अवैध बाटोबाट वार्षिक ३ अर्ब रेमिट्यान्स

A+ A A-

वैदेशिक रोजगारीमा अथवा विदेशमा विभिन्न क्षेत्रमा पेसा व्यवसाय गर्दै आएका नेपालीहरूले करिब ४० प्रतिशत (करिब ३ खर्ब रुपैयाँ) रेमिट्यान्स अवैध बाटो हुण्डीमार्फत नेपाल पठाउने गरेकाे राष्ट्र बैंकको अध्ययन प्रतिवेदनमा उल्लेख छ ।

प्रतिवेदनअनुसार नेपालमा वार्षिक ८ खर्ब रुपैयाँ रेमिट्यान्स भित्रिने गरेको छ । गत आर्थिक वर्षमा विश्वका १ सय ८९ देशबाट ७ खर्ब ८३ अर्ब ६० करोड रुपैयाँ रेमिट्यान्स भित्रिएको राष्ट्र बैंकले जनाएको छ । त्यसरी भित्रिएकाे रेमिट्यान्समध्ये करिब ३ खर्ब रुपैयाँ अवैध बाटो भएर भित्रिने गरेकाे राष्ट्र बैंकले जनाएकाे हाे ।

राष्ट्र बैंकको अध्ययनलाई आधार मान्ने हो भने वार्षिक ४० प्रतिशत रेमिट्यान्स अवैध बाटो भएर भित्रिने गरेको देखिन्छ । २ वर्षअघि राष्ट्र बैंकले नै तयार पारेको ‘माइग्रेसन एन्ड रेमिट्यान्स रिपोर्ट’मा पनि ३५ प्रतिशत रेमिट्यान्स अवैध बाटो हुँदै भित्रिने गरेको उल्लेख थियो । हुण्डीबाट रेमिट्यान्स भित्रिने क्रममा वार्षिक रूपमै वृद्धि भइरहेको छ ।

वैदेशिक रोजगारीमा गएका नेपाली श्रमिकले वार्षिक औसतमा ५ देखि ७ पटकसम्म रेमिट्यान्स आफन्तका नाममा पठाउने गरेको बैंकको अध्ययनमा जनाइको छ । चालू आर्थिक वर्ष सुरु भएको ५ महिनामा ३ खर्ब ७६ अर्ब ९९ करोड रुपैयाँ रेमिट्यान्स नेपाल भित्रिएको छ ।

गत वर्ष यो अवधिको तुलनामा रेमिट्यान्स ०.२ प्रतिशतले बढी भएको बैंकले जनाएको छ । यस अवधिमा करिब साढे १ खर्ब रेमिट्यान्स हुण्डीमार्फत नेपाल भित्रिएको छ ।

बैंकले विदेशमा रहेका नेपाली नागरिकलाई पनि बैंकिङ पहुँचमा ल्याउन प्रयास गरिरहेको नेपाल राष्ट्र बैंकका प्रवक्ता डा. गुणाकर भट्टले बताएका छन् । हुण्डी अथवा अवैध बाटो भएर नेपाल भित्रिने रेमिट्यान्स रोक्न बैंकले प्रयास गरिरहेको बैंक प्रवक्ता डा. भट्टले जानकारी दिए ।

‘हुण्डीमार्फत रेमिट्यान्स पठाउँदा धेरै आर्थिक शोषणमा परिरहेका छन् । प्रमाण नुहँदा कानुनी कारबाही गर्न समस्या भइरहेको छ’, उनले भने, ‘हुण्डीमार्फत रेमिट्यान्स आउँछ । यसलाई रोक्नुपर्छ । अवैध बाटो भएर रेमिट्यान्स आउँदा कर छली पनि भइरहेको छ ।’

समीक्षा अवधिमा विप्रेषण आप्रवाह वार्षिक रूपमा ९.२ प्रतिशतले वृद्धि भइरहेको बैंकले जनाएको छ । रेमिट्यान्समा सबैभन्दा बढी निर्भर हुने मुलुकभित्र नेपाल पनि पर्छ ।

विश्व बैंकले गरेको अध्ययनमा नेपाली अर्थतन्त्रको ठूलो हिस्सा रेमिट्यान्सले ओगटेको औँल्याएको थियो । पछिल्लो समय नेपालमा सर्वाधिक रेमिट्यान्स भारतबाट आउने गरेको राष्ट्र बैंकको तथ्यांकमा छ ।

नेपालमा भारत, अमेरिका, कतार, साउदी अरब, यूएई, कुवेत, चीन, अस्ट्रेलिया, बङ्गलादेशबाट धेरै रेमिट्यान्स भित्रिने गरेको बैंकको तथ्यांकमा उल्लेख छ ।

‘ह्यान्ड क्यारी’मार्फत वार्षिक ३० अर्ब भित्रिन्छ

वैदेशिक रोजगारीमा गएका अथवा विदेशमा रहेका नेपालीले अनौपचारिक माध्यम हयान्ड क्यारीमार्फत समेत रेमिट्यान्स भित्र्याइरहेको बैंकले जनाएको छ । यसरी घर बिदामा आउनेका साथबाट पनि ठूलो मात्रामा रेमिट्यान्स आउने गरेको बैंकको अध्ययनमा उल्लेख छ ।

एसियाली विकास बैंकले गरेको एक अध्ययनमा वार्षिक ३० अर्ब रुपैयाँ बराबरको रकम नेपालीहरूले रोजगारीबाट बिदामा आउँदा वा साथीभाइ घर आउँदा ‘ह्यान्ड क्यारी’मार्फत ल्याउने वा पठाउने गरेका छन् । यसरी भित्रिने पैसा बैंकिङ च्यानलबाट नभई व्यक्तिका हातमार्फत नै आउने हुँदा हुण्डी नै मानिन्छ ।

हुण्डीमार्फत धेरै रेमिट्यान्स आउने देश

नेपालमा खाडीका देश, मलेसिया र भारतबाट नै धेरै हुण्डीबाट रेमिट्यान्स भित्रिने गरेको विभिन्न अध्ययनले देखाएका छन् ।

युरोपका देश, अफ्रिकी देश, क्यानडा, अमेरिका र मलेसियाबाट ठूलो मात्रामा रेमिट्यान्स हुण्डीमार्फत आउने गरेको सरकारी अनुमान छ ।

नेपाली श्रमिकको आकर्षक श्रम गन्तव्य मानिएको दक्षिण कोरियाबाट वार्षिक ५० अर्ब रुपैयाँबराबरको रेमिट्यान्स भित्रिनुपर्नेमा करिब ३३ अर्ब रुपैयाँ मात्र औपचारिक माध्यमबाट भित्रिएको बैंकको तथ्यांकमा उल्लेख छ ।

कोरियाबाट करिब १४ अर्ब रुपौयाँ रेमिट्यान्स हुण्डीमार्फत आउने गरेको बैंककै अनुमान छ । जापान, रसिया, इजरायल, बेलायत, हङकङ र अस्ट्रेलियाबाट वार्षिक ५० अर्ब रुपैयाँभन्दा बढी रेमिट्यान्स हुण्डीबाट आइरहेको विभिन्न अध्ययनमा औँल्याइएको छ ।

बैंकको अध्ययनलाई आधार मान्दा विकसित राष्ट्रहरूबाट मात्र नभई भुटान, बङ्गलादेश, भियतनाम जस्ता देशबाट हुण्डीमार्फत रेमिट्यान्स आइरहेको छ । चीन, भारत, खाडीका देश, छिमेकी मुलुक भारतमा रोजगारीका लागि जाने नेपालीको संख्या पनि ठूलो छ । त्यहाँबाट वार्षिक ३० अर्ब रुपैयाँ भित्रिने गरेको बैंकको अनुमान छ ।

सरकारद्वारा औपचारिक रूपमा रोजगारीका लागि जान प्रतिबन्ध लगाइएका अफगानिस्तान, इराक, इरान र सिरियाबाट पनि हुण्डीमार्फत रेमिट्यान्स आउने गरेको बैंकको तथ्यांक छ ।

सुनदेखि मोबाइल व्यापारमा पनि हुण्डी

नेपालमा हङकङ, चीन, भारत, थाइल्याण्ड र पछिल्लो समय बंगलादेश हुँदै हुण्डीमार्फत धेरै रेमिट्यान्स भित्रिने गरेको छ । हङकङ, चीन, बंगलादेश र थाइल्याण्डमा धेरै हुण्डीको कारोबार हुन्छ । यी देश हुँदै एसियामा सामान निर्यात गर्दा हुण्डी कारोबार हुन्छ ।

चीन, हङकङ, भारत र थाइल्याण्डका व्यापारीले हुण्डीमार्फत सामान खरिद गरिरहेका छन् । यी देशबाट सुनदेखि मोवाइलको व्यापारमा पनि हुण्डीको कारोबार भइरहेको तथ्य फेला परेको राष्ट्र बैंकका एक कर्मचारीले जानकारी दिए ।

नेपालमा रक्सी, कपडा व्यापार, धातुका सामान, औषधि वा चिकित्सकीय सामानबाट हुण्डीको कारोबार भएर रेमिट्यान्स भित्रिने गरेको ती कर्मचारीको भनाइ छ ।

बैंंकको पहुँच भए पनि धेरै रकम पाउने आसमा धेरैले हुण्डीमार्फत पैसा पठाउने गरेका छन् । विश्व बजारमा चलेको मूल्यभन्दा धेरै पैसा सटही हुण्डी व्यापारीले दिने गरेकाे पाइन्छ ।

चीन, हङकङ, भारत र थाइल्याण्डमा बसेर एसियाका अन्य देशमा हुण्डी कारोबारीले व्यापार नै चलाइरहेको प्रहरीको एक अध्ययनमा उल्लेख छ । यी देशमा बसेर हुण्डी कारोबारीले ठूलो रकम ठगीसमेत गरिरहेको प्रहरीले जनाएको छ ।

हुण्डीमार्फत पैसा पठाउँदा धेरै विदेशमा रहेका नेपाली ठगीमा परिरहेका छन् । उनीहरूले पठाएको पैसा सम्बन्धित व्यक्तिसम्म आई नपुग्ने गरेको छ । यसरी पठाएको पैसा अरूले बीच बाटोमै खाने गरेको उजुरी प्रहरीमा पर्ने गरेको छ ।

प्रकाशित मिति: बिहीबार, माघ २३, २०७६ १२:४१