घरभित्रै पेट्रोल पम्प, आयल निगम मौन

A+ A A-

रूपन्देहीमा सञ्चालित अधिकांश पेट्रोल पम्पहरूले मापदण्ड पूरा नगरी धमाधम पेट्रोलियम पदार्थको कारोबार गरिरहेका पाइएको छ ।

मापदण्ड पूरा नगरी सञ्चालन भएका यस्ता पेट्रोल पम्पहरूले बजार क्षेत्रमा सवैभन्दा बढी जोखिम निम्त्याएका छन् ।

रूपन्देहीमा हाल १ सय ८१ वटा पेट्रोल पम्पहरू सञ्चालनमा छन् । १ सय ४५ साधारण, १ नमुना र ३५ अन्य गरी १ सय ८१ पेट्रोल पम्पहरू सञ्चालनमा रहे पनि अधिकांशले पूर्वाधार मापदण्ड पालना गरेका छैनन् ।

घरभित्रै पेट्रोल पम्प सञ्चालन हुँदासमेत नियमनकारी निकायले कारबाही गर्नसमेत आनाकानी गरिरहेको छ । पेट्रोलियम पदार्थ बिक्रेता विनियमावली– २०७५ अनुसार यहाँका अधिकांश पम्पहरू मापदण्डविपरीत छन् । त्यसअघि विनियमावली– २०५३ अनुसार पनि यहाँका पम्पहरूको मापदण्ड पुग्दैन ।

यस्तो मापदण्ड पूरा नगर्नेमा धेरै बुटवल उपमहानगरपालिकाभित्रका पेट्रोल पम्पहरू रहेका छन् । राजमार्ग चौराहानजिकै रहेको भैरव आयल स्टोर, बुटवल हस्पिटल लाइनमा रहेको गैरे पेट्रोल पम्प, पाल्पा बसपार्कमा रहेको ज्योति पेट्रोल पम्प, रामनगरमा रहेको मिलन ब्रदर्स, भैरव पेट्रोल पम्प, गोलपार्कमा रहेको व्यापारिक कर्पोरेसन घरसँगै जोडिएको छ । त्यस्तै, भारी आयल स्टोर्स पनि घरभित्रै सञ्चालनमा रहेको छ ।

बजार क्षेत्रमा भद्रगोल रूपमा सञ्चालित पेट्रोल पम्पमध्ये बजारको बीचैमा सानो ठाउँमा पम्प सञ्चालन गर्दा आगलागीको जोखिम हुने गरेको छ । नेपाल आयल निगम भलबारी डिपोअन्तर्गत पर्ने ८ जिल्लामा रहेका कुल ३ सय ४१ मध्ये अधिकांशले मापदण्ड पूरा नगरेको नेपाल आयल निगम भलबारी डिपोका निमित्त प्रमुख शैलेन्द्र भुसालले जानाकारी दिए ।

२०५३ साल अगाडि सञ्चालनमा आएका पेट्रोल पम्पहरूले मापदण्ड पूरा नगरेका तर पम्पहरूमा आवश्यक जोखिमका उपकरणहरू भने सबैमा रहेको उनले बताए । उनले कतिपय पम्पहरू सडक विस्तारका क्रममा मापदण्ड नपुगेको हुन सक्ने भन्दै त्यसका जाँच गरेर निगममा पठाउने तयारी गरिएको बताए ।

‘सामान्य मापदण्ड सबैको छ, हुनुपर्छ । जग्गाको हकमा पहिलेको विनियमावलीअनुसार हुनुपर्छ । भए/नभएको विवरण अनुगमन गरी निगमलाई १५ दिनभित्र पठाउने तयारी हामीले गरेका छाैं’, उनले भने, ‘विवरण केन्द्रमा पठाएपछि कस्तो कारबाही गर्ने हो, त्यो निगमले गर्छ ।’

यता, पेट्रोलियम डिलर एसोसिएसन बुटवलका अध्यक्ष प्रेम न्यौपानेले विनियमावली नआउँदै सञ्चालनमा आएका पुराना पेट्रोल पम्पहरू अहिलेको मापदण्डमा आउन नसकेको बताए । ‘जग्गाबाहेक अन्य सबै मापदण्ड अहिले सञ्चालनमा रहेका पेट्रोल पम्पहरूले पूरा गर्नुपर्छ । जग्गा भने पूर्ति गर्न गाह्रो छ’, उनले भने ।

घना बस्तीमा संचालित प्रेट्रोल पम्पमा कुनै दुर्घटना भए त्यो नियन्त्रणबाहिर पनि जान सक्ने भएकाले त्यसतर्फ राज्यले बेलैमा ध्यान दिई दूरदर्शी योजना बनाउन आवश्यक देखिएको उनको भनाइ छ ।

डिपोको जोखिम झनै डरलाग्दो

तिलोत्तमा भलबारीमा रहेको नेपाल आयल निगमको डिपोले झनै ठूलो जोखिम निम्त्याएको छ । बजार क्षेत्रसँग जोडिएको यस डिपोमा कुनै पनि कारणले आगालागी भए बस्ती नै सखाप पार्नेछ ।

तर, ठूलो जोखिम हुँदाहुँदै पनि यसलाई तत्काल यहाँबाट हटाउन सक्ने अवस्था भने नरहेको डिपोका निमित्त प्रमुख शैलेन्द्र भुसालले बताए । नेपाल आयल निगमले रूपन्देहीको वसन्तपुरमा १६ विगाह जग्गा खरिद गरेको भए पनि विभिन्न कारणले त्यहाँ संरचना अझै बन्न सकेको छैन ।

नयाँ संरचना बनाउन समय लाग्ने भएपछि डिपोले त्यही क्षेत्रलाई सुरक्षित बनाउन विभिन्न कार्यहरू गर्न लागेको उनको भनाइ छ । उनले डिपोको वरपर १२ फिटको ब्राउण्ड्री वाल बाहिरबाट नदेखिने गरी लगाउन लागिएको बताए । त्यसका लागि छिट्टै टेण्डर हुने उनले जानकारी दिए । भलबारी डिपो जम्मा ५ विगाह क्षेत्रफलमा रहेको छ ।

डिपोको क्षमता नै कम

भलबारीमा रहेको डिपोको क्षमताभन्दा खपत बढी छ । काठमाडौं र अमलेखगञ्जपछिको तेस्रो ठूलो डिपोको रूपमा रहेको भलबारी डिपोबाट रूपन्देही, नवलपरासी दाउन्नेसम्म, कपिलवस्तु, पाल्पा, स्याङ्जाको वालिङ बजार, गुल्मी, अर्घाखाँची र बाग्लुङका केही भागमा पेट्रोलियम पदार्थ सप्लाइ हुने गर्छ ।

भलबारी डिपोबाट प्रतिदिन पेट्रोल २ देखि ३ लाख लिटर, डिजेल १० लाखदेखि ११ लाख र मट्टीतेल १० हजारदेखि १५ हजार लिटर बिक्री हुँदै आएको छ ।

तर, डिपोको भण्डारण क्षमता भने डिजेल ३० लाख ४० हजार, पेट्रोल १ लाख ४० हजार र मट्टीतेल ३ लाख ७९ हजार लिटर मात्र रहेको छ ।

‘पेट्रोलको भण्डारण क्षमताभन्दा खपत बढी छ । हामीले गाडीमा आउने पेट्रोल सिधै जाँच गरेर पम्पमा पठाउने गरेका छौं’, निमित्त प्रमुख भुसालले भने, ‘भारतमा एक/दुई दिन केही भएमा हाम्रो स्टक सबै सकिने अवस्था छ ।’

यस्तो छ नयाँ मापदण्ड

नयाँ मापदण्डअनुसार पूर्व–पश्चिम राजमार्गमा पम्प सञ्चालन गर्न कम्तीमा १० कट्ठा, व्यापारिक सडकमा सञ्चालन गर्न कम्तीमा आठ कट्ठा, गाउँमा सञ्चालन गर्न ६ कट्ठा र नमुना पम्पका लागि २० कट्ठा जग्गा हुनुपर्ने मापदण्ड छ ।

पम्पमा जडान हुने सफ्टवेयरलाई निगमको सफ्टवेयरसँग जडान गर्न मिल्ने सिस्टम राख्नुपर्ने, पार्किङको सुविधा, फायर फाइटिङ, दक्ष कर्मचारी, शौचालय, विश्रामगृह, चमेनागृहलाई अहिलेको मापदण्डले अनिवार्य गरेको छ ।

त्यस्तै, साधारण बिक्रेता र पेट्रोल बिक्रेताबीचको बिक्री स्थलको दूरी कम्तीमा ३ सय मिटरको दूरीमा हुनुपर्ने प्रावधान छ ।

तर, पूर्व–पश्चिम राजमार्गको हकमा भने उक्त दूरी ५ सय मिटर बाहिर हुनुपर्नेछ ।

प्रकाशित मिति: बिहीबार, पुस २४, २०७६ १५:२३