प्रदेश ५ का राष्ट्रिय गौरवका आयोजना : सकिएलान् समयमै ?

A+ A A-

देशभर विभिन्न २१ राष्ट्रिय गौरवका आयोजनाहरूको काम भइरहेको छ । सन् २०३० सम्ममा अति कम विकसितबाट मध्यम आय भएको विकासशील मुलुकको सूचीमा उक्लने राष्ट्रिय लक्ष्यअनुसार अगाडि सारिएका गौरवका आयोजनाहरू अहिले निर्माणका क्रममा छन् ।

सरकारले आर्थिक वर्ष २०६८/०६९ मा १७ आयोजनालाई राष्ट्रिय गौरवका आयोजनाका रूपमा छनोट गरेको थियो भने पछि आर्थिक वर्ष २०७०/०७१ देखि थप ४ आयोजनालाई छनोट गरी गौरवका आयोजना २१ पुगेका हुन् ।

२१ वटा गौरवका आयोजनामध्ये विशेषगरी प्रदेश ५ मा ५ वटा गौरवका आयोजनाहरू सञ्चालनमा छन् । यस प्रदेशमा सञ्चालित गौरवका आयोजनाहरू आगामी ४ वर्षभित्र पूरा गर्ने गरी सबैको काम भइरहेको छ ।

गौतम बुद्ध अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थल

राष्ट्रिय गौरवका आयोजनाहरूमध्ये सबैभन्दा पहिले सम्पन्न हुन लागेको छ– भैरहवामा निर्माणाधीन गौतमबुद्ध अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थल । करिव ८७ प्रतिशत काम सम्पन्न भइसकेको यो विमानस्थल पूर्ण रूपमा सञ्चालनमा आउने अन्तिम समय सीमा सन् २०१९ को डिसेम्बर ३१ हो ।

त्यहीअनुसार अहिले धमाधम काम भइरहेको छ । सन् २०३३ सम्ममा दैनिक ६० अन्तर्राष्ट्रिय उडान भर्ने र वार्षिक ६० लाख स्वदेशी, विदेशीलाई गौतम बुद्धको जन्मस्थलमा भ्रमण गराउने लक्ष्य छ ।

आयोजना प्रमुुख अधिकारीले बाँकी काममध्ये १० प्रतिशत उपकरण जडान र ३ प्रतिशत अन्य काम बाँकी रहेको बताए । स्थानीय स्तरबाट कुनै पनि अवरोध नभएको र निर्माणको ठेक्का पाएको चिनियाँ नर्थ वेस्टले काम धमाधम गरेकाले भौतिक पूर्वाधारको प्रगति उल्लेख्य रहेको उनको दाबी छ ।

निर्माणाधीन विमानस्थलको कुल लागत ६ अर्ब २२ करोड रुपैयाँ छ । यो रकम जग्गा अधिग्रहणबाहेकको भएको आयोजनाले बताएको छ । एसियाली विकास बैंकको ४० प्रतिशत ऋण र १८ प्रतिशत अनुदानमा यो विमानस्थल बन्दै छ ।

विमानस्थल पूर्ण रूपले सञ्चालनमा आएपछि दैनिक १५ हजारभन्दा बढी यात्रुहरूलाई सेवा दिन विमानस्थल तयार हुनेछ ।

सिक्टा सिँचाइ आयोजना

बाँके जिल्लाको अगैयास्थित राप्ती नदीमा निर्माणाधीन यो आयोजना निर्माण सुरु भएको लामो समय भएको छ । तर, निर्माण सुरु भएको १४ वर्षमा जम्मा ६० प्रतिशत मात्रै काम सम्पन्न भएको छ । २५ अर्ब रुपैयाँको लागतमा निर्माणाधीन यस आयोजना नेपालको सबैभन्दा ठूलो सिँचाइ आयोजना हो ।

आयोजनाको ४५.२५ किलोमिटर लामो पश्चिमी र ५३ किलोमिटर पूर्वी नहरबाट बाँकेको ४२ हजार हेक्टर क्षेत्रफलमा सिँचाइ गर्ने उद्देश्य छ ।

आयोजना प्रमुख कृष्णप्रसाद नेपालले अहिले काम तीब्र गतिले अगाडि बढेको जानकारी दिए । उनका अनुसार सिक्टाको सबै काम यही आर्थिक वर्ष २०७६/०७७ भित्र सम्पन्न गर्ने सरकारको लक्ष्य छ ।

बबई सिँचाइ आयोजना

भेरी बबई नदीको पूर्वतर्फ १९ हजार हेक्टर र पश्चिममा २१ हजार हेक्टर गरी ४० हजार हेक्टर कृषियोग्य भूमिमा सिँचाइ सुविधा पुर्‍याउने लक्ष्य यस आयोजनाले लिएको छ ।

आर्थिक वर्ष २०७५/०७६ सम्म कुल ४६.४ प्रतिशत काम सम्पन्न भएको आयोजनाका इन्जियिनर रामकृष्ण घोरासैनीको दाबी छ ।

आयोजना अवधिभरमा कुल ७७ किमि नहर निर्माण गर्ने लक्ष्य रहेकामा हालसम्म आयोजनाको करिब ५५ किलोमिटर निर्माण भएको र नहर रिमोडलिङ कार्यको ६० प्रतिशत काम सम्पन्न भएको छ ।

हाल १८ अर्ब ९६ करोड ३० लाख ४४ हजार रुपैयाँको गुरुयोजना २०७६ वैशाख १० मा स्वीकृत भई आ.व. २०७९/०८० सम्ममा सम्पन्न गर्ने लक्ष्य रहेको छ । आयोजनामा आ.व. २०७४/०७५ सम्म ६ अर्ब ८९ करोड ५९ लाख रुपैयाँ खर्च भइसकेको छ ।

भेरी–बबई डाइभर्सन बहुउद्देश्यीय आयोजना

सुर्खेत, बर्दिया र बाँके जिल्लालाई समेटेर ऊर्जा, सिँचाइ र जलाधार संरक्षणलाई एकसाथ योगदान पुर्‍याउने लक्ष्यका साथ यो आयोजना आ.व. २०६८/०६९ मा सुरु भएको हो ।

यो आयोजना आ.व. २०७९/०८० मा सम्पन्न हुने अपेक्षा गरिएको छ । यस आयोजनाबाट भेरी नदीको ४० घनमिटर प्रति सेकेन्ड पानी ४.२ मिटर व्यास र १२.२ किलोमिटर लामो सुरुङबाट बबई नदीमा स्थानान्तरण गरी बाँके र बर्दिया जिल्लाको करिब ५१ हजार हेक्टर भूमिमा बाह्रै महिना सिँचाइ सुविधा उपलब्ध गराउने लक्ष्य छ ।

त्यस्तै, ४६.८ मेगावाट विद्युत उत्पादन गर्ने लक्ष्य यस आयोजनाको रहेको छ । ३३ अर्ब १० करोड रुपैयाँको कुल लागत अनुमान यस आयोजनाको गरिएको छ । अहिलेसम्म भेरी नदीमा डाइभर्सन हेडबक्स निर्माण, १२.२ किलोमिटर सुरुङ निर्माण र जलविद्युत निर्माणका लागि गृह निर्माणको काम भइसकेको छ ।

आर्थिक वर्ष २०७५/०७६ मा भेरी बबई डाइभर्सन आयोजनाको २७ प्रतिशत भौतिक प्रगति भएको दाबी आयोजनाको छ । बाँके र बर्दिया क्षेत्रमा भूमिगत जलस्रोतको उपयोगबाट घट्न सक्ने भूमिगत पानीको सतहलाई भेरी बबई डाइभर्सन बहुउद्देश्यीय आयोजनाको विकासबाट भूमिगत जलस्रोत रिचार्ज हुने र यसबाट दीर्घकालीन रूपमा उक्त क्षेत्रको दिगो जलस्रोतको व्यवस्थापन हुने यस आयोजनाबाट अपेक्षा गरिएको छ ।

लुम्बिनी क्षेत्र विकास कोष

राष्ट्रिय गौरवको आयोजनाको रूपमा बुद्ध जन्मस्थल लुम्बिनीलाई सरकारले कोषको रूपमा अघि बढाएको छ । यही कोषमार्फत् लुम्बिनी गुरुयोजनाको कार्यान्वयन भइरहेको छ । वि.सं. २०३५ देखि नै यस गुरुयोजनाको काम सुरु भएको हो । तर, सरकारले यसलाई आर्थिक वर्ष २०७१/०७२ बाट मात्र राष्ट्रिय गौरवको आयोजनामा राखेको हो ।

सन् १९७८ मा जापानी वास्तुकलाविद् प्रोफेसर केन्जो टांगेले तयार पारेको लुम्बिनी गुरुयोजनाको करिब ८२ प्रतिशत काम सम्पन्न भइसकेको छ । यद्यपि, लुम्बिनीलाई सुन्दरता भर्ने केही ठूला आयोजना अझै बाँकी छन् ।

बाँकी १८ प्रतिशत काम गर्न ६ अर्ब रुपैयाँ आवश्यक पर्ने र त्यसका लागि मन्त्रालयमा छलफल गरिएको लुम्बिनी विकास कोषका निमित्त सदस्य सचिव सरोज भट्टराईले जानकारी दिए ।

गुरुयोजनाअनुसारका कामहरूमा प्रशासनिक भवन, भिजिटर इन्फर्मेसन सेन्टर, उत्तरी पोखरी, पवित्र उद्यान क्षेत्रका ढलहरू, ३ जोडी पेभिलियन, १६ किलोमिटर सुरक्षा पर्खाल र केन्द्रीय नहर निर्माण कार्य सम्पन्न भएको कोषले जनाएको छ ।

नेपालको पूर्वदेखि पश्चिमसम्मका बौद्ध क्षेत्रलाई समेटी तयार गरिने बौद्ध सर्किटको अध्ययन तथा अन्वेषणको कार्य प्रारम्भ भएको छ ।

प्रकाशित मिति: शनिबार, मंसिर २८, २०७६ ०८:२३