किसुनजी युवराज दीपेन्द्रलाई भन्थे : ‘सरकारले बिहे गरेपछि म गराैँला'

A+ A A-

नेपाली राजनीतिमा ‘किसुनजी’का नामले सुपरिचित व्यक्तित्व हुन्, सन्त नेता कृष्णप्रसाद भट्टराई । राणाकालदेखि नै राजनीतिमा सक्रिय रहेर पहिलो प्रजातान्त्रिककाल, पञ्चायतकाल, प्रजातन्त्र पुनःस्थापनाकाल र राजा ज्ञानेन्द्रको प्रत्यक्ष शासनकालको समेत अनुभव लिएका भट्टराई नेपालका पहिलो सभामुख पनि हुन् ।

आफ्नो सम्पूर्ण जीवन नेपाली राजनीतिमै समर्पण गरेका किसुनजी प्रजातन्त्र, जनताका अधिकार र राजनीतिक स्वतन्त्रताका लागि अनवरत संघर्ष गरेका आदर्श नेता हुन् ।

लामो राजनीतिक यात्रामा आफ्नै पार्टीबाट, आफ्नै सहयात्रीबाट अनगिन्ती घात, प्रतिघात सहेका उनी देश, जनता र प्रजातन्त्रप्रति सदैव जिम्मेवार र इमान्दार रहे । नेपाली राजनीतिमा निष्ठा र इमानका पर्याय सन्त नेताका रूपमा परिचित कृष्णप्रसाद भट्टराईको जन्म भारतको वनारसमा वि.सं. १९८१ पुस ८ गते भएको थियो ।

उनको बाल्यकाल, शिक्षा र राजनीतिसमेत वनारसबाटै सुरु भएको थियो । भट्टराईका पुर्खा राजपुरोहित थिए । गोर्खाका पुरोहित यज्ञेश्वर भट्टराईका छोरा श्रीपति भट्टराई राजा पृथ्वीनारायण शाहसँग काठमाडौंमै आएर दरबारमा पुरोहित भई बसेका थिए ।

उनका बुबाका चार छोरा अर्थात् किसुनजीका चार दाजुभाइमध्ये कान्छा हुन् उनी । उनका सबै दाजुभाइ राणाविरोधी आन्दोलनमा लागेका थिए ।

कृष्णप्रसाद भने नेपालको प्रजातान्त्रिक आन्दोलनका अगुवा हुन पुगे । १८ वर्षको उमेरदेखि नै भट्टराई सक्रिय राजनीतिमा होमिएका थिए । विद्यार्थीकालदेखि नै ‘किसनुजी’ भनेर चिनिएका उनले सन् १९४२ को भारतको स्वतन्त्रता आन्दोलनमा प्रत्यक्ष भाग लिए ।

यसपछि उनमा राजनीतिक चेतना र स्वतन्त्रताको आवश्यकता महसुस भएको थियो । उक्त आन्दोलनमा भाग लिएका कारण उनलाई तत्कालीन अंग्रेज शासकले एक महिनाको जेल सजायसमेत दिएको थियो ।

कासी हिन्दु विश्वविद्यालयबाट राजनीतिशास्त्रमा बीएसम्मको अध्ययन पूरा गरेका थिए उनले । सोही विषयमा एमए अध्ययन पूरा गरिसकेका भट्टराई भारतीय स्वतन्त्रता सङ्ग्राममा सहभागी भएका कारण पक्राउ परेकाले परीक्षा दिनबाट बञ्चित भएका थिए । यस कारण उनको एमए तहको अध्ययन पूरा हुन सकेन ।

एमए अध्ययन गर्दागर्दै सन् १९४६ अगस्टमा बीपी कोइरालासँग भेट भएपछि उनी नेपाली छात्र संघको अध्यक्ष र अखिल भारतीय विद्यार्थी कांग्रेसको सचिव बने । सन् १९४७ जनवरी २५ मा कोलकातामा उद्घाटन भएको सम्मेलनबाट नेपाली राष्ट्रिय कांग्रेसको महामन्त्रीमा चुनिए उनी ।

२००६ भदौ २६ र २७ गते भारतको विहारमा विशेष अधिवेशनबाट प्रजातन्त्र स्थापनाका लागि नेपालमा सशस्त्र क्रान्ति गर्ने निर्णय लिइएपछि सशस्त्र क्रान्तिको नेतृत्वको जिम्मा उनले लिएका थिए ।

भट्टराई र रुद्र गिरीको नेतृत्वको मुक्ति सेनाले २००६ माघमा उदयपुरगढी, केही समयपछि उनकै नेतृत्वमा जनकपुर, महोत्तरी क्षेत्र पनि कब्जामा लिएको थियो । २००७ फागुन ७ गते १०४ वर्षे जहानियाँ राणा शासन समाप्त भई प्रजातन्त्र प्राप्तिपछि राजा त्रिभुवनले शाही घोषणामार्फत् उनलाई विधान निर्माण गर्नका लागि गठित ३५ सदस्यीय विधान सल्लाहकारसभाको अध्यक्ष बनाएका थिए ।

नेतृत्वमा कुशल, प्रखर र प्रस्ट वक्ता, बौद्धिक र कूटनीतिक क्षमता एवं सुझबुझ भएका नेता भट्टराई २०१५ सालको आमनिर्वाचनपछि बनेको कांग्रेस प्रतिनिधिसभाका सभामुख पनि बने । उनी नेपालका पहिला सभामुख पनि हुन् । भट्टराईले तत्कालीन समयमा नेपाली राजनीतिमा कुशल भूमिका निर्वाह गरेका थिए ।

२०१७ पुस १ गते तरुण दलको अधिवेशनबाट बीपी कोइरालासँगै पक्राउ परेका उनी त्यसपछि निरन्तर दश वर्ष जेल बसे । स्वर्गीय गिरिजाप्रसाद कोइरालाले जेलबाट निस्कन तत्कालीन शासकसँग कागज गरे पनि भट्टराईले कागज गर्न मानेनन् र थप दुई वर्षको जेल बस्नुपरेको थियो ।

उनले आफ्नो जीवनकालमा झण्डै डेढ दशक जेल जीवन बिताए । महात्मा गान्धी, नेपोलियन, बीपीका विचारबाट प्रभावित बताउने भट्टराईले वि.सं. २०१२ देखि २०१४ मा भएको सत्याग्रहमा नेतृत्वदायी सक्रियता देखाएका थिए ।

राजनीतिज्ञ, समाजवादी चिन्तक, विधायक, पत्रकार र लेखकको रूपमा समेत दह्रो परिचय बनाएका किसुनजी नेपाल पत्रकार महासंघको पहिलो सभापति पनि हुन् ।

उनी २००७ सालमा वनारासबाट प्रकाशन भएको ‘युगवाणी’ साप्ताहिक र ‘नेपाल पुकार’का सम्पादकसमेत हुन् ।

२०३४ सालमा सम्पन्न पटना सम्मेलनमा बीपी कोइरालाले स्वास्थ्यको कारण देखाई भट्टराईलाई नेपाली कांग्रेसको कार्यवाहक सभापति बनाएका थिए । बीपीको निधनपछि २०३९ मंसिरमा गणेशमान सिंह निवास क्षेत्रपाटीमा सम्पन्न सम्मेलनबाट उनी पुनः कार्यवाहक सभापतिमा चुनिए ।

कार्यवाहक सभापतिकै रूपमा भट्टराईले डेढ दशक पार्टी नेतृत्व गरे । २०४८ सालमा झापामा भएको पार्टीको आठौँ महाधिवेशनले सर्वसम्मत सभापतिमा निर्वाचित गरेपछि उनी २०५३ सम्म सभापतिको पदमा रहे ।

उनकै कार्यवाहक सभापतित्वकालमा २०४२ सालको देशव्यापी सत्याग्रह र २०४६ सालको जनआन्दोलनको घोषणा भएको थियो ।

प्रजातन्त्र पुनःस्थापनापछि उनी पहिलो अन्तरिम सरकारको प्रधानमन्त्री बने । भट्टराईले आफू प्रधानमन्त्री बनेको एक वर्षभित्रै संविधान निर्माण र निर्वाचन सम्पन्न गरेर आफूलाई सुम्पिएको जिम्मेवारी सफलतापूर्वक निर्वाह गरे ।

आफू पराजित भएर पनि निर्वाचन निष्पक्ष र स्वतन्त्र अनि शान्तिपूर्ण बनाउन उनी सफल भएका थिए ।

आफ्नै पार्टीबाट अन्तर्घात व्यहोरिरहेका उनी सधैँ स्थिर र शान्त रहे । २०१५ सालमा गोर्खाबाट र २०४८, २०५० र २०५१ मा काठमाडौं क्षेत्र नं.- १ बाट निर्वाचनमा उनी पराजित भए ।

उनले २०५६ सालको आमनिर्वाचनमा पर्सा निर्वाचन क्षेत्र नं.- १ बाट पहिलो पटक चुनाव जिते । त्यतिबेला उनलाई भावी प्रधानमन्त्रीको रूपमा प्रस्तुत गरिएको थियो । पार्टीले बहुमत ल्याएपछि उनी दोस्रो पटक प्रधानमन्त्री बने तर पार्टीभित्रकै द्वन्द्व र कलहका कारण एक वर्ष नपुग्दै गिरिजाप्रसाद कोइरालाले भट्टराईलाई पद त्याग गर्न बाध्य पारे ।

स्थापनाकालदेखि नै बीपी, सुवर्णशमशेर र गणेशमान सिंह तीनै जना नेताहरूसँग काम गरेका भट्टराई अहिंसाबाट प्रजातन्त्र स्थापना गर्न सकिन्छ भन्ने विश्वास गर्थे ।

पार्टीको आन्तरिक कलहकाबीच २०५८ सालमा शेरबहादुर देउवा प्रधानमन्त्री भएकै बेला उनकै नेतृत्वमा पार्टी विभाजित भएपछि भट्टराई निकै दुःखी बनेका थिए । पार्टी विभाजनपछि नै उनले सक्रिय राजनीतिबाट विश्राम लिए ।

वि.सं. २०६१ माघमा राजा ज्ञानेन्द्रले सम्पूर्ण शासन सत्ता हातमा लिएपछि कांग्रेसले गणतन्त्रको लाइन पास गरेपछि उक्त निर्णयसँग असहमत हुँदै उनी पार्टीका गतिविधिमा समेत सामेल हुन छाडे ।

प्रजातान्त्रिक आन्दोलनका लागि राजासँगै लामो संघर्ष गरेका भट्टराईले मृत्युपर्यन्त संवैधानिक राजतन्त्रको आफ्नो विचार त्यागेनन् । मुलुक गणतन्त्रमा गइसकेपछि पनि उनले भने संवैधानिक राजतन्त्रकै वकालत गरिरहे, जुन विचारका कारण उनी पार्टीको मूल प्रवाहबाट एक्लिन पुगे ।

भट्टराई विभिन्न समयमा आफ्ना अभिव्यक्तिमार्फत् चर्चा र विवादमा पनि तानिए । सक्रिय राजनीतिबाट मुक्त रही मौन बसेका भट्टराई आफ्ना सहयात्री नेपाली कांग्रेसका सभापति गिरिजाप्रसाद कोइरालाको देहावसानको १३ दिन पनि नबित्दै २०४७ सालको संविधान ब्युँताउनुपर्छ भन्दै चर्चामा आए । उनको चौतर्फी आलोचना भयो । उनले दोस्रो जनआन्दोलनको उपलब्धि भनिएका संघीयता, धर्मनिरपेक्षता र गणतन्त्रलाई ‘आयातीत पोसाक’को संज्ञासमेत दिए ।

राजनीतिक विश्लेषक प्रदीप गिरिले उनका बारे भनेका छन्, ‘किसुनजी खासमा भीडको मानसिकता हेरेर आफ्नो राजनीतिक स्वार्थ सिद्ध गर्ने नेता होइनन् । अलोकप्रिय हुनु परे पनि आफ्नो मूल्य–मान्यतामा कायम रहने विचित्रको स्वभाव थियो किसुनजीमा ।’

किसुनजी कहिले ‘म अविवाहित भए पनि कुमार होइन’ भनेर चर्चामा आए भने कहिले ‘आइमाई र मौसमको भर हुुँदैन’ भनेर विवादमा तानिए । कहिले ‘म भारतमुखी हुँ’ भनेर पनि आलोचित बने ।

ठट्टा गर्न रुचाउने स्वाभावका भट्टराईले बिरामी भएका बेला उनलाई भेट्न अस्पताल पुगेका तत्कालीन एकीकृत नेकपा माओवादीका उपाध्यक्ष बाबुराम भट्टराईसँग ठट्टा भनेका थिए, ‘तपाईं पनि भट्टराई म पनि भट्टराई तर ठूलो भट्टराईचाहिँ मै हुँ ।’

बिरामी भएका बेला उनको स्वास्थ्य अवस्थाबारे जानकारी लिन अस्पताल पुगेका तत्कालीन राष्ट्रपति डा. रामवरण यादवसँग पनि ठट्टा गर्दै जेरी ल्याइदिन भनेका थिए ।

पान र मदिराका अम्मली किसुनजी पान नखाई नसक्ने थिए । उनी हरेक दिन दिउँसो पान खानका लागि न्यूरोड पुग्थे । उनको मुखमा प्रायः हरेक क्षण पान हुन्थ्यो ।

उनको पानको अम्मलबारे भारतका तत्कालीन प्रधानमन्त्री अटलबिहारी वाजपेयीलाई पनि राम्रो जानकारी थियो । त्यसैले प्रधानमन्त्री हुँदा उनले गरेको भारत भ्रमणका क्रममा भारतीय प्रधानमन्त्री वाजपेयीले भट्टराईलाई पान राख्ने केस उपहार दिएका थिए । त्यो बट्टा सुनको थियो ।

बट्टामा एकातिर पानको पात र अर्कातिर मसला र सुपारी राख्ने कोठा थिए । तत्कालीन प्रधानमन्त्री भट्टराईले पानको बट्टा क्याबिनेट बैठकमै प्रस्तुत गरेका थिए ।

भट्टराई कति सादगी र सरल थिए भने प्रधानमन्त्री निवासबाट सुराही र छाता लिएर फर्किंदा उनी करुणा र सम्मानका पात्र बनेका थिए । उनले कहिल्यै निजी सम्पत्ति जोडेनन् । जोड्न प्रेरित पनि गरेनन् ।

सधैँभर उनले अभावमै जीवन गुजारे । तर, पनि अरूले दिएको आर्थिक सहयोगलाई कहिल्यै स्वीकार गरेनन् ।

भट्टराईले आफ्नो जीवनको उत्तरार्द्धमा ‘मेरो म’ नामक आत्मकथा लेखे । यसले उनलाई चिनाउन थप सहयोग गरेको छ ।

उनमा चियाको लत पनि उस्तै थियो । उनी बानेश्वर चिया पिउन प्रत्येक दिन बिहान पुग्थे । नयाँ बानेश्वर पीपलबोट नजिकै रहेको लक्ष्मी थापामगरको चिया पसलमा प्रत्येक दिन पुग्नु उनको दैनिकी थियो ।

लक्ष्मीको पसलमा किसुनजीले लगातार चार दशक चिया पिए । किसुनजी जान थालेपछि कांग्रेस नेताहरू शेरबहादुर देउवा, रामचन्द्र पौडेल, कम्युनिस्ट नेता मनमोहन अधिकारी पनि उनीसँग भेटघाट गर्न जान्थे ।

१० पैसा कपदेखि १० रुपैयाँ कप चियाको दाम पुगुन्जेल उनले लक्ष्मीको चिया पसलमा चिया पिए । साधारण जीवन व्यतीत गरेका किसुनजीले प्रधानमन्त्री हुँदासमेत लक्ष्मीको चिया पसल भुलेनन् ।

देशको प्रधानमन्त्रीे हुँदासमेत किसुनजी गाडीमा राष्ट्रिय झन्डा फरफराउँदै चिया खानकै लागि बानेश्वर पुग्थे ।

उनले सधैँ सामान्य जीवन बिताए । उनलाई कहिल्यै म देशको प्रधानमन्त्री हुँ भन्ने अहम् भएन । सबैसँग राम्रो बोले, असल व्यवहार गरे ।

वि.सं. २००६ मा नेपाली कांग्रेस गठन गर्दादेखि नै नेपालको राजनीतिमा संलग्न थिए उनी । उनले २००७ सालको सशस्त्र क्रान्तिमा जनकपुर–उदयपुर कब्जा गर्ने मुक्ति सेनाको कमाण्डरका रूपमा काम गरेका थिए ।

गान्धीवादी सन्त नेता मानिने भट्टराई दृढ अठोट र संकल्पका धनी थिए । स्पष्टवक्ता र सिद्धान्तनिष्ठ नेताका रूपमा चिनिएका उनी सधैँ हँसिला र हास्यकला भएका व्यक्ति थिए । गम्भीर समस्यालाई हल्का रूपमा लिने भनेर उनको आलोचना पनि हुन्थ्यो ।

पदमा बस्दा वा बाहिर बस्दा पनि व्यक्तिगत लाभमा नमुछिएका उनलाई स्वच्छ छवि भएका नेताका रूपमा लिइन्छ ।

कृष्णप्रसाद भट्टराईले पत्रकारिता पनि गरेका थिए । उनी सोभियत संघको कम्युनिस्ट पार्टीकी महासचिव निकिता ख्रुस्चेभको अन्तर्वार्ता लिने प्रथम विदेशी पत्रकार थिए ।

कृष्णप्रसाद भट्टराई आजीवन अविवाहित रहे । सन्त प्रवृत्तिका भएकाले केहीले उनलाई ‘सन्त नेता’ भनेर पनि सम्बोधन गर्ने गरेका छन् । अत्यन्तै सादा जीवन र सरल शैलीका भट्टराई छाता मात्र लिएर हिँड्थे । २०४८ सालको निर्वाचनमा पराजित भएपछि बालुवाटारस्थित प्रधानमन्त्री निवास छोडेर निस्कँदा उनका हातमा छाता र कमण्डलु मात्र थिए ।

भट्टराईबारे रमाइला किस्सा

उनी कहिले ‘म अविवाहित भए पनि कुमार होइन’ भनेर चर्चामा आए । कहिले ‘आइमाई र मौसमको भर हुँदैन’ भनेर विवादमा आए । कहिले ‘म भारतमुखी हुँ’ भनेर आलोचनाका पात्र बने । प्रधानमन्त्री निवासबाट सुराही र छाता लिएर फर्किंदा उनी करुणा र सम्मानका पात्र पनि बने ।

२०४३ सालमा राष्ट्रिय पञ्चायतको निर्वाचनमा नेपाली कांग्रेस पनि सहभागी हुनुपर्ने पक्षमा पार्टीभित्रै हस्ताक्षर अभियान चलाइएको थियो । चिरञ्जीवी वाग्ले, मार्शलजुलुम शाक्य, विपीन कोइराला र शिवबहादुर खड्काले हस्ताक्षर अभियानको नेतृत्व गरेका थिए ।

निर्वाचनमा भाग लिनुपर्ने पक्षमा रहेका करिब सय जनाको हस्ताक्षर नेपाली कांग्रेसका तत्कालीन कार्यवाहक सभापति कृष्णप्रसाद भट्टराईलाई बुझाइयो । भट्टराई भने निर्वाचनमा भाग नलिने पक्षमा थिए ।

त्यसबेला २०४३ सालको होलीको दिन रहेछ । हरिबोल भट्टराईलगायत केही किसुनजीलाई भेट्न कुपण्डोलस्थित उनको निवासमा गएछन् । त्यहाँ पुगेपछि किसुनजीले भनेछन्, ‘एक घन्टाअघि मात्र चिरञ्जीवी वाग्लेलाई घोक्र्याएर निकालेको हुँ ।’

पञ्चायतको चुनावमा पार्टीले भाग लिनुपर्ने पक्षमा दबाब दिन अघिल्लो दिन हस्ताक्षर बोकेर भट्टराईकहाँ पुगेका वाग्ले भोलिपल्ट होलीको दिन पनि सोही कुरा लिएर कुपण्डोल पुगेका रहेछन् । तर, किसुनजीले अनेक अपशब्द बोल्दै उनलाई लखेटेका रहेछन् ।

२०४७ सालको अन्तरिम सरकारमा भट्टराई प्रधानमन्त्री बने । भारतको औपचारिक भ्रमणमा गए । तत्कालीन भारतीय प्रधानमन्त्री अटलविहारी वाजपेयीले पानका अम्मली भट्टराईलाई पान राख्ने केस (बट्टा) उपहार दिए । त्यो बट्टा सुनको थियो ।

स्वदेश फर्किएपछि भट्टराईले एक दिन आफू निकटका राजेन्द्र खरेललाई बोलाएर भने, ‘राजेन्द्र बाबू, तपाईं मसँगै धेरै वर्ष जेल बसेको । राजनीतिमा लागेर धेरै दुःख पाउनुभयो । तपाईंका लागि केही गर्न सकिनँ । यो एउटा उपहार छ, त्यही तपाईंलाई दिन्छु ।’

भट्टराईबाट पान राख्ने स्वर्ण बट्टा उपहार पाउँदा राजेन्द्र खरेल औधी खुसी भए । तर, ६ महिनापछि उनले त्यो उक्त बट्टा भट्टराईलाई नै फिर्ता दिए ।

कारण थियो खरेलका तीन जना छोरा । खरेलले भनेछन्, ‘म बाँचुञ्जेल त किसुनजीको उपहार सुरक्षित होला । तर, मेरो शेषपछि तीन भाइ छोरामा त्यो पान राख्ने बट्टा कसले लिने भन्ने हानथाप होला । तीन टुक्रा पारेर लिए भने त झन् नराम्रो हुने भो ।’

पछि किसुनजीले राजा वीरेन्द्रसँगको भेटमा ‘हाम्रो पार्टीमा राजेन्द्र खरेल जस्ता मूर्खहरू छन्, जो सुनको उपहार पनि फर्काउँछन्’ भनेछन् ।

२०५२ साल माघमा तत्कालीन नारायणहिटी दरबारमा राजा वीरेन्द्रको स्वर्ण शुभजन्मोत्सवको अवसरमा विशेष समारोहको आयोजना गरिएको थियो ।

नेपाली कांग्रेसका तत्कालीन सभापति कृष्णप्रसाद भट्टराईले मदिराको मस्तीबीच युवराजधिराज दीपेन्द्र शाहलाई भनेछन्, ‘यसरी बसेर भएन नि सरकार ! अब त विवाह गर्नुपर्‍यो । बरु म केटी खोजिदिउँला ।’

भट्टराईको यस्तो प्रश्न सुनेर युवराज दीपेन्द्र अक्क न बक्क भएका थिए ।

भट्टराईले थपेका थिए, ‘सरकारले बिहे गरेमा म पनि बिहे गर्नेछु ।’

२०५५ सालकै सन्दर्भ । सूर्यबहादुर थापाको सरकार ढलेपछि गिरिजाप्रसाद कोइराला प्रधानमन्त्री बने । बालुवाटारस्थित प्रधानमन्त्री निवासमै कांग्रेस कार्यसमितिको बैठक बस्यो । त्यसको रिपोर्टिङ गर्न पत्रकारहरूको ओइरो लागेको थियो, बालुवाटारमा । त्यहाँ कांग्रेसका प्रायः सबै शीर्षनेताहरू उपस्थित थिए ।

तीमध्ये एक साप्ताहिकका पत्रकार बारम्बार नेताहरूलाई एउटै प्रश्न सोधिरहेका थिए, ‘हिजो एमालेले लोकेन्द्रबहादुर चन्दलाई प्रधानमन्त्री पदका लागि समर्थन गर्दा कांग्रेसले एमालेलाई पनि दरबारियाको आरोप लगायो । पछि कांग्रेसले पूर्वपञ्च सूर्यबहादुर थापालाई प्रधानमन्त्री पदमा समर्थन गर्‍यो । चन्द दरबारिया हुन् भने थापाचाहिँ कसरी प्रजातन्त्रवादी भए ?’

पत्रकारले यो प्रश्न क्रमैसँग शेरबहादुर देउवा, रामचन्द्र पौडेल र शैलजा आचार्यलाई सोधे । उनले बारम्बार एउटै प्रश्न सोधिरहेको दृश्य छेउमै बसेका कृष्णप्रसाद भट्टराईले बडो नियालेर हेरिरहेका थिए । पत्रकारले सोही प्रश्न गिरिजाप्रसाद कोइराला समक्ष तेर्स्याए । त्यसबेलासम्म भट्टराई ‘इरिटेड’ भइसकेका थिए । तर, पनि उनले सहज मुद्रामा पत्रकारलाई सोधे, ‘ए बाबू, तपाईंको अखबार कुन हो हँ ?’

पत्रकारले भने, ‘प्रस्फुटन मासिक किसुनजी ।’ त्यसपछि भट्टराईले पुनः सोधे, ‘यो कहाँ आउँछ बाबू ?’ पत्रकारले तत्काल जवाफ दिए, ‘बजारमा ।’

त्यसपछि भट्टराईले एकाएक अनुहार रातोपिरो पारे । उनले पत्रकारलाई अपशब्द बोल्दै भने, ‘आउँछ बजारमा, यसलाई यहाँबाट घोक्र्याएर निकाल त ! यसले अघिदेखि नचाहिने कुरा सोधिरहेछ ।’

भट्टराईको रौद्र रूप देखेपछि गिरिजाप्रसाद अकमकिए । उनले भट्टराईलाई शान्त पार्ने उद्देश्यले भने, ‘होइन, किसुनजी, उहाँको पत्रिका बजारमा आउँछ क्यार, मैले पनि पढेको हुँ ।’ त्यसबेलासम्म पत्रकारहरूको भागाभाग भइसकेको थियो । सबै पत्रकार भागिसकेका थिए ।

२०६३ वैशाख ४ गते दोस्रो जनआन्दोलन उत्कर्षमा थियो । राजतन्त्रविरुद्ध सिंगो देश जुर्मुराएको थियो । राज्यको दमन तीब्र थियो । आन्दोलनको त्यो अवस्थाकै बीच नारायणहिटी दरबारमा राजा ज्ञानेन्द्रले नेपाली कांग्रेसका संस्थापक नेता कृष्णप्रसाद भट्टराई र जनशक्ति पार्टीका अध्यक्ष सूर्यबहादुर थापालाई दर्शनभेट दिए ।

दरबारको प्रस्थान गेटमा सञ्चारकर्मीहरूको ताँती थियो । राजालाई भेटेर बाहिर आएपछि भट्टराईले भने, ‘महाराजले सत्ता छाडिबक्सन्न । आखिर किन सत्ता छाड्ने ?’

पत्रकारहरू गलल्ल हाँसे तर त्यो संवेदनशील घडीमा किसुनजीको त्यस्तो अभिव्यक्ति अपेक्षित थिएन ।

भट्टराई भने बडो रमाइलो मुडमा देखिन्थे । उनले थपे, ‘म त राजावादी हुँ । म संविधानसभाको पक्षमा छैन । म पहिलेदेखि नै संविधानसभाको पक्षमा छैन ।’

‘वर्तमान संविधान (२०४७ को संविधान)लाई नै क्रियाशील बनाउनुपर्छ । वर्तमान संविधान क्रियाशील भएमा मुलुकमा परिवर्तन भइहाल्छ’, त्यति भनिसकेपछि उनले अन्तिममा राता दाँत देखाएर हाँस्दै भने, ‘महाराजधिराजले चाहेमा म प्रधानमन्त्री हुन सक्छु ।’

(विभिन्न स्राेत र सामग्रीकाे सहयाेगमा तयार)

प्रकाशित मिति: मंगलबार, पुस ८, २०७६ १८:३०