सेतो कपडाभित्रको अँध्यारो कथा

A+ A A-

प्राविधिक विषयतर्फ नर्सिङ अध्ययन गर्नेहरूको जमात निकै ठूलो छ । नर्सिङप्रति जति क्रेज छ, उति नै प्रतिस्पर्धा पनि । रोगीलाई औषधि खुवाउने, सुई दिने तथा रक्तचाप (प्रेसर) नाप्नेमा सीमित छैनन् नर्सहरू ।

नर्सको भूमिका बिरामीलाई औषधिमूलोसँगै सम्पूर्ण स्याहार गर्ने, रोगका बारेमा बताउने, परामर्श दिने एवम् चौबीसै घण्टा प्रत्यक्ष निगरानी गर्नुपर्छ । वार्डको सम्पूर्ण वातावरणको व्यवस्थापन गर्ने जिम्मेवारी पनि नर्सकै हुन्छ ।

यी कामलाई राम्रोसँग सञ्चालन गर्ने, गराउने र निगरानी राख्ने काम बीएस्सी नर्सिङ तथा बीएनले गर्नुपर्छ ।

सामाजिक कार्यसमेत मानिने यो पेसा जति भलाद्मी लाग्छ, त्युसभन्दा बढी यसका लागि सङ्घर्ष गर्नुपर्छ । रातदिन बिरामीको सेवामा खट्ने नर्सहरूका केही अप्रिय कथा छन् । सेता कोटभित्रका अँध्यारा कथाहरू निकै छन् ।

कामअनुसार छैन दाम

बिरामीको सेवामा निरन्तर लागिरहेकी बुटवल सुख्खानगरकी कविता ज्ञवाली बुटवलको एक अस्पतालमा ४ वर्षदेखि काम गर्दै आएकी छन् । आफ्नै इच्छाले नर्सिङ शिक्षा अध्ययन गरेकी उनले सुरुवाती ४ महिना स्वयंसेवक भएर काम गरिन् । त्यसपछि मात्र तलब खान थालिन् ।

४ महिनापछि ७ सात हजार रुपैयाँ तलब भयो उनको । हाल उनी ९ हजार ५ सय रुपैयाँ मात्र तलब पाउँछिन् । प्रतिस्पर्धी बजारमा उत्कृष्ट मानिएको नर्सिङ शिक्षामा किन यस्तो श्रमको मूल्य छैन ?

उनी भन्छिन्, ‘अस्पतालका मालिकहरूकै कारण समस्या निम्तिएको हो । श्रमअनुसारको मूल्य दिन खोज्दैनन् । प्रतिस्पर्धाका कारणले पनि यसो भएको हुन सक्छ ।’

अनमी पढेकी बुटवल देवीनगरकी सुनिता भुसालले बुटवलको मर्सिसिटीमा ३ महिना काम गरिन् । सुरुवातमा सञ्चालक गोपाल श्रेष्ठले १ महिना काम गरेपछि तलब दिने भनेपछि काम सुरु गरिन् । ३ महिनासम्म काम गरेपछि तलब माग्दा सञ्चालक श्रेष्ठले सुरुमा ३ महिना स्वयंसेवक भने ।

उनले झगडै गरेर भए पनि ३ महिनाको तलब मागिन् । उनलाई ९ हजार रुपैयाँ तलब दिने गरी राखिएको थियो । सीटीईभीटीले स्वयंसेवक राख्न नपाइने र न्यूनत्तम १३ हजार रुपैयाँ हुनुपर्ने, ६ घण्टा ड्युटी हुनुपर्ने प्रावधान भए पनि सुनिता जस्तै यहाँ धेरै नर्सिङ शिक्षा अध्ययन गरेकाहरूलाई यहाँका अधिकांश अस्पतालहरूले श्रम शोषण गरिरहेका छन् । त्यही असन्तुष्टिले सुनिताले जागिर छाड्नि ।

कुनै अस्पतालले न्यूनत्तम तलब दिने गरेका भए पनि अधिकांश अस्पतालहरू नर्सलाई निःशुल्क सरह काम गराइरहेका छन् ।

‘नर्सिङ पढ्न सबै गरेर १० लाख रुपैयाँ बढी खर्च हुन आउँछ तर कम मूल्यमा काम गर्नुको विकल्प छैन । सायद बजारमा बढी नर्सहरूको उत्पादन भएर हुन सक्छ’, बुटवलको एक अस्पतालमा कार्यरत नर्स कविता टण्डनले भनिन् ।

टण्डनले सुरुवाती समयमा ५ हजार रुपैयाँमा काम गरे पनि अहिले भने सीटीईभीटीले तोकेबमोजिम तलव पाइरहेको बताउँछिन् ।

‘समग्रमा सबै समस्यामा छन् । जबसम्म सरकारी अस्पतालमा जस्तो सुविधा निजीमा काम गर्ने नर्सहरूले पाउँदैनन्, तबसम्म समस्याहरू यथावत् हुन्छन्’, उनले भनिन् ।

बर्सेनि स्वदेश र विदेशबाट अध्ययन गरी करिब १ हजार ६ सयसम्म नर्स उत्पादन हुँदै आएका छन् । यसमध्ये ६० प्रतिशतभन्दा बढी बेरोजगार छन् । धेरै बढी उत्पादन हुँदा आवश्यकता एक नर्स भएको ठाउँमा सयभन्दा बढीले आवेदन दिने गर्छन् ।

नर्सहरू धेरै भएकै कारणले पनि अस्पतालका हाकिमहरूले बढीभन्दा बढी श्रम शोषण गरेको उनको बुझाइ छ । तर, कतिपय नर्सहरूले भने सीटीईभीटीले रोजगारको ग्यारेन्टी गरेर मात्र विद्यार्थीहरू उत्पादन गर्नुपर्ने बताउँछन् ।

स्टाफ नर्स तथा अनमी कोर्स सकेपछि सोझै रोजगार बजारमा प्रवेश गर्ने भएकाले अहिले नर्सिङ पेसामा प्रतिस्पर्धा छ । पछिल्लो समय छोरीहरूलाई नर्स नै बनाउने गरी अभिभावकको सोचमा परिर्वतन आइरहेका कारण नर्सिङ शिक्षा लोकप्रिय हुँदै गएको छ ।

अन्य शिक्षाभन्दा महँगो शिक्षाको रूपमा रहेको नर्सिङ शिक्षालाई नेपालमा रोजगारीको अवसर तथा सामाजिक प्रतिष्ठासँग जोडेर अभिभावकले हेर्ने दृष्टिकोणमा अहिले भने केही परिर्वतन आएको छ ।

एसोसिएसन अफ प्राइभेट हेल्थ इन्स्टिच्युट नेपाल (अफिम) प्रदेश ५ का सदस्य गोविन्द ज्ञवालीले छिटो रोजगार बजारमा प्रवेश पाउने भएकाले नर्सिङ पेसामा आकर्षण बढेको बताए । सरकारले निजी अस्पताललाई सहयोग गरेमा श्रममा पनि एकरूपता आउने उनको भनाइ छ ।

‘निजी अस्पताल र सरकार सहकार्य गरेमा नर्सहरूका सेवा, सुविधा पनि राम्रो हुन्छ । सरकारले निजी अस्पताललाई हेर्ने दृष्टिकोणमा परिर्वतन ल्याउन सके सबै विभेद अन्त्य हुन्छन्’, उनले भने ।

गौतम बुद्ध सामुदायिक मुटु अस्पतालका अध्यक्ष एजाज आलम काम गर्नेहरूको मनोबल उच्च नहुँदासम्म संस्थाको प्रगति र संस्था बलियो नहुने भन्दै सरकारले तोकेको मामदण्डअनुसार पारिश्रमिक दिनुपर्ने बताउँछन् ।

‘सबैको एकता र सबैको मिहिनेत भएमा मात्र संस्था बलियो बन्न सक्छ । त्यसैले पनि हामीले यहाँ कार्यरत सबैलाई सरकारले तोकेको मापदण्डभन्दा पनि बढी पारिश्रमिक दिएर राख्ने गरेका छौँ’, उनले भने ।

प्रकाशित मिति: आइतबार, माघ २६, २०७६ १६:२७