ओली ‘ट्रयाप’मा प्रचण्ड सकस

A+ A A-

लामो समयपछि प्रतिनिधिसभाले नयाँ सभामुख पाएको छ । आज भएको मतदानमा सत्तारुढ दलबाट एकल उम्मेदवार अग्नि सापकोटा निर्विरोध निर्वाचित भएका छन् ।

संसदीय प्रक्रिया पूरा गरेर उनलाई निर्वाचित गरिएको छ । तर, उनको सभामुख पद पनि अन्ततः विवादास्पद र शंकास्पद बन्दै गएको छ ।

तत्कालीन सभामुख कृष्णबहादुर महरा गत असोजमा बलात्कार अभियोगमा राजीनामा दिएर अहिले पुर्पक्षका लागि थुनामा रहेका कारण सभामुखविहीन बनेको प्रतिनिधिसभाले नयाँ सभामुख नपाउँदा सभामुखमार्फत् वा उनको उपस्थितिमा हुनुपर्ने धेरै महत्त्वपूर्ण कामकारबाही स्थगित भएको अवस्था छ ।

सत्तारुढ तथा संसदमा ठूलो दल नेपाल कम्युनिस्ट पार्टीभित्रकै माथापच्चीका कारण सभामुख छनोटमा समय लागेको हो । भर्खरै नवसंयोजित २ कम्युनिस्ट पार्टीमा रहेको भिन्नभिन्न दलको मानसिकताका कारण पनि सभामुख चयनमा सकस परिरह्यो । एउटै पार्टीभित्रको फरक दलको सोचको परिणाम पार्टी एकताका सवालमा समेत अनेक विवाद र लफडा कायम छन् नेकपामा ।

अझ सभामुखको सवाल त झनै पेचिलो हो, दुवै पक्षका लागि । विगतमा एकता नहुँदै माओवादीले पाएको सभामुख अहिले एकता भइसके पनि ऊ आफ्नो पक्षबाट गुमाउन चाहँदैन । यसका लागि तत्कालीन एमालेबाट चयन भएकी उपसभामुख डा. शिवमाया तुम्बाहाम्फेको ‘बलि’ माग गर्‍यो माओवादीले । तर, शीतल निवास र बालुवाटारले अन्तिमसम्म तुम्बाहाम्फे कार्ड जीवित राख्यो ।

अन्ततः नेकपाका एक अध्यक्ष, त्त्कालीन एमालेतर्फका तथा हालका प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीले आफ्नो चलाखीपूर्ण पासा फ्याँक्न सफल भए– प्रचण्डका पासमा ।

उनले माओवादीभित्र देव गुरुङ, जनार्दन शर्मा जस्ता केही ‘पब्लिक इमेज’ नखस्किइसकेका नेतालाई अघि सार्ने प्रचण्डको आसयमा सुरुमै खेलिदिए– ‘सभामुख माओवादीले नै लैजाऊ तर व्यक्ति चयन मैले गरेकै हुनुपर्छ’ भनेर ।

र, उनैले प्रस्ताव गरिदिए– अग्नि सापकोटा ।

ओलीलाई थाहा नहुने कुरै भएन– सापकोटामाथि व्यक्ति हत्याको गम्भीर अभियोग छ । उक्त अभियोग लगाउने अर्थात् त्यसविरुद्ध कानुनी उपचारमा जाने व्यक्ति पनि ओली निकट दलकै नेता हुन्– ‘मानवअधिकारवादी’ समेत भनेर चिनिने सुशील प्याकुरेल ।

प्याकुरेलले १० वर्षअघि नै सापकोटाविरुद्ध कर्तव्य ज्यानको अभियोगसहित जाहेरी दिएका हुन् र उक्त मुद्दा सर्वोच्च अदालतमा विचाराधीन छ ।

उसो त सापकोटामाथि अदालतको अपहेलना मुद्दा पनि चलिरहेकै छ ।

आउने २२ माघमा संवैधानिक इजलासले सापकोटामाथिका मुद्दाको सुनुवाइ गर्दै छ ।

प्रश्न : राजनीतिक होइन, नैतिकताको र कानुनी

सापकोटामाथिको प्रश्न राजनीतिक होइन, नैतिकताको हो, कानुनी हो । विगतमा उनीसमेत मुछिएको काभ्रेका अर्जुन लामालगायतको हत्याको मुद्दालाई हालसम्म किनारा लगाइएको अवस्था छैन ।

अदालतमा विचाराधीन, त्यो पनि जघन्य अपराध अर्थात् हत्याको मुद्दा किनारा नलागुन्जेल सापकोटा मात्र होइन, जो कोही पनि सांसद बन्नसमेत पाउँदैन । सापकोटा पनि विगत १० वर्षदेखि हत्याका अभियुक्त हुन् र उनी सांसदसमेत बन्न नपाउनुपर्ने हो । यद्यपि, ऊबेला ‘राजनीतिक’ विषय ठानेर कुनै उजुर बाजुर नगरिएका कारण उनको उम्मेदवारी सदर भयो र चुनाव जितेर आए ।

उसो त जनताले नै निर्वाचित गरेपछि सकियो भन्ने एकथरीको (कु)मत हुन सक्ला । जनताले निर्वाचित गर्ने काम एउटा हो, राजयको कानुनको पालना अर्को पाटो हो । कानुन कार्यान्वयनकै क्रममा गल्ती भएको हो भने त्यो सच्याउन जरुरी छ । फोजदारी, जघन्य अपराधको अभियोग लागेको व्यक्ति जनताको प्रतिनिधि भएर मुलुकका कानुन, ऐन र नीति, कार्यक्रम बनाउने थलोमा आउनु के सही हो ?

संसद त मुलुकको संविधान नै संशोधन गर्न सकिने थलो हो । यस्तो महत्त्वपूर्ण र सम्मानित थलोमा जघन्य अपराधका मुद्दा खेपिरहेका व्यक्तिको उपस्थिति नै कानुनको र संविधानको गम्भीर उल्लङ्घन र घीनलाग्दो मजाक हो । यसतर्फ बेलामा नसोच्नु राज्य सञ्चालकहरूकै गल्ती हो ।

सापकोटाको मात्र सवाल होइन, यस्ता गम्भीर फौजदारी र जघन्य अपराधमा मुछिएका अभियुक्त अरू पनि छन् संसदमा र जनप्रतिनिधिका रूपमा अन्य तहमा । यस्ता व्यक्तिहरूबारे संसदले, सरकारले र सम्बन्धित राजनीतिक दलहरूले सोच्नुपर्ने बेला आइसकेको देखिन्छ ।

ओली ट्रयाप

माथि नै भनियो कि सापकोटालाई सभामुखका लागि प्रस्ताव गरिदिने प्रधानमन्त्री ओली स्वयम् हुन् । उनले नै विगतको माओवादीभित्रका तुलनात्मक रूपमा कम विवादित व्यक्तिहरूलाई पाखा लगाएर हत्या जस्तो गम्भीर अपराधको अभियोग खेपिरहेका सापकोटालाई प्रस्ताव गरिदिए ।

यो हेर्दा ओलीको ‘उदारता’ देखिए पनि भित्री रहस्य विस्तारै खुल्नेछ ।

यसको भित्री पाटोको अनुमान केही विश्लेषकहरूले भने लगाइसकेका छन् । उनीहरूको बुझाइ छ– ओली हत्तपत्त सजिलै आफ्ना अडान छाड्ने मानिस होइनन् । आफूलाई केही राम्रो फाइदा हुने वा आफ्नो अनुकूल परिणाम आउने सुनिश्चितता नभई ओली पसिना त्याग गर्न पनि चाहँदैनन् ।

त्यसो भए के पाउँछन् त सापकोटालाई अघि सारेर ?

पक्कै केही पाउँछन् ओलीले । ओलीले त्यसै आफ्नो अत्यन्त निकटकी उपसभामुखलाई राजनीतिको बलिवेदीमा होमेका छैनन् । प्रचण्डका लागि निकै सकसपूर्ण पासा फाल्दै ओलीले अन्ततः सापकोटालाई पनि महराकै हालत बनाइदिने निर्णयमा पुगेका हुन् भन्ने उनी निकटकै स्रोत बताउँछ ।

उसो त अहिले अत्यन्त विवादमा रहेको एमसीसीलाई पारित गर्न पनि सभामुख त्यसप्रति सकारात्मक हुनुपर्नेछ । महराको ‘हालत’ बनाइदिने एउटा कारक त्यही एमसीसी काण्ड पनि हो भन्नेहरू पनि छन् । ओलीसँग महरा एमसीसीबारे नकारात्मक बनेपछि ओलीको अभिमानमा धक्का पुगेको महसुस गरेको र त्यसपछि महरालाई ‘फसाइएको’ पनि निकै चर्चामा रह्यो ।

सापकोटालाई सभामुखमा ल्याएपछि उक्त एमसीसी पारित गर्न सहज हुने ओलीको बुझाइ छ । र, एमसीसी पारितपछि सभामुख सापकोटामाथि अनेक बज्र प्रहार सुरु हुने आँकलन सुरु भइसकेको अवस्था छ ।

स्रोत र विश्लेषकहरूका अनुसार ओलीले अब सभामुख चयनपछि पनि सापकोटामाथि अनेक तिकडम गर्नेछन् । उनीमाथि केही मुद्दा त चलिरहेकै छन् । थप मुद्दा केही दिनअघि मात्र दर्ता भएको छ– उनलाई पक्राउ गर्न माग गर्दैै ।

यहीबीचमा राष्ट्रपतिका विज्ञ सल्लाहकार। सापकोटाविरुद्ध मुद्दाका जाहेरीकर्ता, सुशील प्याकुरेलले सल्लाहकार पदबाट राजीनामा दिइसकेका छन् ।

उता, ‘डलरवाद’को आरोप खेपिरहेका तथा नेपाली मिडियाका ‘मसिहा’ ठान्ने पाटनढोका दरबारतिरबाट कनकमणि दीक्षितको सापकोटामाथिको प्रहार हेर्दा सुशील प्याकुरेल र दीक्षितको मिलोमतोमा सापकोटाको हालत पनि नन्दबहादुर अधिकारी र गङ्गामाया अधिकारीकै बनाइदेलान् कि भन्ने आशङ्का पनि अस्वाभाविक होइन ।

यसले पनि अन्ततः केपी ओलीको ‘ट्र्याप ट्रिक’लाई नै सघाउ पुग्ने आँकलन गरिएको छ ।

प्रचण्ड सकस

जनयुद्धताका र खुला राजनीतिमा आएका सुरुका दिनका तुलनामा अहिले तत्कालीन ‘प्रचण्ड’को अवस्था यति निरीह बनेको छ कि उनी गरुडले घेरिएका सर्प बनेका छन् ।

आफ्नो पार्टीलाई एक बनाएर लैजान नसकेका कारण पटक पटक फुटेर, टुक्रिएर छिन्नभिन्न भएको अवस्थाबाट आजित बनेर अन्ततः ‘अनुहार हेर्दै गह्नाउने’ एमाले र ‘नाम सुन्दै अपराधी जस्तो लाग्ने’ माओवादी एक हुनुपर्ने बाध्यतामा पुगे ।

प्रचण्ड इतिहासकै कमजोर र निरीह अवस्थामा पुगे पछिल्लो समय । आफ्नो अस्तित्व रक्षार्थ पनि एमालेसँग नमिली सुख भएन उनलाई । ‘हिरो’बाट ‘जिरो’को यात्रा तय गर्नुपूर्व नै मध्यतिरै रहिरहने चलाखी मात्र थियो उनको पार्टी एकताको निर्णय ।

यही निर्णयका कारण उनले आफ्नो बचेखुचेको अस्तित्व रक्षा गरिरहेका मात्र छन् अहिले । अहिले भर्खरै सभामुख चयनको अवस्थालाई हेर्दा पनि उनी नाम मात्रका कार्यकारी देखिन्छन् पार्टीमा ।

ओलीले यति चलाखीपूर्ण निर्णय गराइदिए कि बाहिर देख्दा प्रचण्डको जीत जस्तो, किनभने माओवादीबाट सभामुख चयन भयो, तर भित्री पाटो खोतल्दा ओलीको जीत हुनेछ अन्तिममा किनभने सापकोटा जघन्य अपराधको मुद्दा खेपिरहेका व्यक्ति हुन् र उनी जुनसुकै बेला निलम्बनमा पर्न वा पक्राउ पर्न सक्छन् ।

यस्तो अवस्थामा प्रचण्ड पूर्णतः फेल हुनेछन् ।

नेम्वाङका लागि खेल

यो सबै खेल ओलीले किन खेलिरहेका छन् ? प्रस्ट छ– उनलाई आफ्नै पक्षका पूर्वसभामुख तथा संविधानसभाका पूर्वअध्यक्ष सुवास नेम्वाङलाई ल्याउनु छ ।

अबको ओली ‘ट्रिक’ सापकोटालाई ‘महरा हैसियत’मा लघारेर सभामुखबाट ‘घोक्रेठ्याक’ लगाएर पुनः सभामुखमा नेम्वाङलाई ल्याउनेमा लाग्नेछ । यसो भएमा ओलीका नीति र निर्णय संसदमा सहजै पारित गराउन सजिलो हुनेछ ।

अन्त्यमा,
नेपाली राजनीतिको दुखद् पक्ष सधैँ रहिरह्यो– आन्तरिक खिचातानी, बदला र स्वार्थ । यसकै वरिपरि इतिहासदेखि नेपाली राजनीति घुमरिहेको छ । आजका मितिमा पनि यही अवस्था विद्यमान छ ।

पछिल्लो सभामुखलाई केन्द्रमा राखेर ओली–प्रचण्डले खेलिरहेको खेल उनीहरूका लागि त हार–जीतको लडाइँ होला, एउटाले हार्लान्, अर्काले जित्लान् तर देश र जनताले भने पक्कै हार्नेछन् । यस्तो घीनलाग्दो खेलको चक्करमा लाग्ने उनीहरूलाई इतिहासले पक्कै धिक्कार्नेछ ।

प्रकाशित मिति: आइतबार, माघ १२, २०७६ १६:३६