श्रम सम्झौतामा समेटिँदैनन् विपत्तिमा परेका कामदार उद्धार गर्ने विषय

A+ A A-

हाल विश्वमा चीनको वुहानबाट सुरु भएको कोभिड कोरोना भाइरसको सङ्क्रमणको त्रासमा आमनागरिक छन् । यस भाइरसको सबैभन्दा ठूलो प्रभाव एसियाका देशमा पर्न थालेको छ ।

एसियाका धेरैजसो नागरिक रोजगारीको खोजीमा एक देशदेखि अर्को देश जान्छन् । चीनका नागरिक त झन् व्यापार, रोजगारी र अन्य पेसाका लागि एसियाका देशमा दैनिक आवतजावत गर्छन् । यसका कारण पनि कोरोना भाइरसको त्रासमा धेरै एसियाली नागरिक छन् ।

एसियाका देशबाट मासिक २ करोडभन्दा धेरै नागरिक एक देशदेखि अर्को देश ओहोरदोहोर गर्ने गरेको एसिया ट्रेड युनियन महासंघको अध्ययनमा उल्लेख छ ।

सरकारले वैदेशिक रोजगारीमा संस्थागत (म्यानपावर) १ सय १० र व्यक्तिगत १ सय ७२ देश रोजगारीमा जाने श्रमिकलाई श्रम स्वीकृति जारी गर्दै आएको छ । यति देशका लागि श्रम स्वीकृति जारी गरे पनि ९ वटा देशसँग मात्र सरकारले श्रम सम्झौता गरेको छ ।

कोरोना भाइरसको धेरै प्रभाव उत्तर कोरिया, दक्षिण कोरिया र जापानमा परेको छ । यी देशमा कोरोना भइरसका कारण ज्यानसमेत गुमाएका छन् । यस्तै, कोरोनाको प्रभाव मलेसिया, कतार र ओमानमा समेत परेको छ ।

यी देश नेपाली श्रमिकको रोजगारगन्तव्य देशभित्र पर्छन् । रोजगार गन्तव्य देशमा कोरोना भाइरस फैलिएसँग ती देशमा रोजगारीमा कार्यरत नेपाली श्रमिक त्रासपूर्ण अवस्थामा काम गरिरहेका छन् ।

नेपाल सरकारले मलेसिया, दक्षिण कोरिया र जापानसँग श्रमिक आपूर्ति गर्ने विषयमा श्रम सम्झौता नै गरेको छ । श्रम सम्झौता गर्दा ती देशसँग कोरोना भाइरस जस्ता रोगको सङ्क्रमण फैलिए त्यहाँ कार्यरत नेपाली श्रमिक फर्काउने विषयलाई भने समेट्न सकेको छैन ।

यी देशमा करिब १० लाखभन्दा धेरै नेपाली रोजगारीमा कार्यरत छन् । यी कामदार एकै समयमा फर्काउनुपरेमा सरकारसँग तयारी र साधन नै छैन ।

यी देशसँग भएको श्रम सम्झौतामा पनि रोगव्याधी, युद्ध र प्राकृतिक प्रकोप जस्ता आपत्ति परे एकै पटक धेरै श्रमिक फर्काउने विषय समेटिएका छैनन् । मलेसियामा ४ लाखभन्दा धेरै, कतारमा ४ लाख, ओमानमा १ लाख गरी १० लाख नेपाली श्रमिक कार्यरत छन् ।

कोरियामा हाल ४२ हजार श्रमिक रोजगारीमा कार्यरत रहेको वैदेशिक रोजगार विभाग ईपीएस शाखाको तथ्याङ्कमा छ । कोरियामा करिब ५० हजार नेपाली रहेको सरकारी अनुमान छ ।

सरकारले कोरियासँग सरकारीस्तरमा श्रम सम्झौता गरेको छ । श्रम सम्झौता गर्दा श्रमिकका समस्या रोजगारदाता देशकै कम्पनीले समेट्ने गरी हस्ताक्षर भएको श्रम, रोजगार तथा सामाजिक सुरक्षा मन्त्रालयका प्रवक्ता सुमन घिमिरेले दाबी गर्छन् । उनले दाबी गरेजस्तो विपत्तिका बेला नेपाली श्रमिक फर्काउने विषय श्रम सम्झौतामा समेटिएको छैन ।

सरकारको कमजोरी

सरकारले रोजगार गन्तव्य देशसँग श्रमिकको बीमा, तलब सुविधा, रोजगारी सुरक्षा र श्रमिक आपूर्ति गर्दा लाग्ने लागत खर्च जस्ता विषय श्रम सम्झौता प्रष्ट खुलाएको हुन्छ । तर, रोजगार गन्तव्य देशमा रोगव्याधी, महामारी, प्राकृतिक प्रकोप जस्ता समस्या आएका खण्डमा अन्य देशका श्रमिक सङ्गठन र अन्तर्राष्ट्रिय श्रमिक सङ्गठन (आईएलओ), आप्रवासी श्रमिक सङ्गठन (आईओएम) नै गुहार्नुपर्ने अवस्था हुने रोजगारविज्ञहरू बताउँछन् ।

नेपाली श्रमिक एकै पटक उद्धार गर्ने विषय रोजगारदाता देशसँग भएको श्रम सम्झौतामा समेट्न नसक्नु ठूलो कमजोरी भएको उनीहरूको भनाइ छ ।

सरकारले २ देशबीच भएको श्रम सम्झौता गर्दा ती देशमा आउने आपत्तिका बेला नेपाली श्रमिक रोजगारदाता कम्पनीले फकाउने विषय समेट्नुपर्ने रोजगारविज्ञ डा. गणेश गुरुङले बताए ।

अमेरिका र इरानबीच भएको समस्या र कोरोना भाइरस जस्ता ठूला विपत्तिका बेला आइपर्ने विषय सरकारले श्रम सम्झौता गर्ने बेलामा समेट्नुपर्ने रोजगारविज्ञ डा. गुरुङले बताए ।

‘सरकारले श्रम सम्झौता गरेर कामदार रोजगारीमा पठाउने विषयलाई मात्र प्रथामिकतामा राख्छ । भविष्यमा आउने समस्याका बारेमा त्यसबेला सोच्दैन । श्रम सम्झौता गर्ने बेला यस्ता विपत्तिका महत्त्वपूर्ण विषय समेट्नुपर्छ’, उनले भने, ‘विपत्तिका बेला मात्र होइन, अन्य सामान्य समयमा पनि धेरै संख्यामा नेपाली फर्काउने अवस्था आउँछ । यसरी फर्काउँदा रोजगारदाता देशकै कम्पनीले नै फर्काउन खर्च व्योहोर्ने व्यवस्थासहित सम्झौता हुनुपर्छ ।’

उद्धारको आफ्नै रणनीति हुन्छ

वैदेशिक रोजगारीमा कार्यरत नेपाली समस्यामा परे सरकारलाई फर्काउन ठूलो चुनौती छ । सरकारका विदेशमा रहेका कूटनीतिक नियोग सक्रिय छैनन् । हाल वैदेशिक रोजगारीमा मात्र ४४ लाख नेपाली श्रमिक रहेको सरकारी अनुमान छ । नेपाली कामदार कार्यरत देशमा रोगव्यादी, युद्ध, महामारी,

प्राकृतिक प्रकोप र हाल चीनबाट फैलिएको कोरोना भाइरस जस्ता ठूला महामारी फैलिए आफ्ना नागरिक फर्काउन सरकारलाई सहज देखिँदैन । नेपालीहरू रोजगारीको खोजीमा १ सय ८९ देशसम्म पुग्ने गरेको सरकारी तथ्याङ्कमा छ ।

सरकारले कोरोना भाइरस जस्ता ठूला रोग र युद्ध भए विभिन्न देशमा रहेका नेपाली नागरिक उद्धार गर्न सक्ने परराष्ट्र मन्त्रालयको दाबी छ । सरकारले वैदेशिक रोजगारीका लागि र अन्य पेसामा रहेका नेपाली भएको देशमा समस्या भए उद्धार गर्न सक्ने परराष्ट्र मन्त्रालयका प्रवक्ता भारतराज पौड्यालले बताए ।

कोरोना भाइरस जस्तो ठूलो रोगबाट उद्धार गर्ने विषयमा सरकारको आफ्नै रणनीति हुने गरेको प्रवक्ता पौड्यालले बताए ।

प्रकाशित मिति: बुधबार, फागुन १४, २०७६ १३:४३