बेदुराम भुसालः जेलले बनायो ‘मास्टर’, राजनीतिले डाक्टर

A+ A A-

‘अर्घाखाँचीमा स्कुल थिएन । सामान्य अक्षर चिनाउने गुरु राखिएको थियो, त्यो पनि छोराहरूका लागि । छोरीले अक्षर चिन्न पाउँदैनथे । चक–डस्टर थिएन । माटोलाई मसिनो धूलो बनाउँथ्यौं ।’

‘माटोको धूलोमा हातको औ‌ंलाले कखरा लेख्नुपर्थ्याे । अहिले आफैं ल्यापटपमा थेसिस लेखेर विद्यावारिधि गर्न सफल भएँ । ’

नेपाल कम्युनिस्ट पार्टी (नेकपा)का नेता बेदुराम भुसाल विद्यार्थी जीवन सम्झँदै थिए । १९ वर्षको उमेरमा ८ कक्षा पढ्दैगर्दा जेल परेका भुसालले जेलबाटै २६ वर्षको उमेरमा एसएलसी पास गरे । जेलबाटै एमए गर्दा कति वर्षका थिए, जेलको कष्टकर जिन्दगीका कारण उनलाई यादसम्म भएन । तिनै कैदी विद्यावारिधिबाट विभूषित भए ।

भुसालले जनताको बहुदलीय जनवादको ऐतिहासिक विकासक्रम शीर्षकमा विद्यावारिधि गरेका छन् । बिहीबार त्रिभुवन विश्वविद्यालयको ४५औं दीक्षान्त समारोहमा उनी दीक्षित भए ।

पीएचडीसम्मको उनको यात्रा रोचक रहेछ ।

६ कक्षा पढेर ७ नपढी उनी ८ कक्षा पढ्दै थिए । उमेरसँगै उनको राजनीतिक चेत पनि बढ्दै थियो । ८ कक्षा पढ्दै गर्दा उनी जेल परे । त्यसपछि विद्यालय जाने उनको ढोका बन्द भयो ।

साढे १२ वर्ष जेल बस्दा उनले एसएलसीदेखि एमएसम्मको पढाइ पूरा गरे । जेलमा पढाइको व्यवस्था थिएन । आफैं पढेर उनले एमए उत्तीर्ण गरेका हुन् ।

‘मार्क्सवादको विकास कसरी भयो ? प्रयोग कसरी गरिएको छ ? नेपालमा कसरी आइपुग्यो ? जनताको बहुदलीय जनवाद के हो ? नेपाली राजनीतिमा यसको कस्तो प्रभाव छ ? भन्ने विषय पीएचडी थेसिसमा समावेश गरिएको छ’, उनले भने ।

कठिन परिस्थितिबीच पीएचडी गरेका भुसाल इच्छाशक्तिका कारण आफू सफल भएको बताउँछन् ।

‘इच्छा, चाहना भयो भने जे काम पनि पूरा हुन्छ । अहिलेका युवाहरू सामाजिक सञ्जालमा रुमल्लिएका छन् । युवाहरूले यो समय राम्रा पुस्तक पढ्नुपर्ने हो । पहिले किताब थिएन । अहिले पाठ्यसामग्री जति पनि पाइन्छ । सुविधाको कमी छैन । युवाहरूमा जाँगर र इच्छा शक्तिको कमी छ’, भुसाल भन्छन् ।

समयको व्यवस्थापन गरेर पढ्न विद्यार्थीलाई उनको सुझाव छ ।

‘समयको व्यवस्थापन गर्नुपर्छ । पढेर मात्र होइन, नयाँ कुरा नोट गर्ने बानी बसाल्नुपर्छ । पछि काम लाग्छ । आफूले लेख्ने बानी बसाल्नुपर्छ । रुचिअनुसारको विषय छनोट गर्नुपर्छ’, विद्यार्थीलाई उनको सुझाव छ ।

नेता चन्द्र भण्डारी पनि डाक्टर

कांग्रेस नेता चन्द्र भण्डारीले पनि समाजशास्त्रमा विद्यावारिधि गरेका छन् । उनी पनि बिहीबार दीक्षित भए ।

गुल्मीको जनजागृति माध्यमिक विद्यालयबाट २०३३ सालमा एसएलसी उत्तीर्ण भएका हुन् उनी । त्यसपछि पाल्पाको त्रिभुवन बहुमुखी क्याम्पस हुँदै त्रिभुवन विश्वविद्यालयसम्म अध्ययन गर्ने अवसर पाए ।

तर, अहिलेको जस्तो सहज थिएन त्यसबेला पढ्न । उनले पनि विद्यार्थीकालमा कठिन दिन बिताएका छन् ।

‘त्यतिबेला पढाउने शिक्षक नै थिएनन् । भएका पनि अब्बल थिएनन् । पाठ्यसामग्री थिएनन् । अनुसन्धानमूलक शिक्षा थिएन । पुस्तकालय थिएन । घोकन्ते शिक्षा थियो’, भण्डारी विगत सम्झन्छन् ।

विद्यार्थीका लागि व्यावहारिक ज्ञान आवश्यक रहेको उनले बताए । ‘घोकन्ते शिक्षाबाट अगाडि बढ्न सकिँदैन । विद्यार्थीका लागि आफू बाँच्न सक्ने शिक्षा दिइनुपर्छ’, उनी भन्छन् ।

तीन पदकधारी उमेश आचार्य

‘हुने बिरुवाको चिल्लो पात’ भनेझैं पढ्नेले जहाँ पढे पनि राम्रो गर्न सक्छन् । यसैको उदाहरण हुन्, विराटनगरका उमेश आचार्य । उनी त्रिभुवन विश्वविद्यालयका सर्वोत्कृष्ट विद्यार्थी भए ।

उनले मास्टर्स इन इन्फर्मेसन एन्ड कम्युनिकेसन विषयमा ९१.७३ प्रतिशत अंकसहित विशिष्ट श्रेणी हासिल गरे ।

उनले तीनवटा पदक हात पारे । चान्सलर पदक, प्राध्यापक संघ स्वर्ण पदक र रामप्रसाद मानन्धर स्वर्ण पदक प्राप्त गर्न सफल भए उनी ।

‘एसएसली विराटनगरकै सरकारी स्कुलबाट उत्तीर्ण भएँ । त्यसपछि सरकारीबाट प्राइभेटमा जाँदा गाह्रो भयो । तर, मिहिनेत गर्न छोडिनँ । मिहिनेतको फल हो, तीनवटा पदक’, आचार्य भन्छन् ।

सरकारी विद्यालयले नै अनुसन्धान गर्न सिकाएको उनी बताउँछन् ।

‘रेगुलर कक्षामा बस्ने । एउटा किताबको मात्र भर नपर्ने । एउटै विषयका धेरै किताब पढ्ने । इन्टरनेटबाट खोजेर पढ्ने । सबै पढेपछि डर भन्ने हराउँथ्यो अनि परीक्षामा राम्रो अंक आउँथ्यो’, उनले आफ्नो अनुभव सुनाए ।

अघिल्ला वर्षहरूका प्रश्नपत्र हेर्न, कक्षा बाहिर पनि सरहरूसँग कुरा गर्न, नजानेको कुरा सोध्न, नियमित कक्षामा बसेर पढ्न विद्यार्थीलाई उनको सुझाव छ ।

टेलिकमको सातौं तहबाट जागिरमा छिरेका आचार्यले आठौं तहमा पनि खुलामा नाम निकालेका छन् ।

‘सूचना प्रविधि छिटो परिवर्तन हुने विषय हो’, उनले भने, ‘अझै बाहिर गएर थप पढ्नुपर्नेछ । त्यसका लागि राज्यले अवसर दियो भने विदेशमा पढेर नेपालमा फर्किएर देशको सेवा गर्ने हो ।’

समय व्यवस्थापनले चम्किएकी प्रणिता

झापाकी प्रणिता पौडेलले डा. रेखा र लक्षमैया श्रीरमा पदक हात पारिन् । उनले एमएस्सी जैविक प्रविधि विषयमा ३.७७ सीजीपीए ल्याएकी छन् ।

‘मोटिभेसन विद्यार्थीका लागि महत्त्वपूर्ण हुन्छ । आफ्नो मात्र मिहिनेतले होइन । परिवार, साथी, शिक्षकको प्रेरणाले आफू सफल भएकी हुँ’, प्रणिता भन्छिन् ।

कक्षा ४ सम्म उनलाई पढ्नुपर्छ भन्ने ज्ञान थिएन । तर, कक्षा ५ बाट माथिल्लो कक्षा जति चढ्दै गइन्, त्यति नै उनको पढाइ राम्रो हुँदै गयो । स्नातक पनि उनले स्कलरसिपमै पढ्ने अवसर पाइन् ।

‘ममी शिक्षिका हुनुहुन्थ्यो । घोकन्ते विद्यामा जोड दिनु भएन । यति घण्टा नै पढ्नुपर्छ भन्ने फोर्स भएन । कक्षामा राम्रोसँग सुन्थें । घरमा आएर धेरै पढ्ने गरेकी थिइनँ’, प्रणिताले आफ्नो अनुभव सुनाइन् ।

टाइमटेबल बनाएर पढ्न विद्यार्थीलाई उनले सुझाव दिइन् ।

‘टाइमटेबल बनाउनुपर्छ । कति समय पढ्ने ? कति घण्टा ब्रेक लिने ? परीक्षाको समयमा विशेष ध्यान दिने । परीक्षाको एक मिनेट समय पनि महत्त्वपूर्ण हुन्छ । कुनै पनि प्रश्न छोड्नु हुँदैन’, उनी भन्छिन् ।

नास्टमा रिसर्चको काम गर्दै गरेकी प्रणिता मेडिकल, कृषि जुनसुकै क्षेत्रको पनि रिसर्चमा काम गर्ने बताउँछिन् । यी त प्रतिनिधि पात्र मात्र हुन् ।

बिहीबार सम्पन्न त्रिविको ४५औं दीक्षान्त समारोहमा १० हजार विद्यार्थी दीक्षित भए । यस वर्ष ७० हजार विद्यार्थी दीक्षित हुनुपर्नेमा १० हजार मात्र दीक्षान्त समारोहमा उपस्थित थिए ।

प्रकाशित मिति: शुक्रबार, पुस ४, २०७६ १७:२२