काना बीज ! मन्द बिष

A+ A A-

हिन्दुहरुले विशेष महत्वका साथ मनाउने महत्वपूर्ण पर्व शिवरात्री आउन अब दुई दिनमात्र बाँकी छ । तपाईले पनि यस वर्षको शिवरात्री मनाउन विभिन्न योजना बनाइरहनुभएको होला । जस्तै– कोही ब्रत बस्ने, कोही मन्दिर जाने भने कसैले शिवजीको प्रसादको नाममा गाँजा, भाङ्ग तथा धतुरो ग्रहण गर्ने आदि ।

तपाईलाई थाहा छ ? गाँजा, भाङ्ग, धतुरो एक प्रकारको लागूऔषध हो र यसको सेवनले मानिसलाई विभिन्न किसिमको मानसिक रोगको शिकार बनाउँदछ ।

के तपाईले कहिल्यै यस्तो लागूपदार्थको प्रतिक्रिया र असरको बारेमा बुझ्नुभएको छ ? भगवान शिवको प्रिय वस्तु अर्थात् गाँजा (काना बीज), भाङ्ग, धतुरो एक प्रकारको साइकोएक्टीभ पद्धार्थ हो । यिनिहरुलाई विभिन्न माध्यम जस्तै लड्डुमा मिसाएर, मोहीमा मिसाएर वा चुरोट र बिँडीबाट लिने गरेको पाइन्छ ।

यसको सेवनले मस्तिष्कको स्नायू प्रणालीमा प्रभाव पारी दिमागी काममा असर गर्छ । सेवन गरेको केही समयसम्म मानिसको व्यवहार, चेतना, बौद्धिक क्षमता, सोच्ने र महसुस गर्ने जस्ता कार्यमा परिवर्तन ल्याउँछ ।

आयुर्वेदमा यसलाई औषधीको रुपमा समेत प्रयोग गर्ने गरिन्छ ।

यसरी आउने परिवर्तनलाई ‘एक्युट इन्टक्सिकेसन’ भनिन्छ । धेरै हाँसो आउने, बढि आराम महसुस हुने र ध्यान केन्द्रित गर्न नसक्ने, टाउको दुख्ने, मुटुको धड्कन बढ्ने, चेतनामा परिवर्तन आउने, आँखा रातो हुने, आँशु आउने, मुख सुख्खा हुने, हावामा उडेको महसुस हुने जस्ता लक्षणहरु यसको प्रयोगबाट देखिन्छन् । यस्ता अनुभवले फरक र आनन्द महसुस हुने हुनाले यसको प्रयोग पटक पटक गर्न मन लाग्ने हुनसक्छ ।

गाँजा, भाङ्ग, धतुरो प्राकृतिक रुपमा पाइने लागूऔषध हुन् । यसलाई नेपालमा कानुनी रुपमा अवैध मानिए पनि विभिन्न माध्यमको पहुँचबाट सेवन गरिएको पाइएको छ ।

विशेषगरी हाम्रो समाजमा लड्डुमा हालेर, प्रसादमा मिसाएर झुक्काएर खुवाउने, जबरजस्ती र करकापले खुवाउने वा चाख्ने नाममा खाने गरिन्छ ।

आयुर्वेदमा यसलाई औषधीको रुपमा समेत प्रयोग गर्ने गरिन्छ । उपचारको लागि विभिन्न तरिकाबाट सही मात्रामा प्रयोग गर्दा यसले औषधिको काम पनि गर्छ, तर भगवानको भक्तिको बहानामा लहैलहैमा प्रयोग गर्दा लागूपदार्थको दुव्र्यसनीको लतमा परेर जिन्दगी नै जोखिममा पर्ने खतरा हुनसक्छ ।

अनुसन्धान अनुसार विश्वमा करिब १३ करोड भन्दा बढि जनसंख्या दुव्र्यसनीको लतमा फसिसकेका छन् । यो लतमा परेर अस्पताल भर्ना हुनेको संख्या पनि बढिरहेको छ ।

विशेषगरी यसको लतमा किशोर अवस्थाका र वयस्क समूहका मानिसहरु बढि फसेका छन् । सबैभन्दा बढि २० देखि २४ वर्ष उमेरका युवाहरु बढी फसेको देखिएको छ ।

जीवनमा एक पटक मात्र लागुपदार्थ सेवन गरेपनि मानसिक समस्याको जोखिम बढि हुन्छ ।

वंशाणुगत, आनीबानीमा समस्या भएका व्यक्तिमा यसको सेवनले मानसिक समस्या सुरु हुनमा सहायता पु¥याउँछ । साथै यसले मानसिक समस्या भइसकेका व्यक्ति जस्तै सिप्सोफेर्नीया, दुई धुर्विय रोग (मुडको समस्या), अरु साइकोसिस जस्ता समस्यालाई झन् जीर्ण र थप गम्भीर बनाउन भूमिका खेल्छ ।

यस्तो प्रकारको लागु औषध प्रयोग गर्नेमा विभिन्न यौन रोग, गर्भपतन, पढाइ बिग्रने वा छोड्ने, चोरी डकैतिमा समावेश हुने, रोजगारीलाई निरन्तरता दिन नसक्ने साथसाथै डिप्रेसन, आत्तिने रोग, साइकोसिस जस्ता थप मानसिक समस्या देखिन सक्छ ।

शरीरको विभिन्न अङ्ग, मृगौला, कलेजो, मुटु, फोक्सोमा पनि नकारात्मक प्रभाव पार्न सक्छ ।
हामी हाम्रो भगवान्को आराधना गर्ने, आफ्नो संस्कृति जोगाउने त छँदैछ तर त्यसलाई मनाउने क्रममा धार्मिक नाममा विकृतिको सुरुवात र प्रवर्धन गर्न नहुने र यसले जीवन्त पार्ने असरको बारेमा विचार गर्नुपर्ने आवश्यकता देखिन्छ ।

याद गरौँ, गाँजा र भाङ्ग जस्ता नशालु पद्धार्थको एक पटक मात्रको प्रयोगले पनि हाम्रो मानसिक, शारीरिक र सामाजिक स्वास्थ्यमा नकारात्मक असर निम्त्याउन सक्छ ।
सचेत बनौं, सचेत बनाऔं । शिवरात्रीको शुभकामना !

(लेखक मानसिक स्वास्थ्य सम्बन्धि नर्स हुन्)

प्रकाशित मिति: शनिबार, फागुन १८, २०७५ २३:२५