‘गली ब्वाय’ राजनीति

A+ A A-

नेपालमा यतिवेला सामाजिक सञ्जाललाई नियन्त्रण गर्ने र इन्टरनेटलाई खुम्च्याउने सरकारको योजनाबारे चर्चा छ ।

ठीक यहीवेला समाजिक सञ्जालको सहायताले आफ्नो भविष्य खोजिरहेको युवालाई मुख्य पात्र बनाएको हिन्दी फिल्म ‘गली ब्वाय’ काठमाडौंमा प्रदर्शन भइरहेको छ ।

समृद्धिको सपनामा टेकेर सन् २०१४ को चुनावबाट भारतीय जनता पार्टीका नेता नरेन्द्र मोदी दुई तिहाइको बहुमतको सरकार हाँकी रहेका छन् । मोदी सरकारको पाँच वर्षे कार्यकाल पुरा हुन लाग्दा समृद्धिको सपनाको रङ्ग उडेको छ ।

समृद्धिको नाममा समाजको पींधमा रहेका गैरहिन्दु, अल्पसंख्यक, गरीब र निम्न वर्गको आवाज दबाइयो र दवाइयो वैकल्पिक विचारलाई ।

बहुराष्ट्रिय कम्पनी र ठूलो पूँजीको आवाज चर्को भयो । यस्तोमा जोया अख्तरको ‘गली ब्वाय’ले अल्पसंख्यक र निम्न वर्गको आवाज बोकेको छ ।

‘गली ब्वाय’ले ‘ग्लसी’ मुम्बइको छेउमा रहेको सुकुम्बासी बस्ती धाराबीको एउटा गल्लीमा बस्ने कलेजको अन्तिम वर्षमा पढ्दै गरेको मुसलमान युवाको कथा भन्छ ।

अर्काको घरमा ड्राइभरी गरेर परिवार पाल्ने चालकको छोरो मुराद आफ्नो मनको गुम्फनलाई डायरीका पन्नामा कविता बनाउँछ ।

एक दिन आफ्ना डायरीका कविताका जस्तै शब्दहरु फलाकिने ‘र्याप’ गीत सुनेर आकर्षित हुन्छ । उक्त ‘र्याप’ गायक (र्यापर)लाई आफुले लेखेको गीत गाउन दिन्छ तर उक्त गायकले ‘तिम्रा शब्द म किन गाउने ? म आफ्नो लागि आफै लेख्छु तिमी पनि आफ्ना शब्द आफै गाउ’ भनेर प्रोत्साहन गर्छ ।

पढाइ सकेर जागीर खाने परिवारको चाहना भन्दा फरक उसको बाटो मोडिन्छ । आफ्नै मोहल्लामा हुने र्याप गायनको स्थानीय प्रतिस्पर्धा (बीट बक्सीङ)मा सहभागी हुँदै इन्टरनेट र सामाजिक सञ्जालको सहायताले सफलता तिर लम्कने घटनाक्रमलाई निर्देशक जोया अख्तरले फिल्मको कथा बुनेकी छन् ।

मुम्बइमा सक्रिय ‘र्यापर्स’ डिभाइन र नेइजीको जीवनबाट प्रेरित जोया अख्तर र रिमा कागतीको लेखन रहेको यो चलचित्रले भारतीय जनता पार्टीको ‘साइनिङ इण्डिया’ नारा मुनि दबाएका धेरै मुद्दालाई वाणी दिएको छ ।
पचासौं तला अग्ला भवन, चिल्ला सडक, कारहरुको ताँती, सौन्दर्य प्रसाधनका होर्डिङ बोर्ड, उपभोक्ता संस्कृतिको चर्को आवाज र हिन्दुत्वको हुँकारका बीचमा सुकुम्बासी बस्ती र त्यहाँको ‘अपना टाइम आएगा’ गीत र मुसलमान युवा फिल्ममा विम्ब बनेका छन् ।

त्यसमा थपिन्छ र्याप गीत–संगीत । सन् १९७० को दशकको शुरुतिर अमेरिकाको न्युयोर्क शहरमा समाजको पींधमा पारिएका अफ्रिकी—अमेरिकी समुदायका युवाहरुले समाज र राज्य संस्थापन प्रतिको आसन्तुष्टि र विरोधको वक्तव्यलाई सडक—बोलीका शब्दको तालबद्ध प्रयोग गर्दै लय मिलाएर फलाक्न थाले ।

त्यसैलाई पछि र्याप गीत भनियो । छोटो समयमा संसारभरी फैलिएको र्याप संगीत सामाजिक—राजनीतिक संस्थापन प्रतिको युवाको असन्तोष र विरोधलाई व्यक्त गर्ने माध्यम बनेको छ ।
मुरादले पहिला ‘बीट बक्सीङ’मा फलाकेको र पछि अन्तिममा प्रतिस्पर्धामा गाएको ‘र्याप’का शब्दले निम्न वर्गको आवाज बोल्छ ।

केही शब्द यस्ता छन्—‘अपना टाइम आएगा....परवाने कि आसमा भि सर उठाएगा...शब्दो कि ज्वाला मेरी बेडियाँ पिघ्लाएगा... हम कामयाबी छिनेङ्गे.... मतलब से जिने दे... अपना टाइम आएगा... तु नङ्गा हि तो आया है, क्या घण्टा लेकर जाएगा’ ।

मुरादले विभिन्न सन्दर्भमा गाउने र्यापका शब्दले समाजमा धनी र गरीब बीच रहेको विभेद, गरिबी, दुःख, पीडा, असन्तोषलाई व्यक्त गर्छन् ।

मुरादको परिवार नै पनि सामाजिक संरचनाको सुक्ष्म इकाइ जस्तो छ । बाउले संस्थापनको प्रतिनिधित्व गर्छ । आमा महिलाको अवस्थाको, हजुरआमा परम्परागत मुल्यमान्यताको र मुराद तथा उसको भाई निम्न वर्गको प्रतिनिधि बनेका छन् ।

यसरी हेर्दा हरेक सन्दर्भका वृहत अर्थ खुल्दै जान्छन् । बाउले मुरादलाई ‘दायाँ वायाँ नहेरी टाउको झुकाएर हिंड् । हाम्रो नियति त्यही हो’ भन्छ ।

मुरादले ‘तिम्ले यो नियति माथि कहिल्यै प्रश्न गर्यौ ? म यो नियति बदल्न चाहन्छु’ भन्छ, मानौं हेपिएका दवाइएका समाजको पींधका मानिसहरु राज्यलाई भनिरहेछन् ।

निर्देशकले उपभोक्ता संस्कृतिको विरोध सुन्दर ढंगले गरेकीछन् । भारतीय ‘र्याप’ संगीतको अनुसन्धानमा आएकी अमेरिकाको बर्कली विश्वविद्यालयकी छात्राले मुरादको ‘र्याप’लाई उत्पादन गर्ने जिम्मा लिन्छे ।

उसले एक रात मुरादसंग मुम्बइको सडकमा निस्केर सडकमा टाँगीएका सौदर्य प्रसाधनका विज्ञापन बोर्डमा लेखिएको ‘फेयर एण्ड लभ्ली’ लाई ‘ब्राउन एण्ड व्युटिफुल’ लेख्छन् ।
बुटिकका सिसामा टाँगिएका फेसन मोडलको ‘स्मील’ शरीरको फोटामा ‘मलाई भोक लागेको छ’ ‘पेटभरी खाना देउ’ लेख्छन् ।

यसरी एकातिर बजारले महिलालाई वस्तुकरण गरेको कुराको विरोध छ भने अर्कोतिर भारतमा भएका गरिबको आवश्यकता प्रति सरकारको आलोचना ।

आम मानिसको अभिव्यक्तिको पहुँचलाई खुम्चयाउने प्रयासको विरोधमा ‘रोटी, कपडा और मकान प्लस इन्टरनेट’ भन्ने नारा छ फिल्ममा ।

महिलाको समानताका मुद्धालाई पनि फिल्ममा समेटिएको छ, आफ्नै पाराले । हिन्दी फिल्ममा आफ्नी गर्लफ्रेण्डसंग लाग्न खोज्ने केटालाई हिरोले धुलाई गर्ने परम्परा भन्दा फरक यसमा केटीले आफ्नो ब्वायफ्रेण्डसंग लहसिन खोज्नेसंग मारपीटमा उत्रन्छे ।

लोग्ले दोस्रो विहे गर्दा सासुले ‘अर्की स्वास्नी ल्याएर उसले केही नराम्रो गरेको छैन’ भन्ने समाजमा लोग्नेसंग ‘मैले पनि तिम्ले जस्तै अर्को लोग्ने ल्याएको भए के गथ्र्यौ’ भनेर प्रश्न गर्छे ।
‘स्टार कास्ट’, नायकको सहज सफलता, धनी केटी गरीब केटो बीचको प्रेम जस्ता व्यवसायिक फिल्मका सूत्रहरु मै आधारित भएर बनाएको भए पनि दवाइएका र निमुखाहरुको आवाजलाई मुखर बनाउने कुराहरु नजानिंदो तरिकाले फिल्मको कथामा नै एकाकार भएको हुनाले ‘फ्रेस’ लाग्छ ।

प्रकाशित मिति: शनिबार, फागुन १८, २०७५ १९:५६