गण्डकी प्रदेशः घुम्ने ठाँउ छन्, पूर्वाधार छैनन्

A+ A A-

नेपाल भ्रमण बर्षको पहिलो दिन जनवरी १ मा सातै प्रदेशका मुख्यमन्त्रीले आफ्नो प्रदेशबाट नेपाल भ्रमण बर्षको शुभारम्भ गर्दैछन् ।

त्यस्तै जनवरी ७ तारिख (पुस २२ गते) विदेशस्थित नेपाली दूतावासमा भ्रमण वर्षको उद्घाटन गरिने र दूतावास नभएका मुलुकमा गैरआवासीय नेपालीमार्फत उद्घाटन गरिने पर्यटन मन्त्रालयले जनाएको छ ।

विभिन्न राजनीतिक दलका नेता, व्यावसायिक तथा पेशागत सङ्घ सङ्गठनका प्रतिनिधि, नागरिक समाजलगायतको सहभागिता गण्डकी प्रदेशको राजधानी पोखराबाट पनि नेपाल भ्रमण बर्षको भब्य शुभारम्भ गरिने कार्यक्रम छ ।

गण्डकी प्रदेशको राजधानी पोखराबाट भ्रमण बर्षको शुभारम्भ गर्ने तयारी गरिएको नेपाल भ्रमण बर्ष २०२० गण्डकी प्रदेशका संयोजक तथा गण्डकी प्रदेशका उद्योग पर्यटन वन तथा वातावरण मन्त्री विकास लम्सालले बताए ।

गण्डकी प्रदेशका मुख्यमन्त्री पृथ्बीसुब्बा गुरुङले बुधबार ३ बजे पछि नेपाल भ्रमण बर्षको शुभारम्भ गर्नेछन् । पोखराको लेकसाइडमा बिशेष कार्यक्रमको आयोजना गरी ‘नेपाल भ्रमण बर्ष २०२०’ को शुभारम्भ गरिने कार्यक्रम तय भएको छ ।

विभिन्न जनजातिको भेषभुषामा झाँकी सहितको बृहत ¥र्याली बाराहीघाटमा पुगेपछि भ्रमण बर्ष शुभारम्भको औपचारिक घोषणा गरिने मन्त्री लम्सालले बताए ।

‘प्रदेशले घोषण गरेको भ्रमण बर्ष २०१९ को समिक्षा सहित नेपाल भ्रमण बर्षलाई कसरी सफल बनाउने भन्ने औपचारिक कार्यक्रम गरी भ्रमण बर्षको शुभारम्भ गर्ने छौं’ उनले भने ।

प्रदेशका पर्यटकीय गतिविधि सहित यहाँको कला संस्कृतिलाई समेटेर नेपाली, अँग्रेजी र चाइनिज भाषामा पुस्तक समेत प्रकाशनको तयारी गरिएको मन्त्री लम्सालले बताए ।

भ्रमण बर्षमा २० लाख पर्यटक भित्राउने नेपाल सरकारको अभियानमा यस क्षेत्रबाट हरसम्भव सहयोग गर्ने उनले बताए ।

११ जिल्लामा १७ करोड ६० लाखको पूर्वाधार

प्रदेश सरकरले गत वर्ष घोषणा गरेको १ सय १० वटा पर्यटकीय स्थलको छनौट गरी संघीय सरकारले पूर्वाधार निर्माणका लागि करिब १८ करोड रकमको ब्यवस्था मिलाउने भएको छ ।

प्रदेशले गत वर्ष घोषणा गरेका एक सय १० पर्यटकीय गन्तव्यमध्येका केही पर्यटकीय गन्तव्यको छनौट गरी सरकारले लगानी गर्ने मन्त्री लम्सालले बताए ।

उनका अनुसार प्रदेशका ११ जिल्लाहरु मध्ये प्रत्येक जिल्लामा करिब ४ वटा पर्यटकीय गन्तव्यको रुपमा पूर्वाधार तथा सौन्दर्यकरणको लागि ४० लाखको दरले अनुदान दिने तयारी गरिएको छ ।

प्रदेश सरकारले प्रति जिल्ला १ करोड ६० लाखको दरले प्रदेशका ११ जिल्लामा १७ करोड ६० लाख रुपैया पर्यटन पूर्वाधारमा लगानी गर्ने भएको हो । बजेट विनियोजन गर्न कार्यविधि समेत निर्माण गरिएको उनले जनाए ।

निर्वाचित सांसदको संयोजकत्वमा गठित समितिको सिफारिसको आधारमा प्रदेशले जारी गरेको पर्यटकीय गन्तव्यलाई नै प्रथामिकतामा राखेर लगानी गर्न लागेको मन्त्री लम्सालले जनाए ।

आगामी वर्ष दोस्रो प्रथामिकताको आधारमा पुनः पर्यटकीय गन्तव्यमा लगानी गर्दै जाने प्रदेश सरकारको योजना रहेको उनले जनाए ।

गण्डकीमा १ अर्बका योजना

गण्डकी प्रदेशका ११ जिल्लाका कला संस्कृति झल्कने गरी सरकारी तथा गैर सरकारी संघ संस्थाहरुको सहभागितामा जनवरी १ तारिखमा नेपाल भ्रमण बर्षको भब्य उद्घाटनको तयारी गरिएको नेपाल भ्रमण बर्ष २०२० गण्डकीका सहसंयोजक अग्नी कँडेलले बताए ।

पोखरा महानगरपालिकाका ३३ वटै वडाबाट समेत नेपाल भ्रमण बर्षको अवसरमा भिजिट नेपाल २०२० लेखिएको लोगो अंकित बेलुन उडाउने कार्यक्रम राखिएको उनले जनाए । प्रदेशका पुरातात्विक तथा ऐतिहासिक बस्तुको संरक्षणमा सरकारको ध्यान जाने सहसंयोजक कँडेलले बताए ।

प्रदेशका नयाँ पर्यटकीय पदमार्गको खोजी र पुराना पदमार्गको मर्मत संहारमा गर्नुपर्ने अबस्था रहेको उनले जनाए । पोखराका फेवा, बेगनास, रुपा लगायतका ९ वटा तालको संरक्षण, सम्बद्र्धन र तालमा जान आउनको लागि यातायाताको कनेक्टिङ गर्ने योजना सहित अगाडि बढेको सहसंयोजक कँडेलले जनाए ।

प्रदेशमा करिब ८ लाख पर्यटक भित्राउने लक्ष्यका साथ गृहकार्य गरेको उनले जनाए । पर्यटन प्रवर्द्धन गर्न मात्र १८ करोडको योजना बनाएको सहसंयोजक कंडेलले बताए ।

७५ करोडको लागतमा ५ हजार सिट क्षमताको अन्तराष्ट्रिय सेमिनार हल निर्माण गर्ने योजना सहित १ अर्बको योजना बनाएको उनले जनाए ।

नयाँ वर्षमा हिमागृह र रत्नमन्दिर नखुल्ने

नेपाल भ्रमण वर्ष २०२० को अवसरमा पोखराको लेकसाइड स्थित रहेको ‘रत्न मन्दिर’ सर्वराधारणका लागि खुलाउने तयारी थालिएपनि आवस्यक तयारी पूरा नभएको भन्दै नेपाल ट्रष्टले नयाँवर्षमा खुल्ला नहुने जनाएको छ ।

गण्डकी प्रदेश सरकारले नेपाल भ्रमण वर्ष २०२० को अवसरमा फेवा किनारमा रहेको ‘रत्न मन्दिर’ खुलाउने तयारी थालेपनि आवस्यक तयारी पूरा नभएका करण केही समय पछि खुल्ने भएको छ ।

नेपाल ट्रष्टको स्वामित्वमा रहेको रत्न मन्दिर भ्रमण वर्षको अवसरमा खुलाउने प्रदेश सरकारको तयारी थियो । नेपालमा राजतन्त्रको अन्त्यसँगै गणतन्त्र आएपछि राजपरिवारको नाममा रहेका सम्पत्ति नेपाल ट्रष्टमा ल्याउँदा पोखराको रत्न मन्दिरपनि ट्रष्टको मातहतमा आएको थियो ।

नेपाल ट्रष्टको माताहतमा आएपनि रत्न मन्दिर हालसम्म सर्वसाधारणका लागि खुल्ला गरिएको छैन ।

ऐतिहासिक हिमागृह र रत्नमन्दिर खुल्ला गरी नेपाल भ्रमण बर्षको शुभारम्भ गर्ने आन्तरिक तयारी गरिए पनि हाल हिमागृह र रन्तमन्दिर खुल्ला नहुने नेपाल भ्रमण बर्ष २०२० गण्डकीका सहसंयोजक अग्नी कँडेलले बताए ।

‘यो यस क्षेत्रको पर्यटकीय गन्तब्य हो, यसलाई पार्कको रुपमा पर्यटकीय गन्तव्यको रुपमा विकास गरिनु पर्छ’ उनले भने । ‘ऐतिहासिक महत्वका सम्पत्ति कसैलाई ठेक्कामा दिएर रिसोर्ट चलाउनु दिन हुदैन, यसमा पोखरेलीको विरोध रहने छ ।’

‘इन्जोय र रेड जोन’ को हल्लामै सकियो आन्तरिक भ्रमण वर्ष

गण्डकी प्रदेश सरकारले सन् २०१९ लाई आन्तरिक भ्रमण वर्ष घोषणा ग¥यो । आन्तरिक भ्रमण वर्षको लागि ५० लाख रुपैयाँ बजेट विनियोजन गरियो ।

सरकारको नीति तथा कार्यक्रममा समेटिएको आन्तरिक पर्यटन वर्षको उदेश्य थियो, ‘गण्डकीमा ५ लाख पर्यटक भित्राउने ।’ पर्यटनमन्त्री विकास लम्सालले १५ लाख पर्यटक भित्रिने ठोकुवा समेत गरेका थिए । तर, सन् २०१९ सकिदासम्म कति पर्यटक भित्रिए भन्ने तथ्याङ्क सरकारसँग छैन ।

महत्वाकांक्षी योजना घोषणा गरेको ६ महिनापछि मात्रै पर्यटन वर्ष मूल समारोह समिति गठन गरिएको थियो । गण्डकीका उद्योग, पर्यटन, वन तथा वातावरणमन्त्री विकास लम्सालको संयोजकत्वमा गठित समितिले के काम ग¥यो भन्ने निजी क्षेत्रका व्यवसायीले चालै पाएनन् ।

२०१९ लाई आन्तरिक पर्यटन वर्ष, २०२० लाई छिमेकी मुलुक पर्यटन वर्ष र २०२२ लाई बृहत् अन्तर्राष्ट्रियस्तरको भ्रमण वर्ष मनाउने घोषणा घोषणामै सीमित रह्यो ।

भ्रमण वर्ष सकिन ३ महिना बाँकी हुँदा मन्त्री लम्सालकै नेतृत्वमा देशभित्र ‘सेल्स मिसन’ चलाइएको थियो । सो अभियानअन्तर्गत प्रदेश ५ को मणिग्राम, प्रदेश २ को वीरगञ्ज, प्रदेश १ को विराटनगर र प्रदेश ३ को काठमाडौंसम्मको भ्रमण गराइएको थियो ।

पोखरामा २४सै घण्टा खुल्ने ‘इन्जोय जोन’ र वेश्यावृत्तिलाई कानूनी मान्यता दिने चर्चा चलाउन मुख्यमन्त्री र मन्त्री पछि परेनन् ।
गण्डकी प्रदेशको समृद्धिका आधार पर्यटन, कृषि र उर्जा भएको ठोकुवा गरि ल्याइएको भ्रमण वर्ष ‘बजेट सक्ने’ असफल कार्यक्रममा दरिन पुग्यो । पर्याप्त तयारी बिना कार्यक्रम घोषणा गरिएकोले भ्रमण वर्ष नारामै सीमित भएको हो ।

२५ करोड बाँडिएको होमस्टेको उपलब्धि शुन्य

आन्तरिक तथा बह्य पर्यटय प्रबद्र्धन गर्न प्रदेश सरकारले विभिन्न जिल्लामा ३ सयवटा होमस्टे सञ्चालनमा ल्याएको थियो ।

निकै तामझाम सहित आफ्ना पार्टीका कार्यकता पोस्ने गरी ठूलो संख्यामा संचालनमा ल्याइएका होमस्टेहरुको उपलब्धि शुन्यप्रायः रह्यो ।

प्रदेशमा सञ्चालित होमस्टेलाई अनुदान दिने सरकरको नीति अनुसार २ सय ७३ वटा होमस्टेलाई पैसा बाँडियो । प्रदेशका ११ वटै जिल्लामा १० वटा पर्यटकीय गन्तव्य पहिचान, पर्यटकीय स्थलको फोटो प्रदर्शनी, होमस्टेको प्रवद्र्धनलगायत गतिविधि गरिएको बताइए पनि ती पर्याप्त भएनन् ।

सरकारले १ सय १० पर्यटकीय गन्तव्यका लागि १८ करोड रुपैयाँ विनियोजन गर्दै होमस्टेका लागि २५ करोड बाँढे पनि त्यसले कुनै लाभ दिएन ।

होमस्टेहरुलाई दिइएको अनुदानले गाउँमा संरचनाहरु बनेका छन् ।

गण्डकी प्रदेशको पर्यटनको आधार भएको भाषण धेरै गरियो तर काम भने सोचेजस्तो हुनै सकेन । निजी क्षेत्रलाई साथ लिन नसकेको, सरकार आफै प्रचार प्रसारमा लागेकाले पनि भ्रमण वर्ष सफल हुन नसकेको निजी क्षेत्रको ठम्याइ छ ।

‘सरकारका मन्त्री आफै प्रचारमा निस्के, यो काम त निजी क्षेत्रलाई पो दिनुप¥थ्र्यो,’ एक व्यवसायीले भने, ‘हल्ला गर्ने तर काम नगर्ने प्रवृत्ति यहाँ पनि देखियो ।’

राज्यको नीति नै कमजोर

पोखरा प्राकृतिक सौन्दर्यको धनी छ । नेपालमा आउने पर्यटक एक पटक पोखरा घुम्नै पर्छ भन्ने पर्यटकको मस्तिष्कमा बसिसकेको छ । बाह्य मात्र नभई आन्तरिक पर्यटकहरुको समेत रोजाईमा पाेखरा पर्ने गर्छ ।

पोखरा तथा आसपासका क्षेत्रमा प्याराग्लाईडिङ, बन्जी जम्प, जीप फ्लाएर, क्यानोनिङ, ¥याफ्टिङ जस्ता साहसिक खेलहरुले गर्दा पोखरा बारम्बार आउन बाध्य बनाइरहेको छ ।

पोखरामा पर्यटन बढ्नुमा यहाँका ट्रेकिङ, एडभेन्चर तथा मन लोभ्याउने गन्तव्य भएको पर्यटन व्यवसायी गणेश बहादुर भट्टराई बताउँछन् ।

बाह्य पर्यटकलाई आकर्षण गर्न नसकिएको स्वीकार गर्दै उनी भन्छन्, ‘धेरै भन्दा धेरै पर्यटक भित्राउन हामी सधै प्रयासरत छौं । आन्तरिक पर्यटक त बढेका छन् तर बाह्य पर्यटक नबढ्नुमा धेरै कारणहरु छन् । राज्यले पनि यस विषयमा सोचेकै छैन ।’

बाह्य पर्यटक घट्दो क्रममा रहेकाले राज्यले पर्यटन क्षेत्रमा ठोस कदम चाल्नुपर्ने उनी बताउँछन् । अन्तर्राष्ट्रिय पर्यटकलाई बढाउनका लागि राज्यले हवाई सेवा बढाउनु पर्ने, हवाई टिकटमा सुलभ दरको व्यवस्था, ईन्सुरेन्सको रकम घटाउनुपर्ने, हवाई ट्रान्जिट छोट्याउनुपर्ने उनको भनाई छ ।

पर्यटकका लागि आवस्यक सेवा सुविधाको व्यवस्थापन राज्यले गर्न नसकेको व्यवसायी भट्टराई बताउँछन् । पर्यटक भित्राउने विदेशि ट्राभल एजेन्सीहरुलाई आकर्षक गन्तव्य पोखरा हो है भनेर जानकारी दिन नसक्नु पर्यटक नआउनुको एउटा कारण भएको भट्टराईको भनाई छ ।

पर्यटन पूर्वाधारमा नगन्य लगानी

गण्डकी प्रदेशले सन् २०१९ लाई आन्तरिक भ्रमण वर्षका रूपमा मनाउने भन्दै १ करोड विनियोजन ग¥यो । गण्डकी भ्रमण वर्ष सन् २०१९–०२२ का कार्यक्रम संयोजक जुद्ध गुरुङका अनुसार, त्यसमध्ये ५० लाख प्रदेश प्रमुख मार्फत गण्डकी प्रदेशको भ्रमण गर्न निम्तो दिने काममा खर्च गरिएको छ ।

कलाकार, व्यवसायी सहितको टोली सातवटै प्रदेशमा पुगेर मुख्यमन्त्रीहरूलाई गण्डकी प्रदेशमा घुम्न निम्तो दिएको थियो ।

प्रदेश सरकरबाट विनियोजित १ करोडमध्ये २० लाख प्रशासनिक खर्चका लागि छुट्याइएको थियो भने ३० लाख छिमेकी देश भारत, चीन र बाङ्लादेश गएर त्यहाँका नागरिकलाई भ्रमणको निम्तो दिन विनियोजन गरिएको थियो ।

प्रदेश ५ र गण्डकी प्रदेश देशभित्रका राम्रा पर्यटकीय गन्तव्य भएका प्रदेश हुन् । तर, यी दुवै प्रदेशमा पर्यटक बढाउनका लागि पर्याप्त पूर्वाधारको विकास भने भइसकेको छैन । प्रदेश सरकारहरूले लोकप्रियताका लागि हतारमा भ्रमण वर्ष घोषणा गरेर बजेटको दुरुपयोग गरेका छन् ।

प्रकाशित मिति: बुधबार, पुस १६, २०७६ १०:४७