पाँचौँ पटक पनि प्रत्यारोपण गर्न मिल्छ मिर्गौला

A+ A A-

प्रधानमन्त्री केपी ओली दोस्रो पटक मिर्गौला प्रत्यारोपणका लागि अस्पताल भर्ना भएका छन् । १३ वर्षअघि भारतको एपोलो अस्पतालमा प्रत्यारोपण गरेको मिर्गौलाले काम गर्न छोडेपछि उनी दोस्रो पटक मिर्गौला प्रत्यारोपण गर्न लागेका हुन् ।

डायलाइसिस गर्नभन्दा प्रत्यारोपण गर्दा राम्रो हुने भएकाले उनी पुनः प्रत्यारोपण गर्न लागेका हुन् ।

के हो मिर्गौला रोग ? के कारणले लाग्छ ? मिर्गौला प्रत्यारोपण कसरी गरिन्छ ? प्रत्यारोपण गरेको मिर्गौलाले कति समय काम गर्छ ? मिर्गौलालाई जोगाउने कसरी ? यी प्रश्न र जिज्ञासा आममानिसमा पनि उब्जिएका छन् ।

यी विषयमा मिर्गौला रोग विशेषज्ञ डा. ऋषिराज काफ्लेलाई यी विषयमा प्रश्न राखेका छौँ ।

१० प्रतिशतमा मिर्गौला रोग

शरीरमा दुई थरीका अंग हुन्छन् । एक थरी अंग नभए पनि बाँच्न सकिन्छ । अर्को थरीको अंग नभई बाँच्न सकिँदैन । जस्तैः हात, खुट्टा, आँखा नभए पनि बाँच्न सकिन्छ । तर जिउन गाह्राे हुन्छ ।

शरीरमा यस्ता अंग छन् । जो नभई बाँच्नै सकिँदैन । तीमध्येको एउटा अंग मिर्गौला पनि एक हो । मिर्गौला भएन भने बाँच्न सकिँदैन । तर विश्वमा १० प्रतिशतभन्दा बढीलाई मिर्गौला रोग लागेको पाइन्छ ।

मिर्गौलाको काम

हामीले दैनिक रूपमा जति खान्छौँ । त्यसबाट शरीरमा फोहोर निस्कन्छ । शरीरमा भएको फोहोरलाई फिल्टर गर्ने र बाहिर निकाल्ने काम मिर्गौलाको हो । शरीरमा नुन वा पानीको मात्रा बढी भयो भने फाल्ने काम मिर्गौलाले गर्छ ।

जन्मदा मिर्गौला स्वस्थ हुन्छ । हुर्कंदा पनि ठीक हुने । तर ठूलो भएपछि मिर्गौला किन बिग्रने ?

रोग लाग्नुको कारण

हाम्रो जीवनशैलीका कारण दिनप्रतिदिन हामीले मिर्गौला बिगारिरहेका छौँ । उच्च रक्तचाप र मधुमेहले मिर्गौलालाई असर गरेको हुन्छ । अनि जाँड, रक्सी, चुरोट, खैनीले प्रत्यक्ष रूपमा मिर्गौलालाई बिगारिरहेको हुन्छ ।

यस्ता खानपानले मिर्गौलाको काम गर्ने क्षमतामा ह्रास ल्याउँछ । खानु हुँदैन भन्ने थाहा हुँदाहुँदै पनि हामी खान्छौँ । जब मिर्गौलाले काम गर्दैन, तब थक्क–थक्क मान्छौँ ।

उमेर बढ्दै जाँदा मिर्गौलाले काम कम गर्दै जान्छ । चुरोट जाँडरक्सी नखाएकालाई पनि मिर्गौलासम्बन्धी रोग लाग्छ । खान नहुने कुरा नखाने तर शरीरलाई क्रियाशील राखेन भने पनि मिर्गौला कमजोर हुन्छ । शरीरलाई स्वस्थ रहन के गरेका छौँ त ? हरेक मान्छेले मनन गर्नुपर्छ ।

अनि प्रत्यारोपण वा डायलाइसिस

मिर्गौलाले १० प्रतिशतभन्दा कम काम गर्न थालेपछि कि डायलाइसिस कि प्रत्यारोपण गर्नुको विकल्प हुँदैन । डायलाइसिस भनेको नियमित रगत सफा गरिरहने हो ।

हप्तामा दुई पटकसम्म डायलाइसिस गर्नुपर्ने भएकाले झन्झटिलो हुन्छ । यसको अर्को विकल्प भनेको मिर्गौला प्रत्यारोपण हो । प्रत्यारोपण गर्दा डायलाइसिस गर्नु नपरे पनि प्रत्यारोपण प्रक्रिया पनि गाह्राे छ ।

कसरी हुन्छ प्रत्यारोपण ?

प्रत्यारोपण गर्न मिर्गौला चाहिन्छ । नेपालको कानुनले मिर्गौला दिने व्यक्ति नातेतार हुनुपर्छ । नातेदारले दिएमा मात्र हुँदैन । मेडिकल्ली पनि फिट हुनुपर्छ ।

मिर्गौला दिने र लिने दुवैको ब्लडग्रुप मिल्नुपर्छ । दिने व्यक्तिलाई कुनै पनि रोग लागेको हुनु हुँदैन । दिने व्यक्तिको पूरा स्वास्थ्य परीक्षण गरिन्छ ।

दाहिनेदेब्रे मिर्गौलाको साइज कत्रो छ ? कुनले कति काम गर्छ ? मिर्गौलामा रोग लुकेर बसेको छ छैन ? सबै परीक्षण गरिन्छ । परीक्षण ठीक भयो भने मात्र मिर्गौला प्रत्यारोपण हुन्छ ।

ब्ल्ड म्याचिङ गरेजस्तै मिर्गौलाको पनि टिस्यु म्याचिङ गरिन्छ । म्याचिङ मिल्यो भने मात्र दाता तयार हुने हो । म्याच भएपछि दाताको मिर्गौला झिकिन्छ ।

झिक्दा मिर्गौलामा रगत जमेको हुन्छ । रगत पखालेर सफा बनाउनुपर्छ । अनि मात्र मिर्गौला हाल्न तयार हुन्छ । झिकेको मिर्गौला जोड्नेबित्तिकै पिसाब आउन थाल्छ । त्यसपछि मिर्गौलाले सहज रूपमा काम गर्छ ।

प्रत्यारोपण गरेको मिर्गौलाले कति वर्ष काम गर्छ ?

प्रत्यारोपण गरेको मिर्गौलाले यति नै वर्ष काम गर्छ भन्ने छैन । प्रत्यारोपण गरेको ५ वर्षमै काम नगर्ने पनि हुन सक्छ । १० देखि ३० वर्षसम्म पनि काम गर्न सक्छ । आफूले आफ्नो स्वास्थ्यलाई कति केयर गरेको छ, त्यति नै मिर्गौलाले काम गर्छ ।

प्रत्यारोपण गरेको कति समयमा काममा फर्किन सकिन्छ ?

प्रत्यारोपण गर्नेबित्तिकै मिर्गौलाले काम सुरु गर्छ । तर बाहिर घाउ थाक्न समय लाग्ने हो । अस्पतालबाट कम्तीमा एक हप्तामा बिरामीलाई डिस्चार्ज गर्न मिल्छ । त्यसपछि घरमै बसेर नर्मल काम गर्न सकिन्छ । पूरै घाउ ठीक हुन कम्तीमा ६ महिना लाग्छ ।

कति पटकसम्म प्रत्यारोपण गर्न मिल्छ ?

प्रत्यारोपण एक पटक गरेपछि फेरि गर्नु हुन्न भन्ने होइन । पाँचाैँ पटकसम्म पनि प्रत्यारोपण गर्न मिल्छ । पहिलो पटक गरेकाले दोस्रो पटक प्रत्यारोपण गर्दा आत्तिनु पर्दैन । डायलाइसिस गर्नुभन्दा प्रत्यारोपण गर्नु राम्रो भएकाले पनि डराउनु पर्दैन ।

मिर्गौलालाई कसरी जोगाउने ?

मिर्गौलालाई राम्रो राख्ने भनेको आफैँले हो । जीवनशैली राम्रो बनाउने हो भने मिर्गौला स्वस्थ रहन्छ । शरीरलाई सक्रिय राख्नुपर्छ । बिरामी भएपछि मात्र अस्पताल पुग्ने होइन, वर्षमा एक पटक मिर्गौलाको परीक्षण गर्नुपर्छ ।

मिर्गौलालाई स्वस्थ राख्न दिनमा १० हजार पाइला हिँड्नुपर्छ । कम्तीमा ३ लिटर पानी पिउनुपर्छ । पछिल्लो समय मानिसको तौल बढ्दो छ । तौल बढ्नु हानिकारक हो ।

प्रोटिनयुक्त खानेकुरामा ध्यान दिनुपर्छ । शरीर दुख्यो भन्दैमा पेन किलर खाने चलन छ । यसले पनि मिर्गौैलालाई असर गरेको हुन्छ । जथाभावी औषधिको सेवन गर्नु हुँदैन । चिकित्सकको सल्लाहमा औषधि सेवन गर्नुपर्छ । अनि मिर्गौला स्वस्थ रहन्छ ।

(मिर्गौला रोग विशेषज्ञ डा. ऋषि काफ्लेसँगकाे कुराकानीमा आधारित)

प्रकाशित मिति: मंगलबार, फागुन २०, २०७६ ११:५५