राष्ट्रपति हमिदको भ्रमण र नेपाल–बंगलादेश सम्बन्ध

A+ A A-

बंगलादेशका राष्ट्रपति मोहम्मद अब्दुल हमिद मंगलबार राजकीय भ्रमणका लागि नेपाल आउँदैछन् ।

राष्ट्रपति विद्यादेवी भण्डारीको निमन्त्रणामा २६ कात्तिकमा नेपाल आउन लागेका राष्ट्रपति हमिदले नेपाल बसाइका क्रममा पोखरालगायत काठमाडौंका पुरातात्विक तथा सांस्कृतिक स्थलको अवलोकन पनि गर्नेछन् ।

हमिदको नेपाल भ्रमण दुई देशका राष्ट्रप्रमुखबीचको पहिलो औपचारिक भ्रमण हो । यसअघि विभिन्न कार्यक्रममा उपस्थित हुनका लागि मात्र राष्ट्रप्रमुखहरु एकअर्काको देशमा जाने गरेका थिए ।

बंगलादेश स्वतन्त्र भएको केही समयमै नेपालले उसलाई स्वतन्त्र राष्ट्रको हैसियत दिएको थियो । नेपाल बंगलादेशलाई स्वतन्त्र राष्ट्रका रुपमा सम्बोधन गर्ने सातौं देश हो ।

त्यसैले बंगलादेशले नेपाललाई सम्मानको दृष्टिकोणले हेर्छ । पाकिस्तानविरुद्धको मुक्तियुद्धमा ३० लाख बंगलादेशीले ज्यान गुमाएर ल्याएको स्वतन्त्रता नेपालले ८ अप्रिल, १९७२ मा सकारेको थियो ।

नेपाल र बंगलादेश धेरै हदसम्म उस्तै छन् । आर्थिक अवस्थादेखि क्षेत्रफलसम्म लगभग उस्तै छ । बंगलादेश नेपालभन्दा केबल ३८९ वर्ग किमीमात्र ठूलो छ ।

तर, जनघत्वको हकमा भने बंगलादेशमा नेपालभन्दा धेरै भिडभाड छ । नेपालको जनसंख्या ३ करोडको हाराहारीमा छ भने बंगलादेशमा १६ करोडभन्दा बढी मानिस बसोबास गर्छन् ।

नेपाल र बंगलादेश दुवै अल्पविकसित देशमा पर्छन् । त्यसैले, विभिन्न अवसरमा दुवै देशका उच्चपदस्थहरु सौहार्दपूर्ण वातावरणमा साझा रुचीका विषयमा सहकार्य गर्दै आएका छन् ।

युएनसीटीएडी, इसीओएसओसी, डब्ल्युटीओका सम्मेलनमा समान मत राख्ने नेपाल र बंगलादेश सार्क, बिम्स्टेक र संयुक्त राष्ट्रसंघजस्ता क्षेत्रिय तथा अन्तर्राष्ट्रिय फोरममा पनि समान दृष्टिकोण राख्छन् ।

त्यसैले, दुवै देशको समानान्तर विकासमा राष्ट्रपति हमिदको भ्रमणले धेरै महत्व राख्दछ । भर्खरै नेपाल र बंगलादेशबीच २० वटा हाइड्रोपावरमा संयुक्त लगानी गर्ने सहमति भएको छ ।

यस्तै, बंगलादेशले सन् २०४० सम्ममा नेपालबाट ९ हजार मेगावट विद्युत किन्ने लक्ष्य राखेको छ । विद्युत किनबेचका विषयमा उर्जा मन्त्रालयको सचिवस्तरीय बैठकमा आधारभूत सहमति पनि भइसकेको छ ।

तर, त्यसका लागि भारतको पावर ग्रिड प्रयोग गर्नुपर्ने भएकाले त्रिदेशिय सहमति भने हुनै बाँकी छ । साथै, सरकार प्रमुखले पनि यो विषयमा सहमति गर्न बाँकी नै छ । हमिदको भ्रमणले यो सहमतिलाई मूर्तरुप दिने अपेक्षा गर्न सकिन्छ ।

दुई देशबीचका तमाम समानता र असमानताको धरातलबाट हेर्दा राष्ट्रपति हमिदको नेपाल भ्रमणले कस्तो महत्व राख्छ त ? नेपालले उनको भ्रमणबाट केके फाइदा लिन सक्छ ?

विशेषतः द्विपक्षीय व्यापारको चुनौती र अवसरका विषयमा हमिदको भ्रमण केन्द्रित रहने बंगलादेशका मिडियाले बताएका छन् ।

पछिल्ला वर्ष नेपाल र बंगलादेशबीचको व्यापार तथा आर्थिक सम्बन्ध झांगिएको छ । दुवै पक्षले एकअर्कासँगको व्यापार अझ बढाउनुपर्नेमा जोड पनि दिँदै आएका छन् ।

सन् १९९७ मा काँकरभिट्टा–फुलबारी–बंगलाबन्ध नाका खुलेसँगै बंगलादेशले नेपाललाई मोङ्ग्लास्थित बन्दरगाह प्रयोग गर्ने अधिकार पनि दिँदै आएको छ ।

बंगलादेशले नेपाललाई रोहोनपुर–सिघबाद रेल ट्रान्जिट करिडोर प्रयोग गर्न दिएर पनि थप गुन लगाएको छ । नेपालले विशेषगरी पहेँलो दाल, सुकमेल, अलैंची, गहुँ, पश्मिना, ह्यान्डिक्र्याफ्टका सामान बंगलादेशमा निर्यात गर्दै आएको छ ।

केही वर्षअघिसम्म बंगलादेशसँग आयातभन्दा निर्यात बढी गर्ने नेपाल पछिल्ला आर्थिक वर्षमा भने पछि पर्दै गएको छ ।

सन् २०१२ मा नेपालले बंगलादेशबाट १.८ बिलियनभन्दा बढी आयात गर्दा ३.३ बिलियनभन्दा बढी निर्यात गरेको थियो । तर, त्यसयता नेपालको व्यापार घाटा क्रमशः बढ्दो छ ।

२०१८ मा नेपालले ३.५२ बिलियनको आयात गर्दा केबल १.९१ बिलियनमात्र निर्यात गर्न सकेको थियो ।

बंगलादेशका उच्चपदस्थहरुले बारम्बार यो विषयमा चासो दिइरहेका छन् । उनीहरु पनि नेपाल र बंगलादेशबीचको व्यापार घाटाका कारण चिन्तित छन् ।

विभिन्न अवसरमा उनीहरुले नेपालले बंगलादेशमा थप निर्यात गरोस् भनेर सहजिकरण पनि गरिरहेका छन् । नेपालका लागि बंगलादेशकी राजदुत मास्फी बिन्ते साम्सले बारम्बार नेपाललाई बंगलादेशसँगको निर्यात बढाउन सुझाव दिइरहेकी छिन् ।

नेपालजस्तै बंगलादेशको अधिकांश जनसंख्या मध्यमवर्गीय छ । साम्सले बारम्बार नेपाललाई त्यो समानताको फाइदा उठाउँदै नेपालले बंगलादेशमा सकेसम्म बढी निर्यात गर्नुपर्नेमा जोड दिँदै आएकी छिन् ।

तर, नेपाल भने हरेक वर्ष व्यापार घाटा घटाएर बसेको छ । राष्ट्रपति हमिदको भ्रमणले सो विषयलाई पनि सम्बोधन गर्नेछ ।

आयात र निर्यात बाहेक पर्यटनमा पनि दुई देशबीच सुमधुर सम्बन्ध छ । हरेक वर्ष नेपाल घुम्न आउने बंगलादेशी पर्यटकको संख्या बढ्दो छ ।

बंगलादेशको सरकारी वायुसेवा निगम विमान बंगलादेशका साथै विभिन्न निजी कम्पनीहरुले पनि दुई देशबीच निरन्तर उडान भर्दै आएका छन् । यसले पर्यटन प्रवद्र्धनमा उल्लेखनिय टेवा पु¥याएको छ ।

राष्ट्रपति हमिदले नेपाल भ्रमणका क्रममा पोखरा र काठमाडौंका पुरातात्विक तथा सांस्कृतिक महत्वका स्थानमा गर्ने भ्रमणले नेपालको पर्यटन प्रवद्र्धनमा उल्लेखनिय भूमिका खेल्न सक्छ ।

पर्यटन मन्त्रालयले जारी गरेको तथ्यांक अनुसार सन् २०१३ मा २२ हजार ४ सय १० बंगलादेशी पर्यटक नेपाल आएका थिए भने सन् २०१८ मा त्यो संख्या बढेर २६ हजार ३ सय ५५ पुगेको थियो । हमिदको नेपाल भ्रमणपछि त्यो संख्या बढ्ने अपेक्षा गर्न सकिन्छ ।

यसैगरी, शिक्षा क्षेत्रमा बंगलादेश र नेपालबीच अतुलनीय समन्वय हुँदै आएको छ । बंगलादेशले डाक्टर तथा इन्जिनियर अध्ययनका लागि वर्षेनि सयौं नेपाली विद्यार्थीलाई सिट उपलब्ध गराउँदै आएको छ । साथै, सशुल्क बंगलादेश पढ्न जाने नेपाली विद्यार्थीको संख्या पनि उत्तिकै छ ।

२०७२ सालमा गएको महाभूकम्पमा बंगलादेशले देखाएको सदाशयता र सहयोगले दुई देशबीचको सम्बन्ध प्रष्ट पार्छ ।

बंगलादेशले भुकम्पपीडितका लागि ठूलो मात्रामा चामललगायत खाद्यान्न सहयोग गरेको थियो । साथै, घाइतेको उद्धार तथा उपचारका लागि बंगलादेशी सेनाको चिकित्सक टोली पनि नेपालमा खटाएको थियो ।

यी र यस्तै कारणले राष्ट्रपति हमिदको नेपाल भ्रमणलाई महत्वका साथ हेरिएको छ । तर, उनको नेपाल बसाइका क्रममा केकस्ता मुद्दामा छलफल हुनेछन् भन्ने विषय चाहिँ विचाराधीन नै छ ।

बंगलादेशी मिडिया डेलिस्टारले भने राष्ट्रपति हमिदले नेपालसँग सहुलियतपूर्ण व्यापार सम्झौता (पीटीए) र बंगलादेश–भुटान–भारत–नेपाल मोटर सम्झौता (बीबीआईएन–एमभीए) मा केन्द्रित भएर छलफल गर्ने जनाएको छ ।

गत अक्टोबरमा अजरबैजानमा भएको असंलग्न राष्ट्रहरुको सम्मेलनमा बंगलादेशकी प्रधानमन्त्री शेख हसिनाले नेपालका प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीलाई हमिदको भ्रमणका क्रममा पीटीए सम्झौतालाई अन्तिम रुप दिन आग्रह गरेकी थिइन् । त्यही आधारमा डेलिस्टारले सो अनुमान गरेको हुनसक्छ ।

परराष्ट्र मन्त्रालयले हमिदको भ्रमण सम्बन्धमा जारी गरेको विज्ञप्तीमा पनि उनको कार्यक्रमको तालिका मात्र उल्लेख छ, कारण खुलाइएको छैन ।

परराष्ट्र मन्त्रालयका अनुसार हमिदलाई त्रिभुवन अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलमा राजकीय स्वागत गरिनेछ भने राष्ट्रपति विद्यादेवी भण्डारीले रात्रिभोज दिने कार्यक्रम रहेको छ ।

यसैगरी, उपराष्ट्रपति नन्दबहादुर पुन, प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओली, राष्ट्रिय सभाका अध्यक्ष गणेशप्रसाद तिमिल्सिना र परराष्ट्र मन्त्री प्रदीपकुमार ज्ञवालीले हमिदसँग भेटवार्ता गर्नेछन् । साथै, विभिन्न राजनीतिक दलका शीर्ष नेताहरुले पनि उनीसँग भेटवार्ता गर्ने मन्त्रालयद्वारा जारी विज्ञप्तिमा उल्लेख छ ।

तर, हमिदसँग क–कसले भेट्छ भन्ने राष्ट्रिय चासोको विषय होइन । नेपालको अन्तर्राष्ट्रिय व्यापार सहजीकरण गर्न सबैभन्दा अगाडि रहेको बंगलादेशबाट नेपालले केकस्ता फाइदा लिन सक्छ भन्ने विषय महत्वपूर्ण हो ।

नेपाललाई आयात–निर्यातमा सहज होस् भनेर आफ्नो बन्दरगाह नै जिम्मा लाउने बंगलादेशसँगको सहकार्यमा हामिले धेरै अपेक्षा गर्न सक्छौं ।

पीटीएमा मात्र सहमती जुटेको खण्डमा पनि नेपालका लागि त्यो हमिदको भ्रमणको ठूलो सफलता हुनेछ ।

पीटीएअन्तर्गत कृषि वस्तु निकासीको अवरोध हटाउने, नेपाल–बंगलादेश उर्जा व्यापार, बंगलादेशमा रहेका नेपाली विद्यार्थीको समस्या सम्बोधन तथा समाधान, नेपालको धागोलाई बंगलादेशमा सहज पहुँच, भारत–बंगलादेशबीचको जलमार्गमा नेपाललाई जोड्नेलगायतका विभिन्न एजेन्डा रहेका छन् ।

हमिदलगायत बंगलादेशका उच्चपदस्थहरु बारम्बार नेपालले आफ्नो देशमा निर्यात बढाओस् भनेर दबाब दिँदे आएका छन् ।

त्यस्ता नेपालका हितैषि मित्रराष्ट्रका प्रमुख नेपाल आउनु नेपालको अर्थ तथा व्यापारको दृष्टिकोणमा महत्वपूर्ण अवसर हो । त्यति महत्वपूर्ण अवसर रात्रिभोज र भेटघाटमा सीमित नहोस् ।

प्रकाशित मिति: मंगलबार, कात्तिक २६, २०७६ ०९:५३