'फिल्मको प्रचार गर्नु भोट मागेजस्तै रहेछ, लु आइदिनुपर्‍यो, हेर्दिनुपर्‍यो भन्नुपर्ने' (भिडियाे)

'फिल्मको प्रचार गर्नु भोट मागेजस्तै रहेछ, लु आइदिनुपर्‍यो, हेर्दिनुपर्‍यो भन्नुपर्ने' (भिडियाे)

A+ A A-

नेपाली कला तथा साहित्य क्षेत्रमा उपेन्द्रबहादुर आङ्देम्बे अर्थात् उपेन्द्र सुब्बा सुपरिचित नाम हो । कवि, गीतकार, लेखक, कलाकार तथा चलचित्र निर्देशकलगायत बहुपरिचय छन् उनका ।

५२ वर्षअघि पूर्वी नेपाल पाँचथरको आङसाराङमा जन्मिएका सुब्बाको बाल्यकाल मुन्दुम गीत गुनगुनाउँदै घाँसदाउरा गर्दै आङसाराङमै बित्यो । समुदायमा लाहुरे बन्ने रहरकै कारण सानोमा आफू पनि लाहुरे बन्ने सपना देखेका सुब्बा एसएलसी उत्तीर्ण गरेपछि थप अध्ययनका लागि इलामहुँदै झापाको दमक झरे ।

दमक प्रवेशपछि आफ्नो जीवनले फरक मोड लिएको बताउने उनी गीतकार बन्ने हुटहुटीले २०५७ सालमा काठमाडौं प्रवेश गरे । तर, काठमाडौंबाट गीतकार होइन, कवि बनेर दमक फर्के । त्यसको पाँच वर्षपछि फेरि काठमाडौं फर्केका उनले त्यसपछि काठमाडौंलाई नै पूर्णकालिक कर्मथलो बनाएका छन् ।

संगीत साहित्यहुँदै रामबाबु गुरुङको संगतपछि चलचित्र क्षेत्रमा प्रवेश गरेका सुब्बा नेपाली प्रतिभा प्रतिष्ठान, बेलायतद्वारा सन् २०१० मा ‘नेपाली प्रतिभा पुरस्कार’, सन् २०१५ मा पुस्तक ‘लाटो पहाड’का लागि ‘पद्मश्री साहित्य पुरस्कार’, सन् २०१५ मा चलचित्र कबड्डीका लागि ‘उत्कृष्ट पटकथा लेखकको राष्ट्रिय पुरस्कार’ जस्ता पुरस्कारबाट सम्मानित भइसकेका छन् ।

अघिल्लो वर्ष उनको निर्देशनमा निर्माण भएको चलचित्र 'जारी' वर्षकै सर्वाधिक सफल चलचित्र रह्याे । यतिखेर उनी आफ्नै लेखन तथा निर्देशन रहेकाे चलचित्र ‘मनसरा’को पोस्ट प्रोडक्सनलाई अन्तिम रूप दिन र त्यसको प्रचारको काममा व्यस्त छन् ।

सुब्बाले शिलापत्र स्टुडियोमार्फत आफ्नो प्रारम्भिक जीवन, व्यावसायिक उकालीओरालीदेखि अहिलेको व्यस्तता र भविष्यका योजनाबारे सुनाएका छन् ।

०००

तपाईंद्वारा निर्देशित दोस्रो चलचित्र ‘मनसरा’ को तयारी कहाँ पुग्यो ?

अहिले ‘मनसरा’ को पोस्ट फाइनल गर्ने तयारीमा पूरै चापाचाप अनि अर्को त त्यही प्रचारप्रसार, फिल्म आउँदै छ है भन्नलाई ।

चलचित्र प्रचारको काम कत्तिको दिक्दारलाग्दो हुँदो रहेछ, कस्तो अनुभव गरिरहनुभएको छ ?

स्रष्टा भएर हेर्ने हो भने यो काम निकै दिगमिग लाग्दो हुँदोरहेछ । नगरौँजस्तो, भोट माग्न गएजस्तो । लु आइदिनुपर्‍यो, हेर्दिनुपर्‍यो भन्नुपर्ने । तर, फिल्म भनेको व्यावसायिकतासँग जोडिने कुरा, व्यवसायसँग जोडिने कुरा या बजारसँग जोडिने कुरा, धेरैभन्दा धेरैले हेरिदिनुपर्ने कारण र धेरैभन्दा धेरै मान्छेकहाँ यो फिल्म यस्तो छ, हामीले बनाउन चाहेको यस्तो हो । हेर्नुभएमा तपाईंलाई थोरै भए पनि मनोरञ्जन प्रदान गर्छ या के बनाएको छु भनेर नाम र डेट याद गराउन भए पनि त्यो आवश्यक हुँदोरहेछ । त्यही कोसिसमा छु ।

तपाईं गीतकारहुँदै साहित्यकारको बाटोमा लागेको मान्छे, सिनेमाप्रतिको साइनो कसरी बस्न गयो ?

सिनेमामा मेरो लगाव बस्नुको कारण संगतले हो । यसमा सबैभन्दा ठूलो हात रामबाबु गुरुङकै छ । फिल्मभन्दा धेरै टाढाको मान्छे थिए मँ । अलिअघिको कुरा हो, फिल्मसँग नजिकको एउटा साथीलाई मैले ‘अब मँ पनि फिल्म स्क्रिप्ट लेख्नुपर्‍यो,’ भनेर सुनाएको, उहाँ त मज्जाले हाँस्नुभयो । ‘ह्या सक्नु हुन्न, तपाईंलाई फिल्मको स्टोरी पिच गर्न आउँदैन । कथा भन्न आउँदैन । मान्छेसँग उठबस गर्न सक्नु हुन्न । त्यस किसिमको तपाईंको स्वभाव नै छैन,’ भन्नुभयो । तर पछि रामबाबुको संगतले फिल्मबारे बुझ्ने सिक्ने माहौल र अवसर दुवै भयो । सिक्दासिक्दै अहिले गरिखाने भइयो ।

पहिलो चलचित्र नै दुवै मिलेर गर्नुभयो होइन ?

हामीले फिल्मको क, ख नै सँगसँगै गरेजस्तो हो । उहाँले त्योभन्दा अगाडि ‘अनागरिक’ भन्ने फिल्म डिरेक्सन गरिसक्नुभएको थियो । त्यसको सुटिङलगत्तै हामी जोडिएका हौँ । एडिटिङसँगै गर्‍यौँ, सँगै ‘शो’हरू गरायौँ । दोस्रो प्रोजेक्टचाहिँ स्टोरी बिल्डपदेखि नै सँगै बसेर लेख्न सुरु भएको हो हाम्रो । त्यसरी नै सुरु गर्‍यौँ हामीले ।

Upendra Subba (1)1713795061.jpg

आफैँले लेखेको चलचित्र आफैँ निर्देशन गर्छु भन्ने जोस र आँट कहिले आयो ?

काम गर्दै जाँदा रामबाबुको व्यस्तता यति भयो होइन, हाम्रोमा एउटा कथन पनि छ, ‘घर छाउन सिक्नु अरुकोबाट’, मैले त्यो अवसरचाहिँ रामबाबुबाट पाएँ । उहाँले वर्षको एउटा, दुईवटाजस्तो फिल्म बनाइरहनुभयो । हामी नजिकै थियौँ । त्यसबेला मैले नजिकबाट सिनेमाको कामलाई नियाल्ने मौका पाएँ । दर्शक र बजारसम्मको बाटो बुझिसकेपछि ‘जारी’को कथा मेरो दिमागमा आयो । कथा र विषयवस्तुका कारण ‘जारी’ निर्देशन गर्न सक्छु भन्ने आँट ममा आएको हो ।

‘मनसरा’ को कथा कसरी फुर्‍यो ?

लकडाउनको बेला ‘जारी’ निकाल्नुपर्ने, कोरोनाले गर्दा सरेको थियो । काम रोकिएपछि छटपटी यति धेरै हुन्छ, नयाँ के गर्ने के गर्ने भन्ने । शहरतिर आउन बन्द भैगो, बाटै बन्द छ । तर, मेरो घर नख्खिपोटदेखि पारि बाटो, खोला, खेतबारी छ, जहाँ म लकडाउनमा मास्क खोलेर डुल्ने गर्थें ।

नख्खु खोलाछेउमा चाहिँ जग्गाहरू लिजमा लिएर नेपालभरका कोही गाई पालेर, कोही भैँसी पालेर, कोही सुँगुर पालेर, कोही चैँ सब्जी फलाएर, च्याउ फलाएर बसिरहनुभएको छ । त्यहाँ पुगेपछि यो आइडिया फुरेको हो मलाई । योचाहिँ प्रोपर देशजस्तो लाग्यो क्या । यहाँ ब्राह्मण परिवार छ, उहाँले तुलसी रोप्नुभएको छ । तल्लो डिलमा सुँगुर पालेर लिम्बू बसेको छ । तर, छि:छि: दूरदूर गर्ने अवस्थामा कोही छैन । एउटा सुन्दर क्यान्भास छ्याप्प बसेको जस्तो तर सबैका आ–आफ्नै दु:ख । पानी, बिजुली केही छैन, ढलको त झनै कुरै नगरौँ । तर, सबै आ–आफ्नै काममा व्यस्त । बिहान दूध लिएर शहर गएको छ, सब्जी लिएर कुदेको छ । जेहोस्, रमाइलो छ । फिल्म बन्ने कन्टेन्ट नै थियो । मैले शैलेन्द्र सरलाई सुनाएँ । उहाँले पनि विषयवस्तु मनपराएपछि मैले आँटेको हुँ ।

व्यावसायिक पाटोमा चाहिँ ‘मनसरा’प्रति कत्तिको आशावादी हुनुहुन्छ ?

समय भनेको उमेर हो । मसँग त अब त्यति उमेर पनि छैन कि– गल्ती गरौँ, माफी मागौँ र फेरि ट्राई गरौँ । ५२ वर्ष पुगिसकेँ, भनेपछि उमेर त निक्कै गम्भीर समय हो नि ! एउटा स्रष्टा, लेखक, फिल्ममेकरका लागि त म निकै म्याचुर्ड हो, उमेरले पनि । मैले सोच्दा पनि थोरैथोरै जिम्मेवारीका साथ, थोरै सचेतनाका साथ, धेरै लोभ नपालीकन, भरसक सुन्दर होस् भनीकन, सबैको मन जितौँ भनीकन बनाउने कोसिस त सायद म उमेरमा गर्छु होला ! यत्रो वर्ष यही क्षेत्रमा बिताइसकेको मान्छेले बिगारेर एक्सक्युज मी, सरी भन्नु नपरोस् भनेर सोच्न त सोच्छु । तर, सोच्दासोच्दै नसकिएला नबन्ला, त्यस्तो क्षमता राख्दिनँ हुँला, त्यो एउटा कुरा हुन्छ भोलिको दिनमा ।

तपाईंलाई अरूले गीतकार, कवि, लेखक अथवा निर्देशक के भन्दिऊन्‌जस्तो लाग्छ ?

एउटाचाहिँ म सधैँ भनिबस्छु– म साह्रै ठूलो कवि भएको तर कवितामा चाहिँ राम्रो दख्खल नराखेरै म भड्केको हुँला भन्छु । कविता राम्रो लेखेको भए म कविकै रूपमा रहन्थेँ होला । गर्विलो तरिकाले म कवि हो भनेर छाती फुकालेर हिँड्ने मेरो स्थिति नबनेपछि नै म यसरी भड्केको होला । तर, जहाँबाट यात्रा सुरु भयो, कविताबाटै भएको हो । मेरो एक्जिट कविताबाट गर्छु लाइफमा चाहिँ । फिल्म यति लामो समय बनाउने योजना छैन । धेरै गरे पाँच/छ वर्षसम्म काम गर्छु फिल्ममा । त्यसपछि म पूर्णकालीन कवि नै हो । त्यसपछि म ज्यान फालेर कविता लेख्छु, अनि कविता सुनाउँछु ।