यसोचाहिँ नगरेस् है बाबू !

A+ A A-

तराई पुग्नलाई अहिले जस्तो सजिलो बाटोघाटो थिएन । इन्डिया हुँदै गएपछि बल्ल पुगिन्थ्यो महाकाली । कतै मोटर गाडी, कतै बयलगाडा त कतै पैदल । जङ्गलको बाटो । म बडो मुस्किलले महाकाली पुगेँ ।

पहाडको मान्छे, बसाइँ सरेर तराई पुगेँ । पहाड छाडेदेखि इन्डिया हुँदै महाकाली झर्दासम्म कति हन्डर खाएँ, कति ठक्कर खाएँ, ती सबै दुःखका क्षणहरू मेरो मनले महसुस ग¥यो र सह्यो, जसलाई म शब्दहरूमा वर्णन गर्न सक्दिनँ ।

आउन त आएँ महाकाली तर यहाँ आइसकेपछि पनि हत्तपत्त जग्गा पाइएन । मलाई जग्गा दिएनन् । बाको नामले मलाई छेक्यो । बाको नामले त सहयोग पो गर्नुपर्ने हो तर मेरो जीवनमा सधै“ उल्टो भइरह्यो । बाको नाम लिनेवित्तिकै उनी त जिम्मावाल थिए, सबैलाई थाहै भएको । उनकै छोरा भएका कारण मैले सहजै जग्गा पाइनँ ।

अनेक उपाय गरेर दुई–तीन महिनापछि बल्लतल्ल जग्गा मिल्यो । जग्गा पनि के भन्नु, जङ्गल । जग्गा पाएको १० दिनभित्र जङ्गल फाँडेर टहरो उभ्याइसक्नुपथ्र्यो । जेनतेन फँडानी गरेर टहरो उभ्याएँ । म कहाँको सम्पत्तिवालाको छोरो, कहाँ पुग्नुप¥यो ! पहाडको मान्छे, तराई झर्नुप¥यो ।

सिरसिर बतास र शीतल छहारीलाई त्यागेर उखरमाउलो गर्मीलाई आफ्नो सहारा बनाउनुप¥यो । ठीकै छ, यस्तै रहेछ जिन्दगी सोचेँ, बसेँ ।

रहँदाबस्दा चिनजान भयो । साथीसँगातीहरू बढे । इष्टमित्रहरू बढे । अपनत्वको महसुस हुँदै गयो । पछि मलाई गाउँको सभापति पनि बनाए साथीहरूले । एक किसिमले भन्दा राम्रै भयो, रमाइलै भयो ।

छोराछोरी हुर्कंदै गए । पढ्ने भए । दुःख गर्नै प¥यो, गरेँ । जङ्गलको वास थियो । झाडी फाँडेर बसेका थियौँ । सजिलो त कहाँ थियो र ! अलिकति केही राम्रो हुन खोजे खसाल्न खोज्ने । उता पनि त्यस्तै । त्यही त हो मानिसको जात । बर्मा गए कर्मसँगै भनेजस्तो भयो ।

यो मान्छेको जातलाई अरूले राम्रो गरेको चाहिँ असह्य हुनेरहेछ । कुरा काट्नै पर्ने, खसाल्नै पर्ने, खुट्टा तान्नै पर्ने । मित्रहरू पनि भए, शत्रुहरू पनि भए । यस्तै रहेछ आफ्नो कर्म भन्ने सोचेर परमप्रभुको आशामा दिनहरू बिताउन थालेँ ।

आखिर यो संसार एउटा रङ्गमञ्च रहेछ । हामी यही रङ्गमञ्चमा अभिनय गर्ने कलाकार रहेछौँ । निर्देशक त उहाँ नै हुनुहुँदो रहेछ । उहाँको निर्देशनमा फगत अभिनय गर्ने प्राणी रहेछौँ हामी ।

जीवनमा जस्तै चोटहरू खाँदै अघि बढ्नुपरे पनि मैले हरेसचाहिँ कहिल्यै खाइनँ । मलाई थाहा थियो, भेलले बढारेर छहराबाट खसाल्दै सतहमा पु¥याएर फेरि बगाउँदै लगेपछि र घोटिँदै घोटिँदै गएपछि मात्रै ढुङ्गो शालिग्राम बनेको हो ।

म आफ्नो जिन्दगीमा आइपरेका अप्ठ्याराहरूलाई अवसरको रूपमा लिने गर्थें । शोकलाई सिर्जनामा परिणत गर्न सके मात्र यो मानवचोला सार्थक हुने रहेछ ।

रात अँध्यारो हुन्छ । रातको आफ्नै महत्त्व छ । दिनभरको निराशालाई एकछिन विश्राम दिने चौतारी हो रात । रातको चौतारीमा थकाइ मारेपछि भोलिपल्ट फेरि बिहान हुन्छ । लोलाएका फूलहरू फेरि जुर्मुराउँछन् । धमिला पातहरूमा शीत खसिसक्छ ।

प्राकृतिक रूपमा प्राप्त गरिने कस्मिक इनर्जीले थाकेको तनमा नयाँ स्फुर्ती भरिसक्छ । आँखाहरूमा नौलो उत्साहको फूल फुल्न थाल्छ । अँध्यारो सुरुङको यात्रा सकिन्छ र हामीलाई पर्खिबसेको उज्यालोलाई छातीभरी भेट्न पाइन्छ ।

सिमानाको वास थियो । सहज त कहाँ थियो र जिन्दगी कटाउन । अनेक झमेला र अप्ठ्याराहरू आइरहन्थे । कहिले के हुने, कहिले के हुने ।
यता, नेपालमा मरेकाहरूलाई उता इन्डियापट्टि लगेर फ्याँक्ने गर्थे । इन्डियातिर मरेकाहरूलाई यता नेपालतिर ल्याएर फ्याँक्ने गर्थे । सिमानाको ठाउँ । पुनर्वास । अनेक कष्ट झेल्दैझेल्दै दिनहरू बित्न थाले ।

तर, एउटा कुराचाहिँ मेरो जिन्दगीमा जोजो झगडा गर्न आए, ती सबै सामन्ती स्वभावका थिए । सामन्ती स्वभावका मानिसहरुले मलाई देखी सहेनन् । चाहे मेरा बुबा हुन्, चाहे मामाहरू हुन्, चाहे अरूहरू । उनीहरूको चाहिँ म सधैँ आँखाको तारो हुन्थेँ ।

बस्दै जाने क्रममा झाडीहरू क्रमशः फाँडिँदै गए । इन्डियातिर पनि राम्रो सम्बन्ध भयो । पार्टीका केही साथीहरूले मलाई सहयोग गर्दै गए । मेरो चरित्रअनुसार अरूहरूले पनि मलाई हात लिन थाले । सिमानामा बसेका प्रहरीहरूसँग पनि राम्रै सम्बन्ध स्थापित हुन थाल्यो ।

छोराछोरी क्रमशः हुर्किए । पढ्न थाले । पढे । तिनको अनुहारमा नाचिरहेको भविष्य हेरेर पनि ममा कैयौँ पटक प्रशन्नता छायो । खासमा यस्तै त हो जीवन, उतारचढावको सिलसिला ।

कहिले जहान बिरामी, कहिले आफू बिरामी । उपचार गर्नै प¥यो । रगतको प्रेसर मुटुमा कम हुने भएपछि म आफैँ ३ वर्ष थला परेँ । पछि निको हुँदै आएँ ।

महाकालीमा ३ बिघा जग्गा भएपछि मैले लामो सास फेरेँ ।

एक पटक विगतका स्मृतिहरू आँखाभरी घुमे । बाढीले सर्लक्कै निलेको पहाडको त्यो लहलहाउँदो फाँटलाई पनि सम्झिएँ । पटक पटक कोसिस गर्दा पनि डुबेका पसलहरू सम्झिएँ । अपनत्वको महसुस गराउने केही आफन्तहरू सम्झिएँ ।

मेरा पुजनीय पिता र आदरणीय दाइहरूलाई महाकाली झरेर कति हो कति पटक सम्झिएँ । विगतका स्मृतिबिम्बले मनका रेसालाई तलमाथि चलाइरह्यो ।

नयाँ ठाउँमा नयाँ वस्ती । नयाँ साथीसङ्गाती र छरछिमेक । जीवनका पाइलाहरू नयाँ बाटोमा मोडिएका थिए । जहाँजहाँ टेक्दै गएँ, टेक्दै आएँ, सबैसँग अपनत्वको महसुस भइरह्यो ।

केही समय पुराना यादहरूमा अल्झिएर दुःखी भए पनि पुनर्वासको बसाइलाई निरन्तरता दिएपछि महाकालीसँगै गम्भीर प्रेम हुन थाल्यो । यहीँका बाटाहरूमा जीवनका सम्भावनाहरू भेट्न थालेँ । यहीँको जङ्गलमा जीवनको हरियो रङ देख्न थालेँ । यहीँ झुपडीको छानामा उदाउने पहेँलो घाममा पहेँलपुर तोरीबारीका सपनाहरू बुन्न थालेँ ।

यो वस्तीमा म मात्र नयाँ होइन, यहाँ आएका एकएक अनुहार नयाँ हुन् । म आएझैँ नेपालका विभिन्न जिल्लाबाट जीवनको बाँकी अध्याय पार गर्न आएका थुप्रै अपरिचित नयाँ अनुहार क्रमशः परिचित हुन थाले ।

हामी सबै जिन्दगीको यात्रामा हिँडिरहेका बटुवा रहेछौँ । यात्रामा भेटिनु र छुट्टिनु नयाँ कुरा भएन, जसरी पहाडबाट तराई झरेपछि मेरो यात्रामा पुराना साथीहरू छुट्दै गए, नयाँ साथीहरू थपिँदै आए ।

परमप्रभुको प्रार्थना र मनमा खुल्दै गएको दिव्य अलौकिक ज्ञानको ढोका । साथमा हजुरआमाको अर्तिको मीठो स्नेह, जसले जीवनलाई जीवन जस्तै हरियो बनाउन खुब मलजल गरेको थियो ।

रहँदाबस्दा मेरो सम्झनामा केही पटक आमा आउनुभयो र सुटुक्क जानुभयो । हजुरआमाचाहिँ धेरै पटक आउनुभयो । जीवनमा मैले जे जति निर्णय गर्दै आएँ, ती प्रत्येक पलमा हजुरआमाको दिव्य आकृति झलझली आइरह्यो ।

म हाँस्न लाग्दा पनि उहाँ आउनुहुन्थ्यो । म रुन लाग्दा पनि उहाँ आउनुहुन्थ्यो । जतिबेला कुनै जोखिमपूर्ण काम गर्न लाग्थेँ, त्यतिबेला उहाँ आउनुहुन्थ्यो झलझली आँखामा । उहाँको दिव्य अलौकिक शक्तिले कुनै काम गर्न ऊर्जा दिन्थ्यो भने कुनैबेलाचाहिँ उहाँले ‘यसोचाहिँ नगरेस् है बाबू’ भनेजस्तो लाग्थ्यो ।

अनि मलाई लाग्थ्यो, मेरी हजुरआमा भगवान्को घरमा जानुभएको मात्र होइन रहेछ, गइसकेपछि उहाँ आफैँ भगवान् हुनुभएको रहेछ ।

जतिजति भगवान् शिवको स्तुति र प्रार्थना गरिरहेँ, उतिउति मैले चिम्लिएका आँखाभित्र थोरै पटक आमा र धेरै पटक हजुरआमाको प्रवेश भयो ।

(वाग्लेको उपन्यास ‘पुनर्वास’ आज सार्वजनिक हुँदै छ)

प्रकाशित मिति: शनिबार, माघ १८, २०७६ ०८:११