म्याराथनका खेलाडी जन्माउँदै ‘हिम चितुवा’

A+ A A-

नयाँनयाँ खेलाडीलाई प्रशिक्षण दिनमा व्यस्त छन् उनी । सधैँ दौडने काममा व्यस्त रोकाया अहिले जुम्लामा प्रशिक्षार्थीहरूलाई हिलोमा त कहिले उच्च हिमाल र हिउँमा दौडाइरहेका भेटिइन्छन् ।

जुम्लाका ५८ वर्षीय धावक हरिबहादुर रोकायाका एभरेष्ट म्याराथनका कीर्तिमानी खेलाडी हुन् । उनले गिनिज बुक अफ द वल्र्ड रेकर्डमा नाम लेखाइसकेका छन् ।

रोकायालाई ‘हिम चितुवा’ भनेर पनि चिन्ने गरिएको छ ।

हरिबहादुरले पहिलो पटक सगरमाथाको आधार शिविर (५,१८४ मिटर उचाइ)बाट सुरु भई ३,४४६ मिटरको नाम्चे बजारसम्मको एभरेष्ट म्याराथनमा सन् १९९३ मा पहिलो पटक भाग लिए । त्यसमा उनी तेस्रो भए ।

पुनः सन् १९९७ मा भएको खेलमा दोस्रो भए तर हिक्मत हारेनन् । त्यसपछि सन् १९९९ उनी पहिलो भए । त्यतिले मात्र हरिबहादुरको चित्त बुझेन् । संसारकै सबैभन्दा अग्लो ठाउँमा हुने विश्वको प्रसिद्ध म्याराथन एभरेष्ट म्याराथनमा सन् २००० मा भाग लिएर विश्व कीर्तिमान राखे ।

३ घन्टा ५० मिनेट २३ सेकेन्डको कीर्तिमान गिनिज बुक अफ द वल्र्ड रेकर्डमा लेखाए । तर, दुःखद कुरा, सन् २००२ मा भने सोही म्याराथनमा इन्ट्री शुल्क तिर्न सकेनन् र खेलमा सहभागिता जनाउन पाएनन् ।

हरिबहादुरले पहिलो पटक २०४२ सालमा दाङमा सम्पन्न राष्ट्रिय खेलकुदमा खेल्दा आफूलाई कसरी म्याराथन दौड दौडने थाहा नभएका कारण समस्या भएको बताए । त्यसमा उनले तेस्रो स्थानमा चित्त बुझाउनुपरेको थियो ।

‘पहिलो पटक राष्ट्रिय खेलकुदमा भाग लिँदा कसरी दौडने भन्ने पनि थाहा थिएन’, उनी भन्छन्, ‘त्यहाँ आएका खेलाडी अरूबाट प्रशिक्षण पाएका थिए । मलाई केही थाहा थिएन । म्याराथनमा हावा तालले दौडिएँ नि !’

एभरेष्ट म्याराथन दौडँदा अरूले साथ दिएको उनी सम्झन्छन् । ‘मलाई पहिलो पटक एभरेष्ट म्याराथनमा हाइलेन शेर्पाले सबै व्यवस्था मिलाइदिएँ ।’

हरिबहादुर रोकाया भन्छन्, ‘मलाई यहाँसम्म ल्याइपु¥याउन उत्प्रेरणा दिने धेरै जना छन् । उनीहरूकै प्रेरणाका कारण मैले ३ पटक उपाधि उचालेँ । अन्तिममा शुल्क नै तिर्न सकिनँ र खेलमा भाग लिन पाइनँ ।’

उमेरले ५८ वर्ष पुगेका हरिबहादुर नागरिकतामा उल्लेख भएको उमेरअनुसार भने ५२ वर्ष पुगे । लामो समय खेलमा जीवन बिताएका हरिबहादुर अहिले जुम्लामा नै कर्णाली स्पोर्ट्स क्लब खोलेर म्याराथनका खेलाडी उत्पादन गरिरहेका छन् ।

उनले उत्पादन गरेका खेलाडी कोही हङकङ, इटालीलगाएतका देशमा प्रशिक्षण लिन र म्याराथनमा भाग लिन पुगेका र केहीले राष्ट्रिय अन्तर्राष्ट्रिय पुरस्कारसमेत जितेका छन् ।

हरिबहादुरले उत्पादन गरेका खेलाडीमध्ये अहिलेका चर्चित खेलाडी विश्वरूपा बुढा, सुनमाया बुढा, दुर्गा बुढा, राममाया बुढा, रेजिना भण्डारी, राजपुरा पछाई, मन्जु रावत, सीता न्यौपाने, गोविन्द अधिकारी, लोक भण्डारी, नरेश बुढा र वन्दना बुढाले विभिन्न उपाधि जितेका छन् । नेपालका विभिन्न स्पोर्ट क्लबमा आवद्ध छन् उनीहरू ।

‘मैले उत्पादन गरेका खेलाडी कोही कतै पुगेका छन् त कोही कतै’, उनी भन्छन्, ‘मेलै प्रशिक्षण दिएका खेलाडीले राष्ट्रिय तथा अन्तर्राष्ट्रिय पुरस्कार जितेका बेला निकै गर्व लाग्छ ।’

हरिबहादुर दौडिन थालेको २७ वर्षमा १३ राष्ट्रिय तथा ३१ वटा अन्तर्राष्ट्रिय दौडमा सहभागिता जनाइसकेका छन् । १३ राष्ट्रिय प्रतियोगितामध्ये ९ वटामा रोकायाले उपाधि उचालेका छन् । अन्तर्राष्ट्रिय खेलमा सन् १९८५ मा इन्डोनेसियाको जाकर्तामा एसियन ट्र्याक एन्ड फिल्डको ५ किलोमिटर दौडमा सहभागिता जनाएका थिए । त्यहाँ पनि उनले उपाधि उचाले ।

जुम्लामा ‘कर्णाली स्पोर्ट्स क्लब’ स्थापना गरेर आफू जस्तै खेलाडीहरू उत्पादन गर्ने हरिबहादुर प्रशिक्षणका लागि र खेलाडी डाइट, लुगाका लागि समस्या हुने गरेको बताउँछन् । त्यसका लागि उनले नयाँ जुक्ति निकालेका छन् । प्रशिक्षार्थी खेलाडी आफूसँगै कुनै विकासे योजनाका काम गर्ने र त्यसबाट आएको पारिश्रमिकबाट खेलाडीबाट खर्च चलाउने गरेको रोकायाले बताए ।

अहिले उनीसँग ४० जना प्रशिक्षार्थी खेलाडी रहेका छन् । उनीहरूलाई आफूसँगै विकासे काम गराउँछन् उनी । त्यसैबाट आएका पैसाले खेलाडीका लत्ताकपडा र आवश्यक साम्रगी खरिद गर्ने गरेका छन् ।

राज्यले खासै लगानी गर्न नसकेको खेल क्षेत्रमा भएको बजेट सही उपयोग हुन नसकेको बताउने रोकायाले अहिले कर्णाली स्पोर्ट्स क्लबले एडिडास कम्पनीसँग सम्झौता गरेर केही आर्थिक सहयोग गरेको रोकायाले बताए ।

‘राज्यले खेल क्षेत्रमा खासै चासो दिएको छैन’, उनले भने, ‘हामी एडिडास कम्पनीसँग सम्झौताअनुसार लजिस्टिक केही सहज भएको छ ।’

हरिबहादुर रोकायाको उद्देश्य जीवनमा राष्ट्रिय तथा अन्तर्राष्ट्रिय कीर्तिमानी खेलाडी उत्पादन गर्ने रहेको छ ।

‘मलाई केही चाहिएको छैन’, उनी भन्छन्, ‘धेरै जना खेलाडीलाई राष्ट्रिय तथा अन्तर्राष्ट्रिय कीर्तिमानी राख्ने बनाउनु छ ।’

हरिबहादुर चेला, कसले के जिते ?

नेपाली एथ्लेटिक्सकी प्रतिभावान् धाविका विश्वरूपा बुढाले उनकै प्रशिक्षणमा छैठौँ राष्ट्रिय खेलकुदमा स्वर्ण पदक जितेकी थिइन् ।

त्यस्तै, ५० किलोमिटर लामो ‘एमएसआईजी ट्रेल रनिङ प्रतियोगिता’मा हङकङमा धाविका सुनमाया बुढाले पनि पदक जितिसकेकी छन् । यसरी नै धाविका पूर्णलक्ष्मी न्यौपानेले धेरै प्रतियोगिता जितेकी छन् ।

अहिले हरिबहादुर कर्णालीमा खेल क्षेत्रलाई कसरी बढावा दिने भन्ने विषयमा निकै उत्साहित भएर लागेका छन् । जुम्लामा अहिले हाई अल्चिच्युड ट्रेनिङ गर्न आउने विद्यार्थी धेरै भएको र उनीहरूका लागि होस्टेल नहँुदा समस्या भएको बताए ।

‘आजभोलि मसँग ४० जनाले ट्रेनिङ लिइरहेका छन्’, उनले भने, ‘उनीहरूलाई खान र बस्नको समस्या छ ।’

हाई अल्चिच्युड ट्रेनिङ लिन भारत र नेपालका विभिन्न ठाउँबाट जुम्ला आउने गरेको हरिबहादुर बताउँछन् ।

अहिले कर्णाली प्रदेश सरकारले खेलकुद विकास समिति गठन गर्ने विज्ञ समूहमा सुर्खेतका भलिबल खेलाडी चन्द्रकुमार गिरी र जुम्लाका हरिबहादुरलाई सदस्य राखेको छ ।

भेट्रान म्याराथन दौडमा भाग लिने तयारी गरिरहेका बेला नै गत साल बिरामी परेका कारण इच्छा पूरा हुन सकेन । तर, आफू जस्तै भेट्रान खेलाडी जन्माउने धोको जारी नै छ उनको ।

प्रकाशित मिति: शनिबार, फागुन १७, २०७६ ०८:००