डान्स बारकी सङ्गीता

A+ A A-

काभ्रेकी सङ्गीता मगर (नाम परिवर्तन) २ वर्षदेखि रात्रिकालीन मनोरञ्जन क्षेत्रमा काम गर्दै आएकी छन् । सङ्गीताले एउटा डान्सबार र २ वटा दोहोरी क्लबमा काम गरिसकेकी छन् ।

महिनाको १४ हजार रुपैयाँ तलब र ३ हजार रुपैयाँ गाडी भाडा गरी मासिक १७ हजार रुपैयाँ कमाइ भए पनि काठमाडौंमा यति तलबले बाँच्न मुस्किल भइरहेको सङ्गीताले बताइन् । गाउँबाट सिलाइबुनाइ सिक्न भनेर काठमाडौं आएकी सङ्गीताले सुनाइन् ।

‘कक्षा ८ सम्म मात्र पढेकी छु । अर्काको लहैलहैमा लागेर सुरुमा डान्सबारमा काम गर्न पुगेँ । त्यो डान्सबारले ३ महिना तलब कम दिएर काम लगायो’, उनले भनिन्, ‘तलब त दिएन, ठीकै थियो तर मेरो इज्जत नि लुट्यो ।’

उनले रात्रिकालीन मनोरञ्जन क्षेत्र बाहिरबाट देखेजस्तो नरहेको बताइन् । यो व्यवसाय गर्नेहरूले इज्जत पनि बेचिरहेका उनको भनाइ छ ।

‘रात्रिकालीन मनोरञ्जन क्षेत्रका काम गर्ने महिला श्रमिकका समस्या मालिकले प्रहरी र राजनीतिक शक्तिका आडमा बाहिर ल्याउन दिँदैनन्’, उनी भन्छिन् ।

पछिल्लो समय यस क्षेत्रमा काम गर्ने संघसंस्थाले गर्दा केही समस्या कम भएको सङ्गीताको बुझाइ छ । यस क्षेत्रमा दिउँसै मालिक भन्नेहरूले महिला श्रमिकको इज्जतमाथि खेलबाड गर्ने गरेको देखेको सङ्गीता सुनाउँछिन् ।

‘डान्सबारमा आएका पुरुष ग्राहकले महिला त खेलौना नै सम्झिन्छन् । यतिसम्म कि आफ्ना घरमा त छोरीचेली नै छैन जस्तो गर्छन् ।

‘पैसा भएपछि छोरी मान्छेलाई त जे नि गर्दा हुन्छ भन्छन्’, उनले भनिन्, ‘रहरले होइन, भोको पेटले हामीलाई त्यस ठाउँमा काम गर्न पुर्‍याएको हो । रात्रिकालीन व्यवसायमा महिला र रक्सीको व्यापार मात्र हुन्छ । यहाँ महिलाको फिगर र रक्सीको नशामा रमाउने मात्र आउँछन् ।’

मालिक र ग्राहकका अपशब्द

रात्रिकालीन मनोरञ्जन क्षेत्रमा काम गर्ने महिलामाथि भएका आर्थिक र शारीरिक शोषणको खुलेर विरोध गर्न सक्ने अवस्था यस क्षेत्रमा काम गर्ने महिलाहरूको नभएको सङ्गीताको दाबी छ । यस क्षेत्रमा काम गर्ने महिला श्रमिकहरूलाई राज्यले नै भेदभाव गरेको उनको गुनासो छ ।

यस क्षेत्रका समस्या लिएर प्रहरी प्रशासनमा गयो भने उल्टो प्रहरीले हप्काइदप्काइ गर्ने गरेको सङ्गीता बताउँछिन् । ‘यस क्षेत्रमा काम गर्ने महिला श्रमिकलाई मालिक र ग्राहक दुवैले अपशब्द प्रयोग गरेर बोलाउँछन् । यति नराम्रो शब्द प्रयोग गर्छन् कि सुनेर सहन धेरै गाह्रो हुन्छ । अपशब्द धेरै प्रयोग गर्दा धेरै युवतीले काम नै छाडछन् ।’

उनी भन्छिन्, ‘यस्तो समस्या पोख्न र उजुरी गर्न कहाँ जाने ?’

सङ्गीता त रात्रिकालीन मनोरञ्जन क्षेत्रमा काम गर्दा समस्या भोग्ने एक प्रतिनिधि पात्र मात्र हुन् । उनी जस्ता रात्रिकालीन मनोरञ्जन क्षेत्रमा काम धेरै महिला श्रमिक समस्याग्रस्त छन् । तर, समाजमा तिरस्कार हुने डरले समस्या सहेर गुपचुप बस्ने गरेका छन् ।

यस क्षेत्रमा काम गर्ने कतिपय महिला श्रमिक सरकारले दिएको सामाजिक सुरक्षा कोषको सुविधा लिनबाट पनि बञ्चित छन् । सरकारले श्रमिकलाई दिएको समस्या माग्न सक्ने अवस्थासमेत नरहेको श्रमिककै गुनासो छ ।

हाल नेपाल भ्रमण वर्ष मनाइरहेको छ मुलुकले । पर्यटन व्यवसायको महत्त्वपूर्ण पाटो रात्रिकालीन मनोरञ्जन पनि हो । होटल, रेस्टुराँ, दोहोरी, डान्सबारलगायत क्षेत्र पर्यटनका मुख्य आकर्षण हुन् । यी क्षेत्रलाई सरकारले व्यवस्थित गर्न नसक्दा श्रमिक समस्यामा पर्ने गरेका छन् ।

रात्रिकालीन मनोरञ्जनमा काम गर्ने धेरै महिला श्रमिक नै छन् । उनीहरूका समस्या कस्ता छन् ? कसरी रोजगारीमा कार्यरत छन् उनीहरू ? भनेर समस्या बाहिर आउँदैन । कतै नेपाल भ्मण वर्षमा यस्ता समस्याले असर त पुर्‍याउँदैनन् ? भन्ने प्रश्नको विषय बनेको छ ।

रात्रिकालीन मनोरञ्जन क्षेत्रमा ८० हजार श्रमिक

चेतना अभिवृद्धि केन्द्र (क्याप) नेपालले गरेको एक अध्ययनमा देशभर ४ हजार होटल, रेस्टुराँ, दोहोरी र डान्सबारमा ८० हजार महिला श्रमिक कार्यरत रहेको उल्लेख छ ।

उपत्यकामा गोँगबु, कलङ्की, सुन्धारा, लगनखेल, भक्तपुर, ठमेल जस्ता क्षेत्रमा रात्रिकालीन व्यवसाय सञ्चालनमा छन् । काठमाडौंबाहिर पोखरा, दाङ, सुर्खेत, कैलाली, बुटवल, विराटनगर, झापा, इलाम, नेपालगञ्जलगायत ठूला शहरमा रात्रिकालीन मनोरञ्जन व्यवसाय भइरहेको क्यापको अध्ययनमा उल्लेख छ ।

यसरी सञ्चालन भएका रात्रिकालीन व्यवसायमा अधिकांश महिला श्रमिक कार्यरत छन् ।

मनोरञ्जन क्षेत्रमा काम गर्ने महिलाले अझै पनि आफ्नो परिचय र पहिचान समाजलाई दिन नसकेको विश्वास नेपालले जनाएको छ । रेस्टुराँ श्रमिक महिलाको हकहितका काम गर्दै आएको विश्वास नेपालले रात्रिकालीन क्षेत्रमा काम गर्ने महिला श्रमिक समस्या परे पनि गुपचुप बस्ने गरेको औँल्याएको छ ।

यस पेसामा महिला श्रमिकमाथि यौन हिंसा भइरहेको विश्वास नेपालले बताएको छ ।

प्रकाशित मिति: शनिबार, फागुन १०, २०७६ ०९:१०