राराः एक अद्भूत यात्रा

A+ A A-

२०७६ को तिहार बिदा सुरू हुन थालेको थियो । मोहनसिंह बस्नेत, नवराज अधिकारी र म यसपटकको बिदा घुमेर मनाउने सोचमा थियौँ । मुस्ताङ र नैनिताल हामीले छानेका गन्तव्य थिए । तर, हामी गयौँ रारा । घुम्न जाने योजना थाहा पाएपछि थपिएका सुजन कार्की र निरजजीले मुस्ताङ, नैनितालको सट्टा रारा जाने प्रस्ताव गरे । योजनामा ढिलै भए पनि थपिएका साथीको प्रस्ताव पारित भयो ।

दशैँ बिदा थियो ५ दिनको, बसबाट रारा जान र आउनै बिदा सकिने भयो । विकल्पमा हवाई यात्रा रोज्यौँ । नेपालगञ्ज त सहज पुग्न सकिन्थ्यो । नेपालगञ्जबाट मुगु जाने जहाजको टिकट पाउन भने मुश्किल भयो । पाँचै जनाले आफूले चिनेजानेका सबै ट्राभल एजेन्ट, विमान सेवा व्यवसायीसँग सम्र्पक गर्दा पनि नेपालगञ्जबाट मुगु पुग्ने टिकट पाउन धौ–धौ भयो ।

पाँच जनाको अथक प्रयासपछि राराको टिकट मिलाउन सुजनजी सफल भए । टिकट मात्र खोज्न थालेका हामीलाई ठमेलको एक ट्राभल एजेन्सीले काठमाडौँ–रारा यात्राको सबै व्यवस्था गर्ने भयो । यति भएपछि त के खोज्छस् ‘कानो ? आँखा’ भनेझैं भयो । (उखानको लागि क्षमाप्रार्थी छु) काठमाडौँबाट नेपालगञ्जको टिकट हात लाग्यो । नेपालगञ्जबाट ताल्चाको टिकट त होइन टिकट नै भन्न मिल्ने आश्वासन पाइएको थियो । आश्वासनलाई नै टिकट ठान्दै हामी काठमाडौँबाट नेपालगञ्ज पुग्यौँ । नेपालगञ्ज पुगेर ठमेलको ट्राभल एजेन्सीले भनेको मान्छे भेट्यौँ ।

एजेन्सीले भनेको मान्छेले हामीलाई आफ्नो अफिसमा लगे । उनको अफिस पुगेपछि हामीले सोध्यौँ, ‘ताल्चाका लागि कति बजे उड्छ जहाज ?’
‘अहिले साढे ९ बज्यो । उड्ने भनेको त ११ बजे हो ।’ उनले अनिश्चित जवाफ दिए । नेपालगञ्जमा बिहानै पनि गर्मी छ । यस्तो गर्मीमा अनिश्चि समय बिताउनुपर्ने भएपछि साथीहरू दिक्दार देखिए । दिक्दारी प्लस डेढ घण्टा बिताउन खाजा खाने सोच बनायौँ ।

‘हामी खाजा खाएर आउँछौँ,’ मैले भने ।
‘टाढा नजानुहोला,’ ट्राभल एजेन्सीका मान्छेले सम्झाउँदै भने ।
चिया र खाजाको खोजीमा हामी नेपालगञ्ज विमानस्थलबाट राँजासम्म पुगिसक्यौँ । सडक किनारका हरेक होटलमा सेकुवाबाहेक अर्को खाजा पसल नै छैन । एकाबिहानै चिया होइन सेकुवा पाइने शहर रहेछ नेपालगञ्ज । मासुजन्य खान्कीबाहेक अरू केही छैन होटलमा ।
‘जे पर्ला पर्ला अब सपेटा खाऊँ,’ सुजनले भन्यो ।
‘सपेटा ?,’ मैले अचम्मित हुँदै सोधेँ ।
‘कुखुराको,’ सुजनले सामान्य भएर जवाफ दियो ।
होटलको अगेनामा सपेटा पाक्दै थियो, ट्राभल एजेन्सीको फोन आइहाल्यो ।
‘बोर्डिङ सुरू भइसक्यो छिटो आउनुहोस ।’

सपेटा प्याक गर्न लगायौँ । नेपालगञ्जको कुखुरा अब मृत नै सही मुगु पुग्ने भयो । त्यसो त कर्णालीका अधिकांश पहाडी जिल्ला नेपालगञ्ज विमानस्थलमा निर्भर छन् । कर्णालीका पहाडी जिल्लामा खाद्यान्न, औषधिजस्ता अत्यावश्यक सामान नेपालगञ्ज विमान्स्थलबाट जहाजमै जान्छन् । तर, आजभोलि सडक सुविधा पुगेपछि विमानस्थलको चाप थोरै भए पनि कम भएको छ ।

हतार भइसकेको छ । जहाज छुट्ला भन्ने डरले रिक्सामा गयौँ विमानस्थलसम्म । रिक्साले २ सय रूपैयाँ माग्यो विमानस्थल गेटबाट भित्रसम्म पुर्‍याएकाे । मागेजति दिनुबाहेक अर्को विकल्पै थिएन । विमानस्थलबाट भित्र छिरेपछि थाहा भयो हामी तारा एयरको जहाज चढ्दै रहेछौँ । बोर्डिङ गर्यौँ । जहाज चढ्न अझै केही समय बाँकी छ । यता सपेटा सेलाउन थालिसक्यो ।

१८ सिटको ट्वीनअटर जहाजले हामीलाई मुगु पुर्याउने भयो । यति सानो जहाज म पहिलोपटक चढ्दै थिए । चर्को आवाज निकाल्दै जहाज रन–वेमा कुद्यो । जहाजको चर्को आवाजले कानभन्दा बढी चोट त मुटुमा लाग्यो । परिचारिकाले भनेकी थिइन्–यो यात्रा ४५ मिनेटको हुनेछ । जहाज उडेको ३० मिनेटसम्म डर लागिरह्यो । सानो जहाज, चर्को आवाजसँगै जहाज उचाइ लिँदै थियो । त्योभन्दा बढी डरको उचाइ तल देखिने डरलाग्दा पहाडले बढाइरहेको थियो ।

३० मिनेटपछि रारा देखियो । तैबिसेक मनले शान्त हुने छाँट देखायो । १५ मिनटेमा जहाजले जमिन छोयो । ठमेलको ट्राभल एजेन्सीले खटाएका मान्छे हामीलाई खोज्दै आइपुगे । जहाज नेपालगञ्ज नफर्किंदासम्म हामी विमानस्थलमै बस्नुपर्ने भयो । किनभने हामीले धावनमार्ग पार गरेर जानुपर्ने थियो । राराको हाम्रो गाइड आर्यनले हामीलाई खाना खुवाईवरी मात्रै रारातर्फ हिँडाउने भयो ।

काठमाडौँमा एक समय खुबै चर्चित भएको मार्सी चामलको भात खान पाइयो । काठमाडौँमा (दलाल) पुँजीपतिको निशानी बनेको मार्सी यहाँ त सर्वहाराको प्रतीक रहेछ । मार्सीको भातमा सीमीको दाल मिसिएपछि खानाको स्वादै बदलियो । अनि त्यसैमा थपियो भाङको अचार । नवराजलाई यतिले चित्त बुझेन क्यार । उनले सब्जी मागे । साउजीले भने, ‘ए त्यहाँ सरलाई चोइतो हाल्दे ।’ मुलाको स्थानीय नाम चोइतो रहेछ ।

अब हाम्रो यात्रा जीपमा सुरू हुन्छ । कच्ची अनि साँघुरो बाटोमा एउटा जीप मुश्किलले अट्छ र गुड्छ पनि । जीप चालक थिए पुरुष । तर, जीपमा चुरा र धागो झुण्डिएको थियो ।

‘प्रेमिकाको सम्झना हो ?,’ चुरा र धागो तर्फसंकेत गर्दै मैले सोधेँ ।
‘होइन सर । भुत भगाउन झुण्ड्याएको,’ चालकले जवाफ दिए ।
भुत भगाउन भन्दै कागती र खुर्सानी झुण्ड्याएको थाहा थियो । तर, चुरा र धागोले पनि भुत भाग्दो रहेछ, पहिलो पटक थाहा भयो ।
‘चुरा र धागोले केटीको भुत भगाउँछ,’ चालकले प्रष्ट्याउँदै भने ।
भुत र भुत भगाउने काइदामा पनि लिङ्गभेद !
भुत किस्सापछि हामीले सरकारी भुतको सामना गर्नुप¥यो । मतलब निकुञ्जभित्र छिर्न प्रतिव्यक्ति १ सय रुपैयाँ ति¥यौँ । टिकट काटेको केही बेरपछि सडक सकियो । अब सुरू भयो पैदल यात्रा । कच्ची बाटोको यात्राभन्दा त हिँडेकै वेश ।
रारा पुग्न आतुर हामीले आर्यन (हाम्रो लोकल गाइड) लाई सोध्थ्यौँ, ‘कति बेरमा पुगिन्छ रारा ?’
‘दश मिनेट,’ उनको जवाफ ।
करिब दुई घण्टासम्म आर्यनले १० मिनेटको रटान लगाइरहे । आर्यनका लागि १० मिनेट नै सबैभन्दा लामो समय हो कि ?
सल्लाघारीको बाटो २ घण्टा हिँडेपछि बल्ल रारा देखियो ।
‘ओहो !,’ रारा देखिएपछि हामी एकैसाथ खुशीले चिच्यायौँ ।
यो खुशी धेरैबेर टिकेन । त्यसो त दुःखहरू पनि धेरै बेर कहाँ पो टिक्छन् र !
अलिक अगाडि पुगेपछि कालो इनामेल पोतिएको ढुंगा देखाएर आर्यनले भने, ‘यो ढुंगामा राजा महेन्द्रले शिलालेख लेखेका थिए ।’

रारा महेन्द्रको प्रिय ठाउँ हो । त्यहाँका रैथानेको पनि प्रिय ठाउँ हो रारा । रारा राष्ट्रिय निकुञ्ज बनाउँदा रारावासीको उठिबास पनि लागेको छ । भनिन्छ– राराको सौन्दर्य देखेरै महेन्द्रले कविता पनि रचेका थिए । त्यो ढुंगामा पनि महेन्द्रको कविता कुँदिएको थियो कि ? यी सबै अनुमान मात्र हुन् । राराको सौन्दर्यले इतिहासको अनुमान लाउने मुर्खता भुलाइदियो ।

हाम्रो गाइड आर्यनले अगाडिको हिमाल देखाउँदै भने, ‘ऊ त्यहाँ पर देखिएको चन्खिल हिमालको फोटो पुरानो १ रुपैयाँको नोटमा थियो ।’
आर्यनले भनेअनुसार रारासँग जोडिएका धेरै चिज, वस्तु अब इतिहास भइसके । राराको किनारैकिनार हिँडाएर आर्यनले होटलमा पुर्‍यायो । हिमाली आयुर्वेदिक चिया मगायो । चियाले चित्त नबुझेपछि नवराजले पोलेको आलु खाने इच्छा जाहेर गर्‍यो । आर्यनले इच्छा पूरा गर्‍यो ।
साथीहरूको फर्माइस रोकिएन । स्थानीय रक्सी उवा र च्याङ्ग्राको मासुसम्म पुग्यो फर्माइस ।

पछिल्लो बिहान होटलले हामीलाई फापरको रोटी र महको लञ्च दियो । लञ्चपछि हामीले डुङ्गा सयर गर्ने योजना बनाउँदै थियौँ तर त्यति नै बेला केही साथीहरू मुर्माटप जाने इच्छा गरेकाले हामीले घोडा चढ्ने निधो गर्‍यौँ । संसारको सबैभन्दा पुरानो प्राकृतिक सवारी साधन ।

घोडाको काठी मिलेको थिएन । घोडा असजिलो मान्दै हिँड्दै थियो । भीरको बाटोमा घोडाले बुर्कुसी मार्‍यो भने ? मनमा डरसहितको प्रश्न उब्जियो । अलिक अगाडि पुगेपछि घोडा रोकियो । गाइडले गान्टे मुला खोजेर ल्यायो । खासमा त्यो नाम मात्रको गान्टे थियो, साइज भने बडेमानको थियो । उसले घोडा र हामीलाई गान्टे मुला खुवायो ।

अब हामी मुमा टप पुग्यौँ । यहाँबाट हेर्दा त रारा बेग्लै देखिँदो रहेछ । नजिकभन्दा टाढाबाट पो रारा झन् राम्रो देखिँदो रहेछ । मुर्माबाट रारा पानको पात आकारको देखिन्छ । फर्किंदा ओरालो पथ्र्यो । ओरालोमा घोडा चढ्न मनाही रहेछ । पैदल यात्रा सुरू भयो । मोहोन सरको ठूलो ज्यान हिँड्न सकस भयो ।

बाटो भुल्यौँ । वा भन्नुहोस् भौँतारियौँ । ब्रजेश खनालले यायावर किताबमा लेखेका छन नि, ‘भौँतारिनु भनेको हराउनु होइन ।’ हो ठ्याक्कै यस्तै भयो । बाटो पहिल्याउन भौँतारिइरहेका हामी एउटा घरमा पुग्यौँ । घरबाहिर ठेकी झुण्ड्याइएको थियो । बाटो सोध्न छाडेर हामीले पहिला दही माग्यौँ ।
दिउँसो ओरालोमा घोडा चढ्न नपाएको झोँक साँझ रारा किनारमा सानोतिनो घोडा दौड गरेर पूर्ति गर्‍याैं ।

पछिल्लो बिहान ४ बजे कोदाको रोटी खाएर हाम्रो फिर्ती यात्रा सुरू भयो । बिहान ७ बजे जीप चढ्ने ठाउँमा पुग्दा जहाज आएको देखियो । ‘अब प्लेन छुट्यो सर,’ भरियाले प्लेन आएको देखेपछि भन्यो । प्लेन आइसक्यो, विमानस्थलसम्म पुग्ने जीप छैन । एक घण्टापछि जीप पाइयो । एउटा जहाज हामीलाई छोडेर उडिसकेको थियो । जीप गुडेकै थिएन, अर्को जहाज आएर पनि गइसक्यो ।

मुश्किलले जहाज उड्ने ठाउँमा दुईवटा जहाज छुट्नुको अर्थ यात्रा रोकिनु हो । विमानस्थल पुग्दा त आज जहाजै छैन भन्ने जवाफ पाइयो । तर, हाम्रो ट्राभल एजेन्सीले भने सकारात्मक जवाफ दियो । विमान चार्टर्ड गरेर एक हुल खैरे रारा आउन लागेका रहेछन् । हामीलाई त्यही जहाजमा फर्काइने भयो । तर, मौसमको कारण देखाउँदै जहाज आएन ।

उडान नहुने भएपछि अब बास खोज्नुपर्‍यो । पछिल्लो बिहान ७ बजे वायुसेवा कम्पनीको कार्यालयमा पुग्दा कार्यालय सुनसान थिए । त्यसपछि विमानस्थल म्यानेजर खोज्न थाल्यौँ । पहाडी विमानस्थलमा विमानस्थल म्यानेजरले जस्तो अवस्थामा पनि सिट मिलाउन सक्छ । मानिलिनुहोस्, विमानस्थलको भिटो पावर उसैसँग हुन्छ ।

म्यानेजरलाई पछ्याउन थालेँ । म्यानेजरले होटल पनि चलाउँदो रहेछ । अनि आफ्नो होटलमा बसेकालाई जहाजमा पनि पहिलो प्राथमिकता दिने चलन रहेछ । हामी कहाँ र कुन होटलमा बसेको भन्दै उसले सोधीखोजी गर्‍याे । अब टिकट पाइने नपाइने कुरा जहाजको बोर्डिङ हुनेबेला मात्र तय हुने भयो । जहाज खाली छ भने नेपालगञ्ज पुगिन्छ, छैन भने फेरि ताल्चामै बास !

विमानस्थल म्यानेजरले हामीलाई आज पनि नउडाउने छाँट देखायो । हरेक कुरामा बखेडा झिक्न थाले । टिकटको पैसादेखि ट्राभल एजेन्सी र एजेन्ट पनि विवाद गर्न थाले । चर्को स्वर गरेर । रातो पिरो मुख बनाएर बल्ल टिकट हात लगाइयो । अब उड्न पायौँ भनेर खुशी भएका हामीलाई म्यानेजरले फेरि दुःख दिने बाटो पहिल्यायो ।

उसको एक जना मान्छे आएर भन्यो, ‘एउटा बोर्डिङ पास फिर्ता गर्नुहोस् । हाम्रो इन्जिनियर सापका लागि ।’ बेचिसकेको टिकट । बोर्डिङ भइसकेको पास फिर्ता माग्ने चलन पहिलो पटक देख्दै थिएँ । भोग्दै थिएँ । पहाडी विमानस्थलमा दादागिरीबाहेक केही नचल्ने रहेछ । बढी नै दुःख पाइन्छ कि भन्ने लागेपछि मैले आफ्नो परिचयपत्र देखाए । परिचयपत्र देखेर शायद म्यानेजर झस्कियो । अनि जहाज चढ्ने समयमा त हामीलाई शुभयात्रा भन्न पो आयो । शक्तिको भक्ति गर्ने उसको आदतको शिकार कति मान्छे भएका होलान् ?

प्रकाशित मिति: मंगलबार, माघ १४, २०७६ ०९:३३