अन्यौलको अवस्था रहिरहे पार्टी विघटन हुन्छः भुसाल

A+ A A-

नेपाल कम्युनिष्ट पार्टी (नेकपा) भित्र शालीन नेताकारुपमा चिनिने वेदुराम भुसाल अध्ययनशील नेताकारुपमा चिनिन्छन् । पद प्रतिष्ठा भन्दा पनि पार्टी संगठन, विचार निर्माणमा रुची राख्ने भुसाल चर्चाको राजनीतिमा आउन त्यति चाहदैनन् । पछिल्लो समय नेकपा एकता प्रक्रियाका लागि बनेको कार्यदलका सदस्य समेत रहेका भुसाल एकता प्रक्रिया लम्बिदा निराश बनेका छन् । यद्यपि कम्युनिष्ट आन्दोलनमा यस्ता आरोह अवरोह आउनु सामान्य भएकाले गतिरोध चिर्दै अगाडि बढ्ने कुरामा उनी निश्चिन्त देखिन्छन् । नेकपाले बनाएको कार्यदलको असफलता, पार्टी एकता ढिलाई र सरकारप्रति जनताको बढ्दो निराशा लगायतका विषयमा शिलापत्र सम्वाददाता कृष्ण गिरीले भुसालसँग कुरा गरेका छन् ।

नेकपाको स्थायी समितिले बनाएको कार्यदलको सदस्यमा तपाई पनि हुनुहुन्थ्यो यो कार्यदलले किन काम गर्न सकेन ?

कार्यदलले काम गर्न नसकेको होइन । यसलाई काम गर्न नदिएको हो । कार्यदलका संयोजक रामबहादुर थापा र अर्का सदस्य विष्णु पौडेलले कामै गर्न चाहनुभएन । कार्यदलको समयसीमा पनि थिएन । सचिवालय सदस्यहरुले नै कार्यदलबाट काम गर्ने इच्छा देखाउनु भएन । कार्यदललाई काम गर्न नदिए पछि कसरी परिणाम आउछ र ?

संयोजक रामबहादुर थापा र सदस्य विष्णु पौडेले किन काम गर्न चाहेनन त ?

सचिवालयबाट काम गराउने इच्छा भएर होला । दुबै जना सचिवालय सदस्य भएकाले कार्यदलबाट काम गराउनु भन्दा सचिवालयले काम गरोस भन्ने चाहना राखेको देखियो । कार्यदल संयोजकको नियत नै राम्रो देखिएन ।

दुई अध्यक्ष कार्यदल बनाउने पक्षमा थिएनन् । बरु बादल र पौडेललाई नै यो सबै जिम्मेवारी दिने भन्ने थियो । स्थायी समितिको दबाबका कारणमात्र ९ सदस्यीय समिति बनेको हो थियो । त्यसकै परिणाम हो त यो ?

त्यस्तो होइन । उहाँ दुई जनालाई त पहिला सचिवालयले जिम्मा दिएको थियो । उहाँहरुले काम नै गर्नु भएन । काम नभएपछि नै स्थायी समितिले कार्यदल बनाएको हो । उहाँलाई दिएको जिम्मा पूरा भएको भए कार्यदल नै बन्दैन थियो । उहाँहरुले काम किन गर्नु भएन थाह भएन । उहाँहरुले चाहेको भए कार्यदलले काम गथ्र्यो ।
पार्टी एकता लम्बिदा पार्टीमा कस्तो असर परेको छ ?

पार्टीलाई र देशलाई नै घाटा भएको छ । पार्टी एकता भएको भए तल्ला कमिटीहरु पनि बन्थे । पार्टीको काम तलदेखि माथिसम्म निरन्तर हुन्थ्यो । पार्टीको काम व्यवस्थित भएको भए सरकालाई फाइदा हुन्थ्यो । कहिलेकाहीँ सचिवालय त बस्छ । तर यसमा पनि सरकारको बारेमा त्यति छलफल हुदैन ।

स्थानीय र प्रदेश सरकारकाको बारेमा त कहीँ कतै पार्टीमा छलफल नै हुँदैन । पार्टी बिहीनताको अवस्था आएको छ । पार्टी पंक्ति जिम्मेवारी बिहीन भएको छ । यसले सरकारको काममा समेत असर गरेको छ । सरकारको कामलाई असर हुनु भनेको देशलाई नै क्षती हुनु हो ।

कार्यदलका अधिकांश सदस्यले सचिवालयलाई समय थपी दिए हामी पूरा काम गर्छु भन्दा पनि समय नथप्नुको कारण के हो ?

हामी बहुमत सदस्यहरुले फरक प्रतिवेदन बुझाएका छौ । कार्यदलका संयोजक सदस्य विष्णु पौडेलले कार्यदलको समय नथप्न दबाब दिएका कारण समय नथपिने अध्यक्षद्धयको प्रस्ट आशय थियो ।

तपाईले दोष दुई जनातिर लगाए पनि सिंगो कार्यदल नै असफल भयो भन्ने सन्देश गएको छ नि ?

हामीले प्रतिवेदन बुझाउँदा कार्यदलले काम गर्न नपाएको कुरा प्रस्टसँग राखेका छौं । काम नै गर्न नदिए पछि कसरी काम हुन्छ ? संयोजक र सदस्य विष्णु पौडेलले नै हो काम गर्न नचाहेको । दुई जनाले काम गर्न नचाहदा सम्पूर्ण कार्यदलले काम गर्न सकेन भन्नु हुदैन ।

पुष १३ गते देखि फरक फरक प्रतिवेदन बुझउदाका मिति सम्म के के काम गर्यो कार्यदलले ?

गत पुषको १३ गते कार्यदल गठन भयो । पहिलो बैठक पुष १६ गते बसेको हो । बैठक दुबै अध्यक्षद्धयको उपस्थितिमा बसेको हो । उहाँहरुले त्यो बैठकमा कामका सन्दर्भमा निर्देशन दिनु भयो । त्यो दिन देखि ६ वटा बैठक बसेका थिए ।

यसमा २ वटा बैठक विधानमाथि बस्यो । यसमा सहमति भएर सबै विषय टुङगायौ । अन्य चारवटा बैठकमा प्रदेश कमिटीका विषयमा छलफल भयो । तर त्यहाँ सदस्य भएका व्यक्तिहरु पार्टी सदस्य नै नभएका प्रदेश कमिटीमा थिए । जब कि यो कुरा पार्टीको विधान विपरित थियो ।

यो मापदण्ड विपरित भयो भनेर विवाद पनि भयो कार्यदलका सदस्य शंकर पोखरेलले म त माघी मान्न प्रदेशमा जानुभयो । उहाँ गएपछि माघ २ गते बैठक बस्ने भनियो । तर बैठक बल्ल ७ गते बस्यो । त्यो दिन पनि प्रदेश सदस्यको विषयमा कुरा उठ्यो । सहमती हुन सकेन । संयोजकले अब भोलि स्थान र समय तोकेर खबर गर्छु भन्नुभयो । तर भोलि कहिल्यै आएन ।

प्रदेश समितिका सदस्यहरुको विवादको विषय के हो ?

प्रदेश समितिको हकमा एउटा मापदण्ड बनेको छ । यसमा अहिले प्रदेशमा भएका सबै सदस्य राख्ने भन्नेमा सहमति भएको छ । आवश्यक पर्यो भने राष्ट्रिय परिषदका सदस्य राख्ने भन्ने छ । यसले पुगेन भने अञ्चल समितिका सदस्यहरुको नाम राख्ने हो ।

यसमा पनि थप्नु परे जिल्ला समितिका पदाधिकारीको नाम राख्ने भन्ने थियो । तर सचिवालयबाट नै यी सबै मापदण्ड मिचेर पार्टी सदस्य नै नभएका मानिसहरुको नाम प्रदेश समितिमा राखियो ।

विधान र मापदण्ड विपरीत काम गरेको सचिवालयले कि प्रदेश कार्यदलले ?

सचिवालयले नै विधान र मापदण्ड विपरित काम गरिरहेको छ । विधान उल्लघंनमा निर्णयकर्ता नै जिम्मेवार छन् ।

एकता लम्ब्याउदा कसलाई फाइदा भइरहेको छ र ?

फाइदा कसैलाई भएको छैन । उल्टो सरकार ,पार्टी कार्यकता, नेताहरुलाई घाटा भएको छ ।

तल्लो समितिको एकता कहिले सम्म होला ?

छलफलबाट नै अगाडि बढ्ने हो । अब छिटै हुन्छ होला ।

एकता नहुनुको मुख्य गाँठो केमा परेको छ ?

गाँठो पर्नुको प्रमुख कारण कार्यशैली नै हो । दुबै अध्यक्ष नै प्रमुख जिम्मेवार छन् । त्यसपछि सचिवालय आउछ । त्यसपछि स्थायी समितिको जिम्मा आउला । तर अहिले सबै जिम्मेवारी अध्यक्षद्धयको हो । संस्थागतरुपमा हेर्दा सचिवालयले जिम्मा लिनु पर्छ ।

दुबै अध्यक्षले एकताको काम रोक्नुको आशय के हो ?

दुबै अध्यक्षको कार्यशैली नै जिम्मेवार छ । न काम गर्ने न अरुलाई काम गर्न दिने ।

कार्यदलले किन दुईवटा प्रतिवेदन बुझायोे , एउटै प्रतिवेदन बुझाउन संभव थिएन र ?

एउटै प्रतिवेदन बुझाउने गरेका हौं । दुईचार दिनको समय मागौ भन्यौ । हामीले २४–२५ गतेको बैठकमा पनि समय थपेर काम सकौं भनेको हो । कार्यदल गठन गर्ने स्थायी समितिले कार्यदलको समय तोकेको थिएन । पहिलो दिनको बैठकमा अध्यक्ष केपी ओलीले यो काम तपाईहरुले १०–१५ दिनमा सक्नु पर्छ भन्नु भयो । हामीले पनि सकेसम्म काम गर्ने कोशिस गर्यौं ।

काम गर्दा केही ढिलो भएको हो । अब समय मागौ र थपिएको समयमा नै काम सकौ भनेका हौ । सचिवालय र कार्यदलको संयुक्त बैठक फागुन ८ गते बसेको थियो । त्यो दिन पनि विष्णु पौडेल बाहेक सबैले समय मागेका थियौ । स्थायी समितिले पनि छिटो काम गर्नुहोस् भनेको थियो ।

हामी पनि संयुक्त प्रतिवेदन बनाउन तयार थियौ । रामबहादुर थापाले पनि कार्यदललाई समय थप्ने भनेर भन्नु भयो । शंकर पोखरेल पनि समय माग गर्ने पक्षमा हुनुहुन्थ्यो । प्राय सबै समय थपकै पक्षमा थिए । तर ९ गतेको सचिवालय बैठकमा थापा र पौडेलले समय थपे पनि आफूहरुले काम नगर्ने भनेपछि कार्यदलको समय थप्न सचिवालय असमर्थ भएको अध्यक्षद्धयले नै भन्नु भयो ।

तपाईले बुझाएको फरक प्रतिवेदन बुझ्दा अध्यक्षद्धयले के भन्नु भयो ?

दुबै जनाले धन्यवाद दिनु भयो । तपाईहरुले काम गर्न चाहेको हो । काम कसले गरेन हामीलाई जानकारी छ । तपाईहरुको धारणा सचिवालय ,स्थायी समिति र केन्द्रीय समितिमा लैजाने र प्रस्ताव बनाउछौ भन्नु भयो

कार्यदल स्थायी समितिले गठन गर्यो तर विघटन सचिवालयले गर्यो यो पार्टी पद्धति, विधान अनुसार भयो कि भएन ?

सचिवालयले विघटन वा भंग भनेको छैन । अहिलेसम्म गरेको कामको लागि धन्यवाद दिँदै बाकी काम सचिवालयले गर्ने भनेको छ । तर हामीले बुझेको भनेको यो भंग नै हो । हामीले त्यही भएर सचिवालयको यो निर्णय पार्टी विधानको धारा ३३ को ‘ग’ विपरिीत छ भनेका छौं । धाराको ३३ को ‘ग’ मा कार्यदल बनाउने समितिले नै यसको काम, कर्तव्य र अधिकार तोक्ने भनेको छ ।

यसैले कार्यदल जसले बनायो उसले मात्र यसको समय सीमा अधिकार या क्षेत्र तोक्न सक्छ । कार्यदल बनायो स्थायी समितिले भंग गर्यो सचिवालयले । यो ठीक होइन । योे विधान विपरीत काम हो ।

सचिवालय विधान विपरित चलेको छ हो ?

केही कुरामा त्यस्तो देखियो । प्रदेश कमिटीको गठन गर्दा, प्रदेश समितिका इन्चार्ज तोक्दा र कार्यदलको विघटन गर्दा पार्टीको विधान विपरीत काम भएको छ । यी तीन कुराको हकमा किटानीसाथ विधान मिचेको भन्न सक्छु ।

माथिल्लो कमिटीले नै विधान मिच्दै जाने हो भने कम्युनिष्ट पार्टी कस्तो हुन्छ ?

यसबाट दुईवटा कुरा हुन्छन् । यसले निरंकुशता जन्माउछ । जहाँ निरंकुशता जन्मिन्छ त्यहाँ अराजकता हुन्छ । यो हानिकारक छ र त हामी सार्वजनिक रुपमा बोल्न बाध्य छौ । निरंकुशता र अराजकताको बीचमा द्धन्द्ध भयो भने विघटन हुन्छ । यो भनेको पार्टी विघटन हुने दिशामा जानु हो ।

कम्युनिष्ट पार्टीमा त विधि विधान पालना हुन्छ भन्छन् तर यहाँ त्यस्तो देखिएन । अझै पार्टी एकताले पूर्णता पाएको छैन अब के हुन्छ ?

अझै अवस्था यस्तै रह्यो भने अवस्था गंम्भीर हुन्छ , पार्टी समिति बनेका छैनन् । तल्ला समिति बनेका छैनन् । पार्टीका केन्द्रीय आयोगहरु बनेका छैनन् । सचिवालय र स्थायी समिति त केन्द्रको मातहत नै भए । तर तल्ला समिति बनेका छैनन् । यस्तै अवस्था लामो समयसम्म रहनु भनेको पार्टी विघटन नै हो । तर यो अवस्था अब धेरै दिन रहदैन ।

पहिला एमालेले जनताको जनवाद र माओवादी केन्द्रले एक्काइसौं शताब्दीको जनवाद मान्थ्यो तर अहिले नेकपाको विचार के हो, विचार नै छैन भनिन्छ नि ?

विचारमा सहमति भएर नै पार्टी एकता भएको हो । तर यो कुरा बाहिर आएन । त्यो चिन्ताको विषय हो । अहिले जनताको जनवाद नै मान्ने भनेर आएका हौं । यसमा के के विषेशता हुने भनेर विधानमा लेखेका छौ । राजनीतिक परिवर्तनमा टेकेर अब मुलुक अगाडि बढाउनु पर्छ भनेर सहमति भएको हो ।

विचार नै नभएको कहाँ हो र ? विचारमा मतभेद कहीँ कतै छैन । समस्या भनेको सांगठनिक हो । विचार भएर पनि संगठन छैन भने केही हुदैन । माक्र्सले भनेका छन् ‘सिद्धान्तले जब जनताको मन मष्तिकमा बास गर्छ त्यसले सांगठनिक रुप लिन्छ तब परिवर्तनको अभियान अगाडि बढ्छ ।’ सांगठनिक क्षेत्रको काम छिटो भन्दा छिटो टुङग्याउनु पर्छ ।

एकता प्रक्रिया ढिला हुँदा कार्यकर्तामा कस्तो असर परेको छ ?

सबै भन्दा असर कार्यकर्तामा परेको छ । यो एकता हुन्छ कि हुदैन भन्ने पनि छ । साथीहरुले जिम्मेवारी पाएका छैनन् । आशंका उब्जेको छ । यसले केन्द्रदेखि स्थानीय सरकारसम्म पनि असर परेको छ । योजना बनाउन पाएको छैन ।

पार्टी एकताको बाँकी काम सकिन कति समय कति लाग्ला ?

अहिलेसम्मकाे काम गराई हेर्दा दिक्दारी लागेको छ । आशा पनि छ । छिटो हुन्छ, हुनै पर्छ ।

तल्लो समितिका कार्यकर्ताको मनोविज्ञान कस्तो छ ?

निराशा तर्फ जाँदै छ । यसको समयमा नै हल गर्नु पर्छ ।

प्रकाशित मिति: बुधबार, फागुन २२, २०७५ २१:५९