्रह छ ।’

सरकारले पर्यटन व्यवसायीका लागि केही न केही राहत प्याकेज सुविधा नल्याए व्यवसाय नै धरापमा पर्ने अध्यक्ष पोखरेलले बताए ।

सरकारले आन्तरिक पर्यटकलाई चलायमान बनाउने कार्यक्रम ल्याएर राहत दिनुपर्ने व्यवसायीको चाहना रहेको छ । रेस्टुराँ एण्ड बार एसोसिएसन (रेबान) पोखराका अध्यक्ष भीमसेन भुजेलले पर्यटन क्षेत्रमा अर्बौं रुपैयाँको लगानी भएकाले राज्यले यस विषयमा सोचेर निर्णय लिनुपर्ने बताए ।

प्रकाशित मिति: बुधबार, फागुन २८, २०७६ १८:०७