नेपालमै हुन्छ हिमाल आरोहणसम्बन्धी पढाइ

A+ A A-

अनिश दाहालले एमबीबीएस पढ्न स्कलरसिपमा नाम निकाले । तर, एमबीबीएस पढ्न रुचाएनन् । नयाँ कोर्सको खोजीमा थिए उनी ।

माउन्टेनियरिङ (बीएमएस) कोर्सबारे बुझे । यो कोर्स नवीनतम लाग्यो । एमबीबीएसभन्दा पनि माउन्टेनियरिङले उनलाई तान्यो ।

अहिले उनी बीएमएसको पाँचौं सेमेस्टरमा अध्ययनरत छन् । एमबीबीएस छोडेका दाहाल कलेज टपरसमेत भएका छन् ।

पछिल्लो समय माउन्टेनियरिङ (बीएमएस) पढ्न विद्यार्थीको आकर्षण बढेको छ । विशेष त हिमालबारे अध्ययन अनुसन्धान गर्न पाइने भएकाले बीएमएस पढ्न विद्यार्थीको आकर्षण बढेको हो ।

युवा मात्र होइन, लामो समय अन्य पेशामा आवद्ध भएकाहरू पनि यो कोर्स पढ्न थालेका छन् । मेडिकल क्षेत्र, इन्जिनियरिङ, पाइलट, सरकारी सेवामा रहेकाले समेत यो कोर्स अध्ययन गर्न थालेका छन् ।

के हो माउन्टेनियरिङ (बीएमएस) ?

बीएमएस भनेको ब्याचलर अफ माउन्टेनियरिङ स्टडिज हो । झट्ट सुन्दा माउन्टेनियरिङ भन्नेबित्तिकै ट्रेकिङ, पर्यटकलाई गाइड गर्ने भन्ने क्लिक हुन्छ ।

यो कोर्सलाई कतिपयले ट्रेनिङ रूपमा पनि बुझेका छन् । तर, यो कोर्स ट्रेकिङ र गाइडसम्बन्धी ट्रेनिङ दिने मात्र होइन, यो कोर्समा हिमालसम्बन्धी अध्ययन अनुसन्धानका साथै माउन्टेन व्यवस्थापनबारे सूक्ष्म रूपमा पढ्न पनि पाइन्छ । अन्य कोर्सजस्तै बीएमएस ब्याचलर डिग्री कोर्स हो ।

यसअघि हिमाल आरोहण र गाइड गर्ने आरोहीहरूले अनुभवका आधारमा मात्र काम गर्ने गरेका थिए ।

ज्ञानको अभावमा, परम्परागत ढंगबाट काम गर्दा हिमाल आरोहणका क्रममा विभिन्न दुर्घटनासमेत हुने गरेको छ । त्यसैले हिमालमा अपनाउनुपर्ने सुरक्षाका विषयमा यो कोर्समा पढ्न सकिन्छ ।

हिमाल आरोहण गर्दा चाहिने टेक्निक, गाइड, हिमालको प्रचारप्रसार, नयाँ सम्भाव्यताको खोज, भू–गर्वको अनुसन्धान, इ– टुरिज्म, हिमाली कला संस्कृति, भाषा, समाजलगायतका विषयमा अध्ययन अनुसन्धान गर्ने शिक्षा बीएमएस हो ।

हिमालका अग्ला, अप्ठेरा ठाउँमा पर्यटन प्रवर्द्धनका साथै पर्यटन स्वउद्यम बनाउन तयार पारिएको कोर्स हो ।

कस्तो कोर्स हो ?

बीएमएस स्नातक तहको चारवर्षे कोर्स हो । यसमा आठवटा सेमेस्टर छन् । यो कोर्समा म्यानेजमेन्ट र माउन्टेनका विषय समावेश गरिएको छ । विश्वमै हिमालसम्बन्धी पढ्न पाइने यो पहिलो कोर्स हो ।

त्रिभुवन विश्वविद्यालयबाट सम्बन्धन लिएर नेपाल माउन्टेन एकेडेमीले चलाएको कोर्स हो ।

प्राइभेट कलेजहरूले अहिलेसम्म यो कोर्स पढाउन सम्बन्धन पाएका छैनन् । पर्यटनसम्बन्धी कोर्सहरू पढाइ भए पनि हिमालबारे अध्ययन अनुसन्धान हुने एक मात्र कलेज नेपाल माउन्टेन एकेडेमी हो । एकेडेमी पर्यटन मन्त्रालयअन्तर्गत रहेको छ ।

एक सेमेस्टरमा ३० जनाको कोटा रहेको छ । ब्याचलरपछि मास्टर्स लेभलको कोर्स पनि गर्न सकिन्छ ।

कस्ता विद्यार्थीले पढ्न पाउँछन् ?

११ र १२ मा जुनसुकै विषय पढेकाले यो कोर्स पढ्न पाउँछन् । तर, त्रिभुवन विश्वविद्यालयले लिने सिम्याट परीक्षा उत्तीर्ण हुनुपर्छ ।

पढ्नुपर्ने मुख्य विषय

इ–टुरिज्म
हिमालयन हेरिटेज
रक क्लाइम्बिङ
पैदल यात्रा
माउन्टेनियरिङ समाजशास्त्र÷मावनशास्त्र
जियोग्राफी
हिमालयन क्लाइमेट
ट्रेकिङ
सोसाइटी एन्ड कल्चर
फ्रेन्च भाषा
सेफ्टी एन्ड सेक्युरेटी
स्वउद्यमी
टुरिज्म पोलिसी एन्ड प्लानिङ
टुरिज्म ल

कति खर्च लाग्छ ?

यो कोर्स नेपालीले मात्र होइन, विदेशीले समेत पढ्ने गरेका छन् । त्यसैले नेपाली र विदेशीका लागि फरक शुल्क तोकिएको छ ।

नेपालीका लागि ६ लाख, सार्क राष्ट्रका लागि, ८ लाख र अन्य देशका लागि १२ लाख खर्च लाग्छ ।

छात्रवृत्तिको व्यवस्था

सोलुको गर्माका एक महिला र पुरुषका लागि छात्रवृत्तिको व्यवस्था छ । अन्य खुल्ला प्रतिस्पर्धाबाट एक जनाले छात्रवृत्ति पाउँछन् । छात्रवृत्तिका लागि सरकारी स्कुल पढेको हुनुपर्छ ।

त्यस्तै, ८ हजार मिटरको हिमाल चढेकाका छोराछोरीका लागि पनि छात्रवृत्तिको व्यवस्था छ । प्राक्टिकल कोर्स भएकाले ५० प्रतिशत मात्र छात्रवृत्तिको व्यवस्था गरिएको छ ।

प्राक्टिकल र इन्टर्नसिप

बीएमएस प्राक्टिकल कोर्स हो । धेरै फिल्डमा जानुपर्ने हुन्छ । रक क्लाइम्बिङ, कल्चर टुर, बेस क्याम्प ट्रेकिङ र सातौं र आठौं सेमेस्टरमा ६ र ७ हजार मिटरको हिमाल चढ्नैपर्छ ।

काम गर्ने अवसर

यो कोर्स पढेपछि जागिर खानेभन्दा पनि अरुलाई जागिर दिने क्षेत्र हो । पढ्दापढ्दै पनि काम गर्न सकिन्छ । पर्यटन स्वउद्यमी बन्न सकिन्छ ।

जागिर नै खाने हो भने पनि सरकारी क्षेत्रमा लोकसेवाबाट नाम निकालेर काम गर्न सकिन्छ । त्यस्तै, हिमाल आरोहण र पर्यटकको गाइड भएर पनि काम गर्न सकिन्छ । ट्राभल एजेन्सी खोल्न सकिन्छ । हिमालको अध्ययन अनुसन्धान गर्न र हिमालबारे जर्नल निकाल्न सकिन्छ ।

च्यालेन्जिङ कोर्स

यो कोर्स च्यालेन्जिङ छ । हिमालसँग नजिक भएर काम गर्नुपर्ने भएकाले च्यालेन्जिङ भएको हो । अग्ला र अप्ठेरा हिमाल चढ्नुपर्ने हुन्छ ।

यो कोर्स पढ्ने महिलाभन्दा पुरुषको संख्या धेरै छ । यद्यपि पछिल्लो समय महिलाले पनि पढ्न थालेका छन् । हिमाल चढ्ने भन्नेबित्तिकै शेर्पा समुदाय दिमागमा क्लिक हुन्छ । तर, यो कोर्स हिमाल, पहाड र तराईका विद्यार्थीले पनि पढिरहेका छन् ।

अर्ग्यानिक कोर्स :
अदिती खनाल, कार्यक्रम संयोजक, नेपाल माउन्टेन एकेडेमी

बीएमएस अर्ग्यानिक कोर्स हो । यो कोर्स नेपालबाहेक अन्य देशमा छैन । त्यसैले पढ्नका लागि विदेशबाट समेत नेपाल आउने गरेका छन् । अरु फ्याकल्टीको कोर्स बाहिरबाट ल्याएको हुन्छ । तर, यो नेपाली माटो र परिवेशका लागि तयार पारिएको कोर्स हो ।

शेर्पा समुदायले मात्र हिमाल चढ्ने भन्ने बुझिन्छ । यसमा अहिले परिवर्तन आएको छ । यो कोर्स पढेपछि हिमाल चढ्नैपर्छ भन्ने छैन । पर्यटन स्वउद्यमी भएर पनि काम गर्न सकिन्छ । विश्वमा नेपालका हिमालबारे प्रचारप्रसार गर्न पनि यो कोर्स उपयुक्त छ ।

जनशक्तिकै अभाव

विश्वको सर्वोच्च शिखर सगरमाथको आरोहण गर्न विश्वभरका नागरिक नेपाल आउँछन् । झण्डै २५ वटा देशमा हिमाल छन् । ८ हजार मिटरभन्दा अग्ला १४ वटामध्ये आठवटा हिमाल नेपालमै पर्छन् । अन्य साना हिमाल पनि थुप्रै छन् । नेपालका हिमालबारे जति प्रचारप्रसार र पर्यटन प्रवर्द्धन हुनुपर्ने हो, त्यो हुन सकेको छैन ।

यो क्षेत्रमा काम गर्ने दक्ष जनशक्तिको अभाव छ । पढेरभन्दा पनि अनुभवका आधारमा हिमाल चढ्ने र गाइडको काम गर्ने चलन छ ।

हिमालबारे पढेर काम गर्ने हो भने च्यालेन्जलाई सहजै फेस गर्न सकिन्छ । त्यसो भएकाले पनि यो कोर्स महत्त्वपूर्ण छ ।

अर्कोतर्फ सरकारले २० लाख पर्यटक भित्र्याउने लक्ष्य राखेर ‘भिजिट नेपाल २०२०’ अभियान सञ्चालन गरेको छ । विशेष गरी हिमालको अवलोकलनका लागि पर्यटक नेपाल आाउने गरेका छन् । त्यसैले दक्ष जनशक्ति उत्पादनका लागि यो कोर्सलाई प्रभावकारी बनाइनु आवश्यक छ ।

प्रकाशित मिति: सोमबार, कात्तिक २५, २०७६ १३:३०