जुन आमाले भोका सन्तानको भोक मेट्न आफ्नो कपाल बेचिन्

A+ A A-

आमाले आफ्ना सन्तानका लागि के मात्रै गर्न सक्दैनन् । त्यही भएर त आमा शब्द प्यारो छ । आमाको स्थान अरू कसैले लिन सक्दैनन् ।

आफ्ना साना सन्तानको भोको मेट्नका लागि १५० भारतीय रूपैयाँ (नेरू २४०) मा कपाल बेच्नुपरेको दिन प्रेमा सेल्भमको जीवनको सबैभन्दा खराब दिन थियो ।

बढ्दो ऋण र असफल सपनाका कारण उनका श्रीमानले आत्महत्या गरेपछि तीन सन्ताको जिम्मेवारी उनको काँधमा आएको थियो । श्रीमानले जीवनबाट हार खाए पनि उनको आशा मरेको थिएन ।

कपाल बेच्नु उनको अन्तिम विकल्प थियो । आफ्नो कपाल बेचिसकेपछि साहुको ऋण तिर्न वा खानेकुराको जोहो गर्न अब थप सम्भावना छैन भन्ने बोध उनलाई भयो ।

मृत्यु हुनुअघि सेल्भम र उनका पतिले भारतको दक्षिणी राज्य तालिमनाडुको एउटा इँटाभट्टामा काम गर्थे ।

त्यो कमाइले उनीहरूका साना नानीहरूसहितको परिवारलाई पाल्न मात्रै ठीक हुन्थ्यो । उनीहरूले जीवनमा त्यो भन्दा बढी चाहना राखिरहे ।

आफ्नै इँटाभट्टा खोल्न उनका श्रीमान्‌ले ऋण लिए । तर, योजनाअनुसार सफल भएनन् निराश भएर गत वर्ष उनले आत्महत्या गरे । त्यसपछि ऋणको पूरा भार सेल्भममाथि आइलाग्यो ।

तीन सन्तानको पालन पोषण त छँदै थियो । असफल भएको व्यापारका लागि लिइएको ऋणको भारले उनको जीवन थिच्यो । दैनिक काम गर्न जाँदा उनले पाउने २ सय रूपैयाँ परिवार चलाउनका लागि पर्याप्त थिएन ।

उनी बिरामी परिन् र पहिले जति पैसा कमाउन सकिनन् । तीन महिना बिरामी भएर इँटाको भारी बोक्न नसक्दा ऋण झनै थपियो, खानेकुरा रित्तियो ।

‘एक दिन मेरो छोराले स्कुलबाट आएर खानेकुरा माग्यो, त्यसपछि भोक लाग्यो भनेर रून थाल्यो,’ उनले सम्झिइन्, ‘तर त्यसबेला सेल्भमसँग खानेकुरा आउने गरी बेच्ने कुनै कुरा बाँकी थिएन । मसँग १० रूपैयाँ पनि थिएन । केही प्लास्टिकका बाल्टी मात्रै थिए ।’

त्यसपछि उनी कपाल किन्ने एउटा पसलमा पुगिन् ।

विश्व बजारमा मानिसको कपाल निर्यात गर्ने भारत एउटा मुख्य निर्यातकर्ता हो । हिन्दू धर्मावलम्बीहरूले मन्दिरमा आफ्नो मनोकामना पूरा भएको विश्वासपछि कपाल खौरिन्छन् ।

उनले त्यही गएर १५० रूपैया (नेरू २४०) मा कपाल बेचिन् । यो पैसा ठूलो रकम हैन । रेन्टुरेन्टमा गएर खाने हो भने राम्ररी एक छाक खान पनि पुग्दैन । तर सेल्भमको गाउँमा भने उनले त्यति पैसामा धेरै कुरा किन्न सकिन्छ ।

‘मैले तीनजना बच्चाका लागि २० रूपैयाँ पर्ने प्याकेटमा भएको पाकेको भात किनेँ,’ उनले भनिन् । त्यसपछि सबै विकल्प सकिएपछि उनले अरू विकल्प खोज्न थालिन् ।

आत्महत्या गर्नेृ सोचले सामान किन्न उनी नजिकैको पसलमा पुगिन् । तर दुःखी अवस्थामा देखेपछि पसलेले उनलाई केही बेचेनन् । घर फर्किएर सेल्भमले आत्महत्याको अर्को उपाय खोजिन् । तर छिमेकमा रहेकी उनकी बहिनी त्यतिबेला नै आइपुगिन् र सेल्भमलाई आत्महत्या गर्नबाट रोकिन् ।

त्यसको केही दिनपछि अनपेक्षित रूपमा उनलाई एउटा सहयोग मिल्यो । प्रेमाको त्यस्तो अवस्थाबारे बाला मुरूगनले आफ्ना एक साथीबाट थाहा पाए जो त्यही क्षेत्रमा एउटा इँटाभट्टा चलाउँछन् ।

प्रेमाको अवस्था सुन्नेबितिक्कै मुरूगनले आफ्नो परिवारले गुजारेका कठिन दिनहरू सम्झिए ।

गरिबीले मानिसलाई कुन हदसम्म पुर्‍याउँछ भन्ने मुरूगनले १० वर्षकै उमेरमा थाहा पाएका थिए । त्यतिबेला उनको परिवारमा पनि खानका लागि केही थिएन ।

उनकी आमाले चामल किन्नका लागि पुराना किताब र पत्रिकाहरू तौल जोखेर बेचेकी थिइन् ।

चरम निराशाको अवस्थामा मुरूगनकी आमाले सन्तानसँगै आफू पनि मर्ने निर्णय गरेकी थिइन् । तर अन्तिम अवस्थामा उनको मन परिवर्तन भयो ।

उनका परिवारले उनलाई अस्पताल दौडाए र उनी बाँचिन् ।

जुन अवस्थामा मुरूगन हुर्किएका थिए अहिले त्यो अवस्थाबाट धेरै माथिको जीवन उनी बाँचिरहेका छन् ।

वर्षौको मेहनतपछि उनले गरिबीबाट छुटकारा पाएका छन् । मुरूगनले सेल्भमलाई भेटेर आफ्नो संघर्षका कथा सुनाए र आशा नमार्न सुझाव दिए ।

आफ्ना साथी प्रभू र उनले मिलेर प्रेमालाई खानेकुरा किन्न केही पैसा दिए । त्यसपछि सेल्भमको परिवारको अवस्थाबारे सामाजिक सञ्जालमा लेखे ।

‘एक दिनमा मैले १ लाख २० हजार भारतीय रूपैयाँ प्राप्त गरेँ । यो कुरा जब मैले प्रेमा सेल्भमलाई भनेँ उनी निकै खुसी भइन् र यति रकमले त आफ्नो धेरैजसो ऋण तिर्न पुग्ने बताइन्,’ उनले भने । तर प्रेमा सेल्भमको अनुरोधमा त्यसरी पैसा उठाउने काम रोकियो ।

‘उनले आफू काममा फर्किएर बाँकी पैसा तिर्छु भनिन्,’ मुरूगनले व्याख्या गरे । सेल्भमले छुट्टाछुट्टै साहुलाई गरी अहिले महिनामा ७ सय रूपैयाँ तिर्नुपर्छ ।

जिल्लाका अधिकारीहरूले उनलाई दुध बेच्ने कामको व्यवस्था गरिदिने वचन दिएका छन् । उनको अवस्था बिस्तारै सुध्रिदैछ । सेल्भमको अर्को अप्ठ्यारो भनेको भारतका करोडौं मानिसहरू जस्तै उनी पढ्न वा लेख्न जान्दिनन् ।

परिणामस्वरूप भारत सरकारले उनीजस्ता गरिबका लागि ल्याएको योजनाबारे बेखबर छिन् । ‘मलाई आत्महत्या गर्छु भन्ने मेरो निर्णय गलत थियो भन्ने लाग्छ,’ प्रेमा सेल्भमले भनिन, ‘अब बाँकी ऋण तिर्न सक्छु भन्ने आत्मविश्वास मसँग छ ।’ बीबीसी

प्रकाशित मिति: आइतबार, फागुन ४, २०७६ १२:०४