जनताका समस्याहरूको आवाज बुलन्द पार्ने थलो हो संसद भवन । जनताबाट चुनिएका सांसदहरू संसद बैठकमा छन् । रोस्ट्रममा मन्त्री, सांसदहरू पालैपालो बोलिरहेका छन् । सभामुखले दिएको समयअनुसार आफ्नै कुर्सीबाट पनि सांसदहरू बोलिरहेका छन् । यस्तो बेला अरु सांसदहरू के गर्छन् होला ? एकछिन नियालेर हेर्नुभयो भने देख्नुहुनेछ– सांसदहरू मुन्टो निहुर्याएर मोबाइलमा व्यस्त छन् ।
आवधिक योजना निर्माण बैठक, समीक्षा बैठक, कार्ययोजना निर्माण वा कर्मचारी बैठक यसो नियाल्ने हो भने मन्त्रालयका बैठकमा पनि एक/दुई जना बोलिरहेका हुन्छन्, बाँकी उही मुन्टो निहुर्याएर मोबाइलमा । मन्त्रीको कार्यकक्ष, सचिव, सहसचिव वा अन्य कर्मचारीहरूको कार्यकक्षमा कर्मचारीहरू भेला भए, जमघट भयो, सुरु हुन्छ मुन्टो निहुर्याएर मोबाइल हेर्न ।
मन्त्रीलाई आफ्ना माग, समस्याहरू राख्न कहाँदेखि कति मिहिनेत गरेर सेवाग्राही मन्त्रालय पुगेका हुन्छन् । मन्त्रीलाई बल्लतल्ल कुरा सुनाउन पाएको हुन्छ । एकछिन त मन्त्रीले मुन्टो हल्लाएर कुरा सुन्छन्, केही सेकेन्ड, केही मिनेटमै मन्त्रीको मुन्टो निहुरिन थालिहाल्छ, उही मोबाइलमा । हातको औँलाले चाल दिन्छ, तल र माथि ।
सचिवको कार्यकक्षमा गयो, यही अवस्था जस्ताको त्यस्तै आउँछ । सहसचिवहुँदै अन्य कर्मचारीमा पनि उही हालत छ । कार्यकक्षमा एक्लै छ, मुन्टो निहुरिएकै छ, केही भेला भएका छन् भने एकाध बोलेका हुन्छन्, अरुले मुन्टो निहुर्याएकै छन् ।
राजनीतिक दलका कार्यक्रमहरू हेर्ने हो भने पनि उही मुन्टो निहुर्याइ छ । प्रशिक्षण भनिएका कार्यक्रमहरूमा पनि उस्तै छ हालत । गम्भीर छलफल, महत्त्वपूर्ण निर्णय भएका बैठकहरूका फोटोहरू सार्वजनिक हुँदा फोटोहरूमा देखिन्छ, उही मुन्टो निहुर्याइ । अगाडि रोस्ट्रमबाट नेताहरूले ठूल्ठूला भाषण दिइरहेका छन्, दर्शकदीर्घामा भएकाहरू मुन्टो निहुर्याइरहेका छन् । मञ्चमै भएका अरु नेताहरूको पनि मुन्टो सिधा छैन, निहुरिएकै छ र हातमा छ मोबाइल ।
दलहरूका तहगत बैठकहरूका फोटोहरू नियाल्दा ती बैठकहरूको हालत पनि उही छ । बोल्नेहरूबाहेक अरुले मुन्टो निहुर्याएकै छन् । भर्खर चर्का कुरा गरेको व्यक्ति पनि अरु बोल्ने बेला उही मुन्टो निहुर्याइमा छ ।
निकै महत्त्व दिएर सरकारले पाँचतारे होटलमा विभिन्न कार्यक्रमहरू राखेको हुन्छ– कति सरकारी खर्चमा, कति विकासका साझेदारहरूसँग मिलेर । विभिन्न विषयमा कार्यपत्र पावरप्वाइन्टबाट प्रस्तुति हुन्छ, कति प्यानल डिस्कसनहरू पनि हुन्छन् । दिग्गजदिग्गजहरू भेला भएका हुन्छन् । वक्ता र एकाधबाहेक सबैको मुन्टो निहुरिएकै हुन्छ, उही मोबाइलमा ।
प्राय: सरकारी कार्यालयहरूमा आजकल मुन्टो निहुर्याइ सामान्य लाग्छ । जतिसुकै महत्त्वपूर्ण विषयमा छलफल भएको किन नहोस्, केही सेकेन्ड, केही मिनेटमा कर्मचारीहरूको मनलाई मोबाइलले अस्थिर बनाइहाल्छ, मौका मिल्यो कि मुन्टो निहुरिइहाल्छ । शासकहरू सायद यति छिटो निहुरिने यही मोबाइलका कारण होला ।
सरकारीमा मात्र होइन, निजी संस्था, कार्यालय, गैसस सबैतिर हालत उही छ । केही सेकेन्ड, मिनेटमा मनलाई अस्थिर बनाएर, मोबाइलले मानिसलाई मुन्टो निहुर्याउन बाध्य पार्छ । महत्त्वपूर्ण सूचना आएको हुन्छ, पुष्टि गर्न, पुनर्पुष्टि गर्न टिम खटिएको हुन्छ, बोल्नेबाहेक अरु मुन्टो निहुर्याइमा पुगिरहेका हुन्छन् । अर्थात् सञ्चारमाध्याममा पनि उस्तै छ हालत । कफिस गयो उही, रेस्टुरेन्ट गयो उही ।
रेस्टुरेन्ट, पसल, कफीसपहरूमा आएका ग्राहक मात्र होइन, व्यापारी, सेवा दिन बसेकाहरूको पनि उही हालत छ । आफ्नो व्यवसायभन्दा पनि मोबाइलमा उसको बढी ध्यान छ । मुन्टो निहुरिएकै छ । शिक्षकहरू पनि विद्यार्थीलाई आफैँ लेखपढ गर भन्दै उही मोबाइलमा निहुरिएकै छन् ।
कति मानिसहरूको शौचालयको साथी हो मोबाइल । एकान्तको मात्र साथी होइन, भिडबाट एकान्तमा लैजाने पनि यही मोबाइल हो । पढ्ने पढाउनेहरूको साथी नहुने कुरै भएन । हुँदाहुँदा खाना पाक्यो, खाने बेला भयो भनेर परिवारका सदस्यलाई ओल्लो कोठाबाट पल्लो कोठामा जानकारी दिने पनि यही मोबाइल हो ।
साथीभाइ, संगतिहरू वर्षौंपछि भेट भएका हुन्छन् । कुनै कफीसप, रेस्टुरेन्टमा भएको भेट पनि एकैछिनमा मौनतामा पुग्छ । र, बीचमा आउँछ उही मोबाइल । बाल्यकालका मीठा सुन्दर कुरा, रमाइला क्षणहरू शेयर गरिरहेको बेला बोल्नेबाहेक अर्को मुन्टो त हल्लाउँछ तर उसको मुन्टो निहुरिएकै हुन्छ, हातका औँलाले मोबाइल तलमाथि गरिरहेकै हुन्छ ।
पाहुना हुन गयो, पानीभन्दा पहिला वाइफाइको पासवर्ड चाहिएको छ । स्तरअनुसारको बसाइअनुसार उसले मुन्टो निहुर्याउन सुरु गरिहाल्छ । खाना खाने, कुरा गर्ने, जिन्दगीका सपना, योजनाहरू निर्माण गर्नेभन्दा पनि माथिल्लोस्तरको व्यस्तता दिने यो कस्तो मोबाइल होला ? खेल हेर्न रंगशाला, कोर्टमा गएको मात्र होइन, चलचित्र हेर्न गएकाहरूको मन पनि बाँडिएको छ । खेल, चलचित्रतिर पनि ध्यान छ, बेलाबेलामा मोबाइलमा मुन्टो पनि निहुर्याएकै छ ।
गाईजात्रा, सिस्नुपानी देउसीजस्ता कार्यक्रममा गएको मानिस पनि एकछिन स्थिर छैन । कार्यक्रमको प्रस्तुतिमा हाँसिरहेको त हुन्छ, तर एकैछिनमा उही मोबाइलमा, उही निहुर्याइ । गाडीचालक एकछिन गाडी रोकियो कि मोबाइल झिकिहाल्छ । कार्यालयमा अति व्यस्त भएका साथीहरूसँगै खाना खाऊँ, एकछिन गफ गरौँ भनेर भेला भएका हुन्छन् तर यो भेला मौनतामा टुंगिन्छ । र, अघि भन्न खोजेको कुरा बिर्सिएछु भनेर फोनबाट कुरा सुनाउँछ । फोनबाटै समाधान, साथ सहयोग हुन्छ । तर, त्यही कुरा भेटमा बिर्सिहाल्छ । कारण उही मौनता । मौनता सिर्जना गर्ने मुन्टो निहुर्याइ ।
वयष्क मात्र होइन, हरेक घरमा सानासाना बालबालिकालाई खाना खुवाउने साधन यही मोबाइल हो । मोबाइल हेर्दै सानासाना नानीहरूले खाना खाइरहेका हुन्छन् । बाबुआमाको मायाभन्दा पनि बढी खुसी पार्न सक्ने यो कस्तो साधन होला ? सानासाना नानीहरूदेखि वयष्क सबै केही कुरामा अत्तालिएको छ, केही चीज उसलाई तत्काल चाहिएको छ भने त्यो हो– मोबाइल र यसको साथमा हुने इन्टरनेट ।
कति मानिसहरूको शौचालयको साथी हो मोबाइल । एकान्तको मात्र साथी होइन, भिडबाट एकान्तमा लैजाने पनि यही मोबाइल हो । पढ्ने पढाउनेहरूको साथी नहुने कुरै भएन । हुँदाहुँदा खाना पाक्यो, खाने बेला भयो भनेर परिवारका सदस्यलाई ओल्लो कोठाबाट पल्लो कोठामा जानकारी दिने पनि यही मोबाइल हो । कति पुराना उखान, भनाइहरूलाई अहिले मोबाइलले बदलिदिएको छ । ‘ढिलो गए अवश्य पुगिन्छ छिटो गए कुन्नि !’ अब निरर्थक भयो, कुरा । अब त आयो जति छिटो, उति मोबाइलनजिक ।
नीति निर्माण, क्षमता अभिवृद्धिलगायतका विषयमा राखिएका ठूला र महत्त्वपूर्ण कार्यक्रमहरूमा सहभागी पनि मोबाइलमा निहुरिएकै हुन्छ । पीडितहरूले पीडा सुनाउँदासमेत मानवीय समवेदना बिर्साएर मानिसको ध्यान मोबाइलले खिचिरहेको छ । एआईको माध्यमबाट हर समस्याको समाधान पाउने अवस्था आएका कारण झन् मानिसले मोबाइललाई निहुरिएर नमन गरिरहेकै छ ।
अनुशासन, नियम, कर्तव्य सिकाइरहेको कार्यक्रममा समेत सहभागीको ध्यान मोबाइलमा जाँदा, निहुरिँदासमेत अनुशासन उल्लंघन नहुने अवस्था आउनु भनेको कति शक्तिशाली होला यो ।
बिहान उठेदेखि बेलुकासम्म मानिसले कति मुन्टो निहुर्याउँछ होला ? राष्ट्रपतिदेखि सर्वसाधारण नागरिकसम्मलाई मुन्टो निहुर्याउन बाध्य पार्ने यो कस्तो चीज हो ? सधैँ उँचो शिर, अगाडि छाती ल्याएर सतर्क अवस्थामा प्रस्तुत हुने सुरक्षाकर्मीलाई समेत केही सेकेन्डमा सर्लक्क निहुरिन बाध्य पार्ने चीज कमजोर त हुने कुरै भएन ।
सत्ययुगका किंवदन्ती, ग्रन्थ, आदर्श जे भने पनि हामीले पुस्तक पढेर थाहा पायौँ । त्रेतायुगका पनि कथा ग्रन्थहरू पढिए । द्वापरयुगका अझ धेरै पढियो, जानकारी लिइयो । कलियुग भोगिरहेकै छौँ । सारा मानिसहरू मुन्टो निहुर्याएर, सबै चीज बिर्सिएर, आउन सक्ने जोखिम, दु:खहरूलाई नजरअन्दाज गरेर मुन्टो निहुर्याएर मोबाइललाई नमन गरिरहकै छौँ । अर्थात् हरक्षण, हरबखत, हरसमय मोबाइलमा घोप्टो परिरहेकै छौँ । बुबाआमा भन्नुभन्दा पहिला मोबाइलमा बच्चालाई घोप्टो पर्न सिकाएकै छौँ भने किन यो समयलाई घोप्टेयुग नभन्ने ? आउनुहोस्, सबैले स्वागत गरौँ, घोप्टेयुगलाई ।
प्रकाशित मिति: बुधबार, चैत ६, २०८१ ०७:३६
-1720790287-1744805765.jpg)
-1745152825.jpg)
