दुश्मन झिँगाले लघार्‍यो

A+ A A-

कतिलाई लाग्न सक्छ, यो शीर्षक नै वाहियात हो । अस्ट्रेलिया जस्तो विकसित देशमा गएर पनि झिँगाले लखेटेको कुरा गर्नु उचित नहुनुपर्ने हो । मलाई पनि त्यस्तै लागेको हो– झिँगाले नलेखट्नुपर्ने हो ! तर, लखेटेको भने शत प्रतिशत साँचो हो । ढाँटेर कसैलाई रिझाउनु छैन, न त खुसी पारेर रित्तो खल्ती भर्नु नै छ ।

यथार्थ सत्य जे हो, त्यो देखेको कुरा लेख्ने हो । भेटेको कुरा लेख्ने हो । अनुभव गरेको कुरालाई जस्ताको त्यस्तै शब्दले सजाउने हो ।

झिँगाले लखेटेको अवस्था

हिँडिएथ्यो मङ्गलबार, ८ माघ २०७५ का दिन ।

बिहान मौसम बदली भए पनि दिन राम्रोसँग खुल्यो । पानी परेन, न त डम्म परेको हुस्सुले नै प्रकृति प्रेमीहरूलाई अवरोध पुर्‍यायो । कतै बाधा वा अवरोध हुनेछैन । आहा, क्या राम्रो जानकारी !

माघ महिना, काठमाडौंमा भए चिसोले डामेको अवस्था हुने थियो होला तर यहाँ त्यस्तो छैन । क्रेगिबर्न निवासबाट बिहान ८ बजे नै विल्सन प्रमोटरीको यात्रा नाप्न घरबाट निस्कियौँ । अघिपछि जस्तै नेभिगेसनले २७५ किलोमिटरको दूरी रहेको जानकारी गरायो– ‘तिमीहरूले निजी गाडीमा त्यहाँसम्म पुग्न ३ घन्टा ५२ मिनेट समय खर्च गर्नुपर्नेछ ।’

योजना बनाइसकेपछि र जाने मनस्थिति दह्रो बनाइसकेपछि कति घन्टा लाग्छ ? किन लाग्छ ? आदि इत्यादि प्रश्नमा रुमल्लिनुको कुनै तुक छैन, न त अर्थ नै रहन्छ । त्यसैले निस्कियौँ ।

झुल्किएन घाम

मौसमविद्ले दिउँसो घाम लाग्ने भविष्यवाणी गरेका भए तापनि बिहान अबेरसम्म घाम लागेन । बरु घामको बदलामा दर्के झरी पर्ने सम्भावना आकाशमा डम्म लागेको बादलले बताइरह्यो । नभन्दै केही थोपा पानी चुही नै हाल्यो । ठूलै पानी आउने त्रास हामीमा फैलियो ।

आज ठूलो छाता गाडेर बिच अर्थात् महासागरको किनारमा बस्ने, त्यहीँ खाने, पिउने, सकेसम्म बढी समय पौडी खेल्ने योजना तुहिने लगभग पक्का जस्तै भइसकेकाले हामीमा निराशा पैदा हुने अवस्था हुँदै गर्दा अलिक पर पुगेपछि छर्लङ्ग उघ्रियो बादल र देखियो सूर्य । तब सबैको मुहारमा खुसीको क्षण उज्यालियो । अब भने योजना सार्थक हुने गरी मरिसकेको विश्वास पलायो ।

भिक्टोरियाको अन्य क्षेत्रको तुलनामा पूर्वी भेगमा बढी चिसो हुने हुँदा यहाँका बोट बिरुवा र हरियालीले मनै लोभ्यायो । झनै सडकको दायाँबायाँ फुलेका इपिलेप्टसका झ्याम्मिएका रूखहरूले स्वागत गरेझैँ लाग्ने !

ती रातै फुलेका कारण र फूलको छुट्टै किसिमको फैलिएको सुगन्धका कारण पनि पर्यटकको मन जित्न सफल भएको मान्नुपर्छ । अहिले हामी मेलबर्नबाट दक्षिण–पूर्वको यात्रामा छौँ ।

नेपाली गीतले भुलायो

यात्रामा ससानो कुरामा झनक्क कोही रिसाएको अवस्थामा गाडीमा राखिएको क्यासेटले भुलाएर सम्झौता गराउन सफल हुन्थ्यो । त्यो थियो–

‘जहिल्यै रिसाउने, जहिल्यै रिसाउने,
कहिले होला मायासँग माया मिसाउने ।’

टेकियो विल्सन्स प्रोमोन्टरी राष्ट्रिय उद्यान

भिक्टोरियाका अन्य उद्यानको तुलनामा यो विल्सन्स प्रोमोन्टरी राष्ट्रिय उद्यानको छुट्टै महत्त्व रहेछ । मौन रहेरै हामीलाई उद्यानले स्वागतमा मृदु मुस्कान छर्‍यो । मनमनै धन्यवाद भनेँ मैले । यो उद्यान सार्वजनिक बिदाको दिनबाहेक अरू दिन खुला रहने रहेछ ।

सुन्दैमा आश्चर्य लाग्ने गरी ५० हजार हेक्टरमा फैलिएको उद्यान । उद्यानका विभिन्न ठाउँबाट दृश्यावलोकनका अलौकिक क्षणहरू । कहिले पुगिएला भन्ने हाम्रो हतारलाई समयले पनि बुझेझैँ गरी भित्र्यायो उद्यानले ।

ढोकामा बार लगाएर बसेकी रहिछन् सुन्दरी गोरी । रोकिएको गाडीलाई उद्यानभित्रको जानकारी गराउने यात्री अर्थात् आगन्तुक पथप्रदर्शिका । यहाँबाट दीपस्तम्भ अर्थात् लाइट हाउस जाने हो भने हिँडेरै जानुपर्ने र ४० किलोमिटर हिँड्नुपर्ने कुरा खररर बताइन् उनले ।

उनको भनाइले नै त्यहाँसम्म पुग्ने जाँगर त्यतै थला पर्‍यो, कुरा सुन्दैमा जीउमा काँडा उम्रियो । त्यता पुग्ने सपनालाई तत्काल त्यतै थाँती राख्यौँ । तर, माउण्ट ओबेरियनमा रहेको सूचना तथा समाचार एक ठाउँबाट अर्को ठाउँमा सम्प्रेषण गर्ने पद्धति, टेलिग्राफ स्याडलसम्म भने जसरी पनि पुग्ने निर्णयमा पुग्यौँ ।

टिडल रिभरतर्फ

विल्सन प्रोमोन्टरी राष्ट्रिय उद्यानभित्र छिर्‍यौँ । नजिकको बाँसबारीमा पुग्दा दुवैतर्फको बाँसघारीले नुहेर स्वागत गरे । कतै सेतै र कतै रातै फुलेका रूखहरूले मुसुक्क मुस्काएर हामीलाई स्वागत छ भनेर मन्द हावामा हल्लिएझैँ गरे ।

सुगन्धित फूलको वासनाको मोहमा फस्दै गर्दा अचानक सडकमा देखियो– जीउभरि टाटापाटा परेको काँडै काँडा भएको एक जातको जङ्गली काँडा जस्तै रौँ भएको दुम्सी, पोक्र्युपाइन ।

ऊ न त हामीसँग डरायो, न हच्कियो नै । अन्ततोगत्वा हामी नै हच्किएर हिँड्यौँ । उसले केवल हामीलाई हेरी नै रह्यो । अन्य जीवजन्तुहरू पनि देखिए तर तिनीहरू भने खै किन पो हो देख्नेवित्तिकै शत्रुबाट बच्न भागेझैँ भाग्थे ।

हामी भने भागेकालाई किन हो आँखाले देखेसम्म पच्छ्याइरहन्थ्यौँ । सायद दुर्लभ जन्तुको माया लागेर पो हो कि ! यसै भन्न सक्ने अवस्था भने भएन ।

एउटा भित्ता बोल्यो– ‘के तिमीहरू टिडल रिभर जाने हो ? हो भने निर्धक्कसँग गए हुन्छ । अल्छी लागेको खण्डमा बाटोमा देखिने दृश्यावलोकनका लागि राखिएका प्रश्नवाचक चिह्नलाई चिन्यौ भने रोकिएर दृश्यपान गर्नू, फेरि अगाडि बढ्नू !’

त्यसरी नै आऐ डार्बी रिभर, ह्विस्की बे, पिकनिक बे, स्क्विकी बिच, नोर्मन बिच । सबैसबैलाई नमस्कार गर्दै फेरि भेटौँला भन्दै निरन्तर अगाडि बढ्यौँ ।

खुसीले भेटिएका बिच, बे र रिभरसँग माया साट्न चाहेर पनि सकिएन । दुःखका कुराहरू भए पनि नभएजस्तो गरेर निर्दयी भएर हिँडियो । कारण थियो– ८१७.१३ मिटर उचाइमा अवस्थित माउण्ट ओबेरियन र टेलिग्राफ स्याडलसम्म पुगेपछि मात्र तिमीहरूसँग अर्धनग्न भएर खेलौँला ! आँखा जुधाउँला ! मन साटौँला र दुःखसुख बाँडौँला अनि उन्मुक्त हाँसो हाँसौँला भनेर हाम्रा नेताले समय समयमा दिने झूटो आश्वासनकै अनुसरण गरेर हिँडेका हामी जो थियौँ ।

सायद नेपालीहरू यस्तै हुन् भन्ने ठाने कि कसो, कसैले पनि गालीगलौज गरेको सुइँकोसम्म पनि पाइएन ।

यहाँ झन्डै चुक्न पुगेछौँ किनभने बल्ल हामीले टिडल रिभरको फेर समात्न पुगेका रहेछौँ । रोकियो गाडी । यहाँ भने पार्किङका लागि कुनै किसिमको दुःख झेल्नुपरेन । प्रशस्त रहेछन् पार्किङस्थल । बिसान दस्तुर तिरेपछि सजिलै पाइयो । अन्यत्रको तुलनामा यहाँ दुःख–कष्ट झेल्नु नपरेको अवस्थामा फुर्कियो मन र फनक्क नाच्यो ।

लक्ष्यमा पुग्नै हतार

हिन्द महासागर, प्रशान्त महासागर वा समुद्रको किनारसम्म पुगेर डुबुल्की मार्ने चाहनालाई जीवितै राखेर पहिलो लक्ष्यतर्फ लम्किने योजना बुन्न थाल्यौँ । पहिला भेटिएकी तरुनी गोरीले भनेझैँ एक घन्टाको उकालोलाई सजिलै छिचोल्ने दृढ प्रतिज्ञामा हामी थियौँ । यहाँ पनि एउटा भित्तो बोल्यो– ‘के तिमीहरू माउण्ट ओबेरियन जाने हो ? हो भने निःशुल्क बससेवा उपलव्ध गराइएको छ । बसको सुविधा लिएर जानू ।’

अनुहार हेर्दा मेरै उमेरका पाका रहेछन् बस चालक गोरे अपरिचित व्यक्ति । उनले हाँसेर हामीलाई बसमा स्वागत गरे । ५७ जनासम्मका लागि सिटको व्यवस्था भएको नयाँ बसमा केवल हामी पाँच जना थियौँ । गुड्यो बस । दोस्रो बिसौनीमा पुगेपछि अरू तीन जनाको सानो परिवार पनि चढे बसमा ।

जम्माजम्मी हामी ८ जना अर्थात् दुई परिवारलाई लिएर चालकले स्टेरिङ घुमाए । बस लाग्यो घुमाउरो उकालो ।

आहा ! प्राकृतिक सौन्दर्य ! यतै बसौँ र केही लेखौँलेखौँको भोक जाग्यो । प्रायजसो हरिया रूखहरूमा केही सुकेका रूखहरूले आलिंगनमा बाँधेको दृश्य । कतै विशाल चट्टानझैँ लाग्ने ढुङ्गाहरू । कतै कालो कपालले सेतो कपालमा परिणत हुँदै गरेजस्तो उमेरको कमाइझैँ लाग्ने दृश्य ।

१० मिनेटमै गन्तव्य पुगेपछि चालक भन्दै थिए– ‘प्रत्येक आधा घन्टामा यही ठाउँमा बस आउँछ । घुमेर आएपछि यहीँ बस्नुहोला । म लिन आउनेछु ।’

वाह ! क्या मिजासिला रहेछन् दौँतरी ! खुसीले चुलियो मन ।

लाग्यौँ उकालो

ठाडो उकालो भएको भए हामी कसैको पनि दाल गल्ने अवस्था थिएन तर तेर्सो र फराकिलो बाटो भएका कारण जाँदा एक घन्टा र फर्किंदा अर्को एक घन्टा हिँड्नै पर्ने बाध्यताको शिकार हुनुपर्ने अवस्था छँदै थियो । हामी सबैसँग जुत्ता भएर पनि बालुवामा सुस्ताउने त हो भनेर जुत्ता फुकालेर गाडीमै राखेका थियौँ ।

सबैको खुट्टामा जुत्ता होइन, थरीथरीका चट्टी थिए । जाँदा र आउँदा दुई घन्टा हिँड्नुपर्ने तर खुट्टामा चट्टीको भर ! केही पर पुगेका मात्र थियौँ, दृष्टिको नजर एक जङ्गली जनावरमा परेछ– ‘ऊ, वालावी !’

हामीले त्यसलाई मोबाइलमा कैद गर्न आँटेका थियौँ, सायद डराएछ क्यारे ! पस्यो झाडीभित्र । ऊ हाम्रो आँखाबाट एक्कासि ओझेल पर्‍यो ।

चप्पल लगाएका कारण सबैलाई सकस झन्झन् नजिक आउँदै थियो । कतिपयको औँलामा घाउ लाग्ने मात्र नभएर रगत बग्ने तर्खर गर्दै थियो । थकाइले पनि अब माथि नजा, फर्की भन्दै थियो ।

मन थचक्क बस्न चाहन्थ्यो । सबैभन्दा सकस दृष्टिले भोग्नुपरेको थियो । सानो उमेर, चप्पलको दुखाइ । सहनै नसक्ने अवस्थामा झन्डैझन्डै रोक्न खोज्दा पनि नसकेर आँसु झर्लाझर्लाको क्षण !

तथापि, हामीसँग कुनै उपाय थिएन । आधाआधी बाटो हिँडिसकेका कारण फर्किन सकेनौँ । जतिजति हामी उँभो चढ्दै जान्थ्यौँ, हामी माथिको आकाशमा सूर्यको ताप पनि बढ्दै जान्थ्यो । हैरानीसँग जुध्दै हिँड्यौँ । जति मास्तिर उक्लिँदै गयो, उति नै झिँगाको आक्रमण पनि खेप्दै गयौँ ।

खानेकुराको झोला बोकेका कारण हुनुपर्छ, एकतालाई झिँगाको बथानले टोक्न थाल्दा शकुन्तलाले आफूले लगाएको स्विटरले झिँगालाई धपाउँदा स्विटरको छेउले थप्पड हान्दा एकता झनक्क भइन् ।

एकातर्फ झिँगाको आक्रमण, अर्कोतर्फ आमाको स्विटरको झट्का सहन नसकेर दौडिँदै गर्दा शकुन्तलाले प्रतिकार गरिन्– ‘झन् माया गरेर छोरीलाई झिँगाले टोक्यो भनेर स्विटरले धपाएको त छोरी पनि बिजुलीको झट्का लागेझैँ बुरुक्क उफ्रिएर भागिन् त !’

हामी भने दर्शक भएर न हाँस्न सक्यौँ, न त केही भन्न नै सक्यौँ । पुनः निस्कियो गीतको टुक्रा–

‘माया जहिल्यै रिसाउने, जहिल्यै रिसाउने
कहिले होला मायासँग माया मिसाउने ?’

बुद्धि र दृष्टि दुवै जना गीतमा दङ्ग ! म भने परेँ अलमल्ल !

बल्ल पुगियो

हिँडाइबाट प्राप्त कठिनाइसँग भिड्दै बल्ल चुचुरोमा पुग्नै लागियो । टुङ्गियो बाटो । पुनः भीमकाय ढुङ्गाको टुप्पोमा पुग्न केही छेक्राहरूको सहयोगमा पत्रैपत्र जस्तो खुट्किला चढ्नुपर्नेरहेछ । ठाडै उकालो । उकालोसँग पनि जुधेरै उक्लियौँ । ८१७.१३ मिटरको उचाइमा पुगेपछिको स्वर्गीय आनन्द, आहा ! निमग्न भएर उभियौँ । बिर्सियौँ हामीले हिँड्दाखेरिको दुःख–कष्ट ।

यहाँबाट देखिने पाश्र्वचित्रको भो कुरै नगरौँ होला ! त्यसलाई वर्णन गरेर सकिने भए पो गर्नु ! तथापि, यहाँ भने झिँगाको गोलो नै हामीमाथि खनियो । यसलाई दृष्टिगत गरेर १३ वर्षको उमेर छिचोल्दै गरेकी र भविष्यमा प्राणीशास्त्र अध्ययन गर्ने संकल्प बोकेकी दृष्टिको भनाइ सुनेर हामी मात्रै होइन, यदि त्यहाँ तपाईंहरू भए पनि जिल्ल पर्नुहुन्थ्यो !

दृष्टिको भनाइ थियो– ‘यो मार्च फ्लाई (झिँगा) हो । यिनीहरूले सोचेका होलान् हामी यिनीहरूको विरुद्ध लड्न आएका हौँ । त्यसैले आफ्नो रक्षार्थ यिनीहरू आक्रामक देखिएका हुन् । हामीले बुझ्नु जरुरी छ– जतिसक्दो चाँडो यहाँबाट तिमीहरू गइहाल भन्ने यिनीहरूको आशय हो ।’

कताकता मेरो मन भने इतिहासको पानामा डुल्न थाल्यो–

कुनै समयमा बेलायतीहरूले एउटा विशाल मरुभूमिमा आफ्ना देशका कैदीहरूलाई सजाय स्वरूप ल्याउँदा यहाँका आदिवासीहरूले जुन किसिमले खेद्न खोजेका थिए, लखेट्न प्रेरित थिए । तर, आधुनिक हातहतियारसँग शक्ति सम्पन्नसँग हातहतियारविना लड्न खोज्नेको पराजय भोगेको इतिहास सम्झिँदै गर्दा लामो समय त्यो उचाइबाट प्राकृतिक दृश्यको अवलोकनमा बस्ने सोचाइ नै पराजय भयो ।

त्यो उचाइबाट महासागरको किनारमा बसेर कसैले चित्र कोरिरहेको दृश्यझैँ लाग्ने क्षणलाई हामीले समय लगाएर नियालिरहन सकेनौँ । जति सक्यौँ, त्यतिलाई मन–मन्दिरमा सजायौँ ।

र, त्यहाँबाट लखेटे हामीलाई देख्दै डरलाग्दा कालाकाला झिँगाहरूले । तब बाध्य भएर ओरालो ओर्लियौँ ।

उकालो चढ्दै गरेका तरुनीसँग आएका एक जना गोरे वृद्धले हातमा लौरो बोकेका रहेछन् । तिनलाई ‘हामीलाई त झिँगाले बस्न दिएन, त्यसैले हामी क्षणभरमै ओरालो लागेका हौँ । तपाईंहरू माथि जानुस्, शुभकामना !’ भन्दै गर्दा वृद्धले भने, ‘मैले तलबाट आउँदा नै पाँचवटा हर्स मार्च फ्लाई (अर्थात् ती ठूला झिँगा)लाई मृत्यु चखाएँ !’ भन्दै आफूले समातेको लौरो देखाए ।

हामीलाई लाग्यो– हामी परदेशीलाई मात्र नभएर घरदेशीलाई पनि देखिसहेको रै’नछ झिँगाले ! जसरी हामीलाई लखेटेको थियो, त्यही मारमा अरू पनि परेका रहेछन् ।

अन्ततः त्यहाँबाट फर्किंदै गर्दा जन्मियो मुक्तक–

माउन्ट ओबेरियनको उचाइले यात्रीलाई अत्यधिक थकायो
गल्यो शरीर बोक्ने गोडा पनि थाकेकाले थचक्कै बसायो
लाग्यो, तल कुनै चित्रकार प्राकृतिक सौन्दर्यको चित्र कोर्दै छ
कोर्दाकोर्दैको दृश्यमा अचानक अडेर लाग्यो– आँसु खसायो ।

परिणाम स्वरूप बाक्लो जङ्गलमा चराहरूको सङ्गीतमय आवाजमा रसास्वादन गर्दै फर्कियौँ । कतै लेखिएको रहेछ– ‘तपाईंहरूको आस गरेर खानेकुराका लागि तपाईं सामु आउने सुगा, सिगल र पोसुमलाई केही पनि खानेकुरा नदिनुहोला ।’

चराचुरुङ्गी र जनावारहरूप्रति कति सचेत रहेछ सरकार ! ‘धन्य’ भन्न मन लाग्यो ।

अन्तमा नोर्मन बिच

२ घन्टाको निरन्तर हिँडाइबाट थकित । नोर्मन बिचमा पुगेर घरबाटै लगेको एउटा ठूलो छातालाई बालुवामा गाडेर केही समय सुस्तायौँ । लगेको खाने कुरा खाएर प्रशान्त महासागरमा डुबुल्की मार्न तयार भयौँ । आहा ! घामले तातेको बालुवामा खाली खुट्टा हिँड्दा चुइँक्क–चुइँक्क चुइँकिने आवाजले अर्को आकर्षण थप्यो ।

जीवनमा पहिलोपल्ट चप्पल लगाउन पाउँदा जसरी आवाज निकालेर हिँडिन्थ्यो, कुनै समयमा त्यस्तै आवाज दियो, बालुवामाथिको हिँडाइले र विगत सम्झायो ।

अन्ततः सागरको छालमा केही समय हेलिएर हजारौँले गर्दै गरेको रमाइलोमा सहभागी भयौँ । केही रमायौँ भूपरिवेष्ठित देशका नागरिक हामी । वाह ! क्या नुनिलो पानी ! छालले हुत्याएर पछार्‍यो र फर्कियो ।

मैले भने टाढासम्म पुगेर पौडी खेल्न सकिनँ । डरायो मन र फर्केर आफ्नै अस्थायी झुपडी जस्तो छाताभित्र पसेर एउटा मुक्तक लेखेर पौडीको स्वाद लिएँ–

स्वतः नग्न प्रशान्त महासागरमा अर्धनग्नहरूको मिल्यो दर्शन
जवान छाल हुत्तिँदा महसुस गर्नेहरूका लागि भएको छ दर्पण
कसले, कति व्यक्तिगत नाफा नोक्सान मिलाए खै जानिएन
यो पवित्र मनले एकाग्र भावनाका साथ दियो पितृलाई तर्पण ।

समयको प्रस्थान भइसकेछ

यसो घडी हेर्दा साँझको सात बजिसकेको रहेछ । आफ्नो देश नेपालमा भएको भए रात परिसकेको हुन्थ्यो । तर, यहाँ अझै डाँडामाथि पुगेको छैन घाम । यतै रहर गरेर बसेझैँ लाग्छ । अझै नुहाइधुहाइ गर, फर्कने समय भएको सङ्केत म पछि गरौँला भनेर बोलिरहेझैँ लाग्छ ।

पुग्नुपर्ने कता हो कता, मलाई भने हतार लाग्न थाल्यो । र, भनेँ– ‘जाऔँ ढिला भो ! हाम्रो घर यहाँबाट धेरै टाढा छ । अब यहाँबाट हिँड्नुपर्छ ।’

मेरो भनाइलाई सबैले सहर्ष स्वीकार गर्नुको परिणाम स्वरूप हुनुपर्छ, हामी त्यहाँबाट हिँड्यौँ । हिँड्दै गर्दा त्यहाँ केही जोडीबाहेक प्रायजसो बालुवाको घरबाट निख्रिसकेका थिए । तथापि, केही अर्धनग्न जोडी भने किन पो हो, अँध्यारो कुर्दै थिए ।

००

(बुढाथोकीको नवीन नियात्राकृति ‘बेलग्रेभको छुकछुके रेल’बाट । उक्त कृति आज सार्वजनिक हुँदै छ ।)

प्रकाशित मिति: शनिबार, मंसिर १४, २०७६ ०९:३२