आफैँ नसुध्रिएका विद्यार्थी नेताले कसरी सुधार्लान् विश्वविद्यालय ?

यही १९ फागुनमा रुपन्देहीको भैरहवा बहुमुखी क्याम्पसमा विद्यार्थीहरूले स्ववियु निर्वाचनको विषयलाई लिएर तोडफोड गरे । संगठन दर्ताका लागि एमालेनिकट अनेरास्ववियुलगायतका विद्यार्थी संगठन क्याम्पस प्रवेश गरेपछि समाजवादी विद्यार्थी युनियन, समाजवादी विद्यार्थी युनियन नेपाल, जनमत विद्यार्थी संघ, राष्ट्रिय प्रजातान्त्रिक विद्यार्थी युनियन र स्वतन्त्र मधेश विद्यार्थी युनियनले कुर्सी तोडफोड गरेको समाचार छताछुल्ल बन्यो ।

ती विद्यार्थी संगठनले विभिन्न खाले माग राखेर निर्वाचन आयोगको कार्यकक्षमा आइतबार नै तालाबन्दी गरेका थिए, जसमा उनीहरूको माग थियो, क्याम्पसमा प्रथम वर्षको भर्ना खोल्नुपर्ने । जबकि त्रिविले चुनाव नजिकिएसँगै भर्ना प्रक्रिया बन्द गराइसकेको अवस्था थियो ।

तर, आन्दोलनलाई बेवास्ता गर्दै निर्वाचनको प्रक्रिया अघि बढाएपछि ती विद्यार्थी संगठनले असन्तुष्टि जनाएका थिए । यता कलेजले निर्वाचन कार्यतालिकाअनुसार प्रक्रिया अगाडि बढाउन छलफल गरिरहेको थियो । सोमबार ५ विद्यार्थी संगठनसँग छलफल गरिरहेको अवस्थामा अनेरास्ववियुका नेता संगठन दर्ता गरिपाऊँ भन्दै बैठक हलमा प्रवेश गरे ।

त्यसपछि विवादले उत्कर्ष रूप लिन्छ । अनेरास्ववियुको रवैयाको विरोध गरेका ती संगठनले अर्को रवैया देखाउँछन् । कलेज हाताभित्रै तोडफोड मच्चिन्छ । आतंकित वातावरणको सिर्जना हुन्छ, जसपश्चात कलेजले अर्को सूचना प्रकाशित नहुँदासम्मका लागि स्ववियु चुनावका आगामी कार्यक्रम स्थगित गरिएको सूचना निकाल्छ ।

यसरी विद्यार्थी संगठनका अराजक व्यवहार र गुण्डागर्दीका कारण भैरहवा बहुमुखी क्याम्पसका विद्यार्थीले आफ्ना प्रतिनिधि पाउने अनिश्चित बनेको छ ।

०००

यही १५ फागुनमा विराटनगरको महेन्द्र मोरङ आदर्श बहुमुखी क्याम्पसमा पनि यस्तै किसिमको हुलदंगा मच्चियो । तर, यसमा नेपाली कांग्रेसको भ्रातृ संगठन नेपाल विद्यार्थी संघ अघि सर्‍यो । नेविसंघमा आबद्ध विद्यार्थीबीच नै झडप भयो । झडपमा परेर नेविसंघ केन्द्रीय सदस्य र मोरङ जिल्ला सभापतिसहित तीन जना घाइते भए ।

महेन्द्र मोरङको यो झडप नेविसंघभित्रका शेरबहादुर देउवा र शेखर कोइराला पक्षबीच भएको थियो । केही समयअघिदेखि नै चर्किएको नेपाली कांग्रेसको संस्थापन र इतर पक्षबीचको मतान्तरले हानाहानकै रूप लियो । र, झडपमा महेन्द्र मोरङ क्याम्पसमै अध्ययनरत नेविसंघ केन्द्रीय सदस्य पूजा विश्वास, नेविसंघ मोरङका जिल्ला सभापति सरोज पोखरेल र सचिव गुड्डु साह घाइते भए । घाइते तीनै जना शेखर कोइरालानिकट मानिन्छन् ।

सोही क्याम्पसका नेविसंघ नेताहरूका अनुसार आक्रमण गर्नेमा महेन्द्र मोरङका स्ववियु सभापति जसवन्त पौडेलसहितको टोली थियो । आक्रमणका लागि विद्यार्थी नेताहरू हातहतियारसहित क्याम्पस हातामा प्रवेश गरेका थिए । मुक्का प्रहारबाट सुरु भएको आक्रमण बञ्चरो प्रयोग गर्ने अवस्थासम्म पुगेको थियो ।

यसरी स्ववियु चुनावकै तयारीका क्रममा विवाद निम्तिएपछि महेन्द्र मोरङमा आफ्नै संगठनभित्र नै झडपको स्थिति बनेको हो । त्यो पनि वर्तमान स्ववियु सभापतिकै नेतृत्वमा यो तहको आक्रमण भएको आरोप घाइते पक्षको छ । नेविसंघ मोरङ जिल्ला सभापति पोखरेललाई गम्भीर चोट लागेपछि तुरुन्तै अस्पताल लानुपर्ने अवस्था बनेको थियो ।

स्ववियु चुनाव आउनै लाग्दा भएको यो झडपको पृष्ठभूमिमा भने यसअघिको स्ववियुमा नमिलेको हिसाबकिताब प्रमुख कारण देखिन्छ । नेविसंघ मोरङ स्रोतका अनुसार नेविसंघले नै जितेको यस क्याम्पसमा स्ववियुका नाममा धेरै बदमासी भएको आरोप छ । संगठनभित्रकै नेताले हिसाब माग्दा उपलब्ध नगराउने गरेको आरोप पनि स्ववियु नेतृत्वलाई लागेको छ, जसको हिसाबकिताब माग गरिरहेकाले पनि आफूहरूमाथि आक्रमण भएको सम्बन्धित पक्षको आरोप छ ।

तर, स्ववियु सभापति पौडेलले भने बिनाजानकारी क्याम्पसमा नेविसंघको नयाँ इकाइ गठन गर्न खोजिएपछि विवाद सिर्जना भएको बताइरहेका छन् । यद्यपि, यो सबै झडपको पछाडि स्ववियु चुनाव एक प्रमुख कारण देखिन्छ ।

०००

केही समयअघि मात्र बागबजारको पद्मकन्या क्याम्पसमा पनि झडप भयो । तर, यहाँ एउटाको झडपमा अर्को संगठनका विद्यार्थी नेता सिकार बने । क्याम्पस परिसरमा जारी एक कार्यक्रममा अखिल क्रान्तिकारीका सदस्यबीच विवाद भयो । विवादले उग्र रूप लिएपछि त्यहाँ असामान्य स्थिति बन्यो ।

त्यसपछि पद्मकन्या क्याम्पसकी स्ववियु सभापति ज्योति पनेरु विवाद समाधान गर्ने भन्दै अघि बढ्छिन् । तर, उनीमाथि नै आक्रमण हुन्छ । समन्वय गर्ने क्रममा स्ववियु सभापति पनेरुसहित स्ववियु सदस्य पूर्णिमा परियारलगायत अन्य विद्यार्थी घाइते भए । उनीहरू अस्पतालनै भर्ना हुनुपर्ने अवस्था बनेको थियो ।

सधैँ उस्तै

त्रिविको स्ववियु चुनाव नजिकिएसँगै क्याम्पसमा निम्तिएका यस्ता झडप नौलो भने होइनन् । विगतका थुप्रै नजिरले विद्यार्थी संगठन र नेताहरू कति अराजक छन् भन्ने स्पष्ट पार्छ । अपवादबाहेक विद्यार्थी नेताहरूको अस्वाभाविक आर्थिक उन्नयन र गुण्डागर्दीलाई लिएर पनि आलोचना हुने गर्छ । विद्यार्थी संगठनकै अस्तित्वमाथि प्रश्न उठ्ने गरेको छ ।

विद्यार्थी नेताहरूको अराजकता कलेज हाताभित्र मात्र नभएर बाहिर पनि उस्तै छ । जस्तो, प्रहरी कुटपिटको पछिल्लो घटना ताजै छ । केही समयअघि मात्र ठमेलमा ड्युटीमा रहेका प्रहरीलाई कुटपिट गर्ने अनेरास्ववियुका स्थायी समिति सदस्य कमल जोशीलाई प्रहरीले पक्राउ गरेको थियो । सामाजिक सञ्जालबाट चरम दबाब आएपछि प्रहरीले उनलाई बानेश्वरबाट पक्राउ गरेको थियो ।

२४ माघमा ठमेलको ज्याठास्थित छाया सेन्टरअगाडि ड्युटीमा खटिएका प्रहरीका जवान र हवल्दारमाथि जोशीसमेतले निर्घात कुटपिट गरेको आरोप छ । त्यस रात ‘राउन्ड अप ड्युटी’मा खटिएका प्रहरी जवान नगेन्द्रराज विष्ट र हवल्दार जुगलाल घर्ती कुटिएका थिए ।

आक्रमणमा संलग्न डडेल्धुराको गन्यापधुरा– ५ घर भएका २२ वर्षीय रमेश फुलारा र ताप्लेजुङ घर भएका २५ वर्षीय दिनेश सिग्देल भने त्यसअघि नै पक्राउ परेका थिए । आरोपी फुलारा पनि ठमेलस्थित अस्कल क्याम्पसको स्ववियु सह–सचिव हुन् । घटनामा संलग्न अनेरास्ववियुको अस्कल क्याम्पस कमिटी सचिव गोपालबहादुर शाही, क्याम्पस कमिटी सदस्य नवीन ऐर र सौजन्य शाही फरार भएका थिए ।

अस्कलका विद्यार्थी नेताको यो प्रसंगमा २२ जेठ २०७८ को एउटा घटना पनि सम्झिहालौँ । जतिबेला उपप्राध्यापक दिवाकर पाण्डे आफ्नै विद्यार्थीबाट कुटिएका थिए । पाण्डेलाई मरणासन्न हुने गरी कुट्नेमा नेकपा एमालेको भ्रातृ संगठन अनेरास्ववियुको अस्कल इकाइ कमिटीका तत्कालीन सहसचिव पंकज पाण्डे थिए । कक्षा सकेर ‘टिचर रुम’मा जाने क्रममा ‘केही बेर एकान्तमा कुरा गर्नु छ’ भन्दै उपप्राध्यापक पाण्डेलाई अर्कैतिर लगी विद्यार्थीले कुटपिट गरेको घटना त्यसबेला सतहमा आएको थियो ।

अखिलका केही विद्यार्थीले क्याम्पसको छाप दुरुपयोग गरेर विद्यार्थीलाई भर्ना गराउने र शुल्क असुल गर्ने गरेको पाइएपछि क्याम्पस प्रमुख लोक बरालले दुई विद्यार्थी नेताविरुद्ध प्रहरीमा उजुरीसमेत गरेका थिए । तर, घटना यत्तिकै सामसुम पारेर मिलाइयो । ती विद्यार्थी नेता अहिले पनि ‘राजनीतिक’ आवरण बोकेर खुलेआम घुमिरहेकै छन् ।

विद्यार्थी नेता र राजनीतिको आवरणमा यी संगठन यति निर्लज्ज बन्छन् कि, खुलेआम गुण्डागर्दी र तोडफोडमा उत्रिन्छन् । जस्तो, ३० वैशाख २०८० मा एकाबिहानै चितवनको भरतपुर महानगरपालिका– २०, दद्रेनीमा स्मल हेभेन इङ्लिस बोर्डिङ स्कुलको बसमा आगजनी भएको समाचार आयो । यसको केही समयमै घटनाको जिम्मा अनेरास्ववियु (क्रान्तिकारी)ले लियो । यसरी खुलमखुल्ला स्कुल बसमा आगजनी गरेर र घटनाको जिम्मा लिँदासमेत राज्यका निकाय मुकदर्शक बनिरहे । कसैले कुनै कारबाही गर्न सकेन ।

माथि उल्लेखित पात्र र घटना त प्रतिनिधि उदाहरण मात्र हुन् । यस्ता कैयन् अराजकताका शृंखला हामीसामु छर्लङ्ग छन्, जसमाथि न केन्द्रीय संगठन, न तिनका माउ पार्टी, न राज्य नै जिम्मेवार बनेको देखियो । यसरी आफूलाई परिवर्तन गर्न र सिर्जनशील बनाउन नसकेका विद्यार्थी संगठन आसन्न त्रिविको स्ववियु चुनावका लागि विश्वविद्यालय परिवर्तन गराउने र विद्यार्थीलाई सहजीकरण गर्ने एजेन्डा बोकेर क्याम्पस–क्याम्पस धाउन थालेका छन् ।

अपवादबाहेक दिनभर क्याम्पसमा ढुक्ने र प्रशासनिक काममा हस्तक्षेप गर्नेबाहेक केही नवीन र सिर्जनशील उदाहरण स्थापित गर्न नसकेका यी संगठन पुनः विद्यार्थीसामु हात जोडिरहेका भेटिन थालेका छन्, जुन आफैँमा हास्यास्पद भएको बताउँछन्, शिक्षाविद् विद्यानाथ कोइराला ।

‘म यसलाई स्ववियु भन्ने पक्षमा छैन । यो दवियु (दलहरूको विद्यार्थी युनियन) हो । र, दलहरूले सिकाएको नै झगडा गर्न हो । त्यसैले यिनले झगडा गर्नु नौलो कुरा नै होइन,’ कोइरालाले भने, ‘विद्यार्थी हो भने फरक मतलाई सम्मान गरेर सहमतिको एउटा बिन्दु खोज्थे । किनकि विद्यार्थी आफैँमा प्राज्ञिक दुनियाँ हो । तर, यहाँ विद्यार्थीभन्दा धेरै दलका कार्यकर्ता भएकाले झगडा गरेका हुन् ।’

त्रिविका पूर्वउपकुलपति केदारभक्त माथेमा पनि यस्ता घटना कमी गराउन दलीय हस्तक्षेपबाट मुक्त विद्यार्थी युनियन आवश्यक रहेको बताउँछन् । व्यवस्था परिवर्तनको आन्दोलनमा राजनीतिक दल प्रतिबन्धित हुँदा दलका विद्यार्थी संगठन आवश्यक भए पनि अबको समयमा त्यसको आवश्यकता नरहेको उनको भनाइ छ । त्यसैले दलको छायाबाट मुक्त विद्यार्थी युनियन बनाउन ध्यान दिए अहिलेको जस्तो अराजकता कम हुने विश्वास माथेमाको छ ।

‘स्टुडेन्ट गभर्नेन्स चाहिन्छ । विद्यार्थीको आवाज उठाउन काउन्सिल चाहिन्छ । तर, अब पनि पहिलाजस्तो फलानो पार्टीको विद्यार्थी नेता वा संगठन बनाएर बस्ने समय होइन । अलि सिर्जनशील हुनुपर्छ । दलको छायाबाट मुक्त एउटा काउन्सिल बन्नुपर्छ भन्ने मेरो अडान हो,’ माथेमाले शिलापत्रसँग भने ।

प्रकाशित मिति: बुधबार, फागुन २१, २०८१ १८:२३