आधुनिक प्रविधिको सिकाइ शैलीले अब्बल भ्याली पब्लिक स्कुल

A+ A A-

ठूलो भवन । हरेक कोठामा तीनवटा झ्याल । वरिपरि प्रशस्त खेल्ने ठाउँ, रमाउँदै खेलिरहेका स–साना केटाकेटी देख्दा जो–कोहीको मन आनन्दित हुन्छ । बूढानीलकण्ठ कपनमा रहेको ‘भ्याली पब्लिक स्कुल’ पुग्दा देखिएका यी दृश्यले हाम्रो ध्यान तान्यो ।

स्कुलको मूलद्वारमा सुरक्षा गार्डदेखि हरेक शिक्षक र विद्यार्थी सबै नमस्कार साटासाट गरिरहेका देखिए । भित्र छिर्दा स्कुलको ‘स्लोगन’ नै देखिन्छ– ‘भ्याली पब्लिकको संस्कार, सबैले सबैलाई नमस्कार ।’

स्कुलका अनुसार, संस्कारलाई गहिरोसँग आत्मसात् गराउने अभियानमा आधारित भएर यस्तो नारा राखिएको हो ।

कसरी जन्मियो भ्याली पब्लिक स्कुल ?

प्रधानाध्यापक कृष्ण अधिकारीका अनुसार, काठमाडौंको उत्तरी भेगमा पब्लिक स्कुलको अवधारणा नआउँदै मध्यमवर्गीय परिवारका बालबालिकाका लागि निजी विद्यालयमार्फत शिक्षा दिने उद्देश्यले स्थापना गरिएको थियो– भ्याली पब्लिक स्कुल । २०५० सालमा स्थापना भएको यो स्कुलले अहिले प्ले ग्रुपदेखि, प्लस टुमा साइन्स र म्यानेजमेन्टका शैक्षिक कार्यक्रम सञ्चालन गर्दै आएको छ । कम शुल्कमा गुणस्तरीय शिक्षा दिने भ्याली पब्लिक स्कुलको मूल उद्देश्य छ । असाध्यै न्यून विद्यार्थी लिएर सञ्चालनमा आएको स्कुलले २६औँ ब्याचसम्म आइपुग्दा हरेक क्षेत्रमा दक्ष जनशक्ति उत्पादन गरी सुम्पिसकेको र उनीहरूले गुणस्तरीय जीवन जिउनुका साथै राष्ट्रलाई योगदान पनि गरिरहेको प्रधानाध्यापक अधिकारी बताउँछन् ।

Valley Public School- Kappan (4)1712234989.jpg

उनी सम्झिन्छन्, ‘घर भाडामा लिएर स्कुल खोल्ने र व्यापार गर्ने सानोतिनो सोच थियो । कालान्तरमा स्कुलले शिक्षामा यति ठूलो छलाङ मार्न सक्छ भन्ने पनि थिएन । उनीहरूले ठूलो सपना देखेका थिएनन्, शाखाहरू हुन्छन् भन्ने पनि थिएन । भद्रकाली, मन्टेश्वरी बन्छ भन्ने सोच र कन्सेप्ट पनि थिएन ।

१६ रोपनी क्षेत्रफलमा फैलिएको भ्याली पब्लिक स्कुलले भौतिक पूर्वाधारमा पनि आफूलाई अब्बल बनाएको छ । सुविधाजनक पूर्वाधारहरूले शैक्षिकस्तरमा ठूलो मद्दत पुग्छ भन्ने बुझाइ स्कुल सञ्चालक एवं व्यवस्थापनको छ । स्कुलले आफ्नै भवनमा सबै सेवासुविधा दिन सक्छ । विद्यार्थीले प्रयोगात्मक अभ्यास गर्न अन्त जानै पर्दैन । कक्षा कोठाभित्र स्मार्ट बोर्डसहित प्रोजेक्टर छन् । प्रधानाध्यापक अधिकारी भन्छन्, ‘जसले भाडामा पढाएको छ र २ रोपनीको स्कुलमा १२ सय बालबालिका राख्छ, उसले कहीँ केही पनि गराउँदैन । नाम मात्रैको कम्प्युटर ल्याब, साइन्स ल्याब, नाम मात्रैको फुटसल ग्राउन्ड राखिएको छ ।’

उनका अनुसार, वास्तवमा त्यस्ता विद्यालयबाट बालबालिका र अभिभावक ठगिएका छन् । ‘त्यहाँ कुनै पनि अतिरिक्त क्रियाकलाप हुँदैनन् । जसको आफ्नै बिल्डिङ छ, खेल मैदान छ, भलिबल कोर्ट छ, फुटसल छ, टेबुलटेनिस खेलाउने ठाउँ छ, डान्स गर्ने, म्युजिक सिक्ने ठाउँ छ, त्यस्तामा अतिरिक्त क्रियाकलाप गर्न कुनै समस्या छैन, त्यो सुविधा भ्याली पब्लिकमा छ,’ उनले भने ।

प्ले ग्रुप (पीजी) देखि कक्षा १२ सम्म पढाइने भ्याली पब्लिकमा विभिन्न संकायमा पढाइ हुन्छ । कक्षा १० सम्ममा ७ सय ५० जना विद्यार्थी अध्ययनरत छन् । एउटा कक्षामा २५ देखि ३० जना विद्यार्थी बस्न मिल्ने व्यवस्थाका साथ कक्षा कोठा व्यवस्थापन गरिएको छ । ‘भ्याली पब्लिकले आधुनिक सिकाइ, संयोजनलाई प्राथमिकता दिएको छ । गतिशील दृष्टिकोणका साथ अत्याधुनिक शिक्षण पूर्वाधार तयार पारेको छ,’ अधिकारी ले भने, ‘विद्यार्थीको रचनात्मकता र अन्तर्क्रियालाई स्कुलले जोड दिँदै आएको छ । शिक्षकहरूले विद्यार्थीको समन्वयकर्ताको भूमिका खेल्दै अध्ययनलाई गाइड गर्छन् । ’ विद्यार्थी संयुक्त रूपमा आफैँ संलग्न भएर कुनै पनि कुराको विश्लेषण गर्दै निष्कर्षमा पुग्ने गरेको उनले बताए ।

Valley Public School- Kappan (5)1712235029.jpg

‘शिक्षालाई सहज र पहुँचयुक्त बनाउनुपर्छ । त्यसो नभए विद्यार्थी सीपसँग जोडिँदैनन्, सिक्ने वातावरण पनि पाउँदैनन्, एउटा कोठामा ५० जना बच्चालाई केको सीप सिकाउने हो ? त्यस कारण नेपालको प्लस टु अन्योलमा छ । अन्योलमै विद्यार्थी पास हुन्छन् र विदेशिन्छन्,’ उनले भने, ‘यसको मारमा चाहिँ नेपाल बनाउँछु भन्ने विद्यार्थी पर्नुभएको छ । त्यस्तै, केटाकेटीले भनेपछि केही कुरा नाइँ भन्न नसक्ने अभिभावकहरू पनि ठूलो मारमा पर्नुभएको छ ।’

पीबीएल लर्निङ

आज २१औँ शताब्दीमा विद्यार्थीको जोड विज्ञान, व्यवस्थापन र कानुन शिक्षामा छ । त्यहीअनुसार विश्वव्यापी परिदृश्य पनि अघि बढिरहेको छ । भ्याली पब्लिकले प्रोजेक्ट बेस एजुकेसन र एक्टिभिटी बेस लर्निङ (पीबीएल) मोडेलमा पढाइरहेको स्कुलका इन्चार्ज प्रकाश सिग्देलले बताए । राष्ट्रिय पाठ्यक्रमले तय गरेको पाठ्यपुस्तक सँगसँगै प्रोजेक्ट बेसमा रहेर सिकाइको शैली परिवर्तन गर्न खोजेको छ स्कुलले ।

सामान्यतया नेपालकै अन्य स्कुलहरूमा निश्चित पाठ्यक्रमबाहिर गएर विद्यार्थीले सोच्नसम्म नपाउने अवस्था छ । यस्तोमा भ्याली पब्लिकको यो शिक्षण सिकाइ विधि अनुकरणीय लाग्छ । सिग्देलका अनुसार, विद्यार्थीको रुचिअनुसारका विभिन्न क्लबहरू निर्माण गरिएको छ । जस्तो, स्पिकर क्लब, लेखक समूह, फुटसलजस्ता छुट्टाछुट्टै क्लब बनाएर सिकाइन्छ । विद्यार्थीलाई जीवन र जीविकासँग प्रत्यक्ष जोड्ने गरी पठनपाठन गराइन्छ । पाठ्यक्रममा रहेको कुरालाई अनुभूति गराउन भ्रमणमा लगिन्छ । भ्रमणमा जाँदा सिकेको कुरालाई स्कुलमा आएर ‘प्रेजेन्ट’ गर्नेलगायतका कुराहरू विद्यार्थीले गर्नुपर्छ । ‘नम्बर ल्याउनु मात्र सफलताको सूचक हो भन्ने ट्रेन्डलाई भत्काउनु नै यो स्कुलको उद्देश्य हो । ‘स्कोर बेस्ड एजुकेसन’ लाई ‘स्किल बेस्ड एजुकेसन’ मा लैजानु नै हाम्रो ध्येय हो,’ सहप्रधानाध्यापक सुशील वाग्लेले भने ।

सबै विद्यार्थीलाई एउटै डालोमा हालेर पढाउँदा राम्रो नतिजा नआउने भन्दै स्कुलले विद्यार्थीको रुचिअनुसार शिक्षण सिकाइ गराउँछ । विद्यार्थीलाई रुचि भएको क्षेत्रमा खुलेर लाग्न प्रेरित गरिन्छ ।

Valley Public School- Kappan (6)1712235085.jpg

शतप्रतिशत विद्यार्थी उत्तीर्ण

सैद्धान्तिकसँगै प्रयोगात्मक विधिबाट प्रभावकारी पठनपाठन हुने भएकाले शतप्रतिशत विद्यार्थी उत्तीर्ण हुने गरेको उनले बताए । विद्यालय, शिक्षक, विद्यार्थी र अभिभावकको समन्वयका कारण विद्यार्थीको नतिजा उत्कृष्ट आउने गरेको छ । २५औँ ब्याचसम्म उत्कृष्ट नतिजाका साथ नेपालभर टप टेनभित्र परेको भ्याली पब्लिकले २६औँ ब्याचमा पनि उत्तिकै मिहिनेत गरेको छ । ‘असफल पो भइएला कि भनेर सोच्ने अप्सन नै छैन,’ सहप्रधानाध्यापक वाग्लेले भने ।

स्कुलले हरेक कक्षामा डेस्कटपको व्यवस्था मिलाएको छ । शिक्षक र विद्यार्थीको शिक्षण सिकाइ क्षमतालाई चुस्त पार्ने लक्ष्य स्कुलले राखेको छ । स्कुलमा प्रविधिमैत्री, उज्याला र फराकिला कक्षा कोठाहरू देखिन्छन् । कक्षा कोठामा इन्टरनेट, स्मार्ट बोर्ड र एआईजस्ता नवीनतम प्रविधिको प्रयोगले विद्यार्थीको पढाइ रोचक, आकर्षक र जीवन्त बनाउने प्रधानाध्यापक अधिकारी बताउँछन् ।

आफ्नो क्षमताअनुसारका नयाँ इन्नोभेसन गर्ने सुविधा विद्यार्थीलाई मेकर्स ल्याबमा हुन्छ । कक्षा कोठामा विद्यार्थी बस्ने बेन्चहरू, पढ्ने टेबलहरू उनीहरूको शारीरिक अवस्था हेरेर फरकफरक खालको व्यवस्था मिलाइएको छ । गुणस्तरीय शिक्षाका लागि एउटा कक्षामा सीमित संख्यामा मात्र विद्यार्थीहरू राखिन्छ । आवश्यक वैज्ञानिक उपकरणसहितको विज्ञान प्रयोगशाला छ । स्कुलमा आधुनिक पुस्तकालय छ, जहाँ ८ हजारभन्दा बढी पुस्तकहरू छन्, केटाकेटीलाई अनलाइन लाइब्रेरीको समेत व्यवस्था छ । प्रत्येक बच्चालाई एउटा कम्प्युटर छ, स्मार्ट क्लासहरू छन्, फुटसल छ, गायन नृत्यका छुट्टै रुमहरू छन् ।

Valley Public School- Kappan (3)1712235135.jpg

विद्यार्थीलाई पढाइमा मात्र होइन, अतिरिक्त गतिविधिमा पनि उत्तिकै प्रेरित गरिन्छ । विद्यार्थीको रूचि केमा छ, त्यसअनुसार सुविधा उपलब्ध गराइन्छ । ‘अहिले आइरहेका प्रविधिमा जोड्न सकिएन भने त्यसको कुनै अर्थ हुन्न । त्यसैले हामीले स्कुल र अध्यापन शैलीलाई हरेक हिसाबले नयाँ प्रविधिसँग जोडिइरहेका छौँ,’ अधिकारी भन्छन्, ’भौतिक पूर्वाधार पर्याप्तता र गुणस्तरमा हामीले सम्झौता गरेका छैनौँ, शिक्षकहरूको एकदम राम्रो टिम छ । कोही इन्डियामा पढ्नुभएका गोल मेडलिस्ट, नेपालमा पनि एकदम राम्रो अंक ल्याउनुभएका र कम्तीमा पनि ५ वर्ष पढाएको अनुभव भएका शिक्षकहरू हुनुहुन्छ । भ्याली पब्लिक स्कुलले पढाउने शिक्षकलाई अन्य ठाउँको भन्दा सेवा सुविधासहित राखेको छ । ’

भ्याली पब्लिक स्कुलमा निम्न आय भएकाहरूको पहुँच छैन भनिन्छ नि भन्ने प्रश्नमा उनी भन्छन्, ‘लुकाउनुपर्ने केही पनि छैन । कतिपय अभिभावक आउनुहुन्छ, स्कुल पूरै भ्रमण गर्नुहुन्छ । चित्त पनि बुझाउनुहुन्छ । जब शुल्कको कुरा आउँछ, अनि विद्यालय मन परेन भन्नुहुन्छ । कारण हो– शुल्क कम भएर । यति कम शुल्क लिने विद्यालयमा पढाइ राम्रो हुँदैन । पैसा बढी लिने स्कुलमा राम्रो पढाइ हुन्छ भन्नुहुन्छ । यहाँ काठमाडौं भ्यालीदेखि दुर्गमका बालबालिका पनि पढ्छन् । हामी निम्न आय भएका बालबालिकाको भर्‍याङ बन्न चाहन्छौँ । भ्याली पब्लिकले नेपाल सरकारको नियमअनुसार छात्रवृत्तिको पनि व्यवस्था गरेको छ । ’

उनका अनुसार, भ्याली पब्लिक स्कुलले आफ्ना विद्यार्थीलाई पुस्तकमा मात्रै सीमित गर्दैन । पुस्तकलाई एउटा आधार मात्र बनाएर हिँड्छ । सामान्य एउटा शिक्षकले पुस्तकलाई जीवनसँग गाँस्न खोज्छ, त्यसलाई परिवारसँग जोड्न खोज्छ, समाजसँग जोड्न खोज्छ, एउटा संस्कृति र सभ्यताको पाटो यो हो ।

Valley Public School- Kappan (1)1712235006.jpg

विद्यार्थी यहाँबाट बाहिर निस्किँदाखेरि ऊ अरूभन्दा फरक विद्यार्थी बन्न सक्छ । जति बेला ऊ २५ वर्षको हुन्छ, त्यो बेला उसले विज्ञान सिकेको हुन्छ । राजनीति सिकेको हुन्छ । उसलाई सबै कुराले फराकिलो बनाएको हुन्छ, ऊ सीपसँग जोडिएको हुन्छ । उसले बिग्रेको रेडियो बनाउन पनि जानेको हुन्छ । आफ्नो बत्ती बिग्रियो भने पनि बनाउन जानेको हुन्छ र उसले मानवीय रूपमा एउटा कमिलो पनि कुल्चेर मार्नु हुन्न भन्ने बुझेको हुन्छ ।

‘एक विद्यार्थीलाई असल नागरिक कसरी बनाउने भन्ने खालको आदर्श भ्याली पब्लिकले सिकाउँछ । कम्प्युटर फिल्डमा बच्चाहरूमा देखिएको रुचिलाई स्कुलले लिन सकेन र बच्चाले फोन मात्र हेर्छ भन्ने कुरालाई माइन्ड गर्ने भन्दा पनि बच्चालाई जे रुचि छ त्यो गर्न दिनुपर्छ भन्ने मान्यता छ,’ इन्चार्ज सिग्देलले भने, ‘हाम्रो कन्सेप्ट्सचाहिँ कुन बेला चेन्ज भयो भने, बच्चालाई जुन कुराले बढी समस्या भइरहेको छ, त्यस कुरालाई हामीले उपयोग गर्नुपर्छ भन्ने बुझेर विद्यार्थीको रुचि र चाहनाअनुसारका क्रियाकलापहरूमा सहभागी गराउँछौँ ।

'भ्याली पब्लिक स्कुलले आफ्नै भवनमा सबै सेवा सुविधा दिन सक्छ । यहाँ प्रत्येक हप्ता अतिरिक्त क्रियाकलाप हुन्छन् । स्कुलभित्र मात्रै नभएर स्कुलबाहिर भएका प्रतिस्पर्धामा पनि उत्तीर्ण भएर आएका धेरै रेकर्डहरू छन्,' प्रधानाध्यापक अधिकारी भन्छन्, ‘जसले रेन्टमा पढाएको छ, २ रोपनीको स्कुलमा १२ सय बच्चा राख्छ, उसले कहीँ केही पनि गराउँदैन । नाम मात्रैको कम्प्युटर ल्याब, नाम मात्रैको साइन्स ल्याब, नाम मात्रैको फुटसल ग्राउन्ड हो । त्यहाँ बच्चाबच्ची र अभिभावक ठगिएका छन् । त्यहाँ कुनै पनि अतिरिक्त क्रियाकलाप छैन/हुँदैन । जसको आफ्नै बिल्डिङ छ, खेल मैदान छ, भलिबल कोर्ट छ, फुटसल छ, टेबुलटेनिस कोर्ट छ, डान्स गर्ने, म्युजिक सिक्ने ठाउँ छ, उहाँहरूकोमा अतिरिक्त क्रियाकलाप गर्न कुनै समस्या छैन ।’

Valley Public School- Kappan (2)1712235143.jpg

विद्यालय सञ्चालन गर्दैगर्दा सन् २००५ मा स्वीट्जरल्यान्ड पुगेका अधिकारी त्यहाँका १६ वटा विद्यालय भ्रमण गरी नेपाल फर्किए । त्यो भ्रमणले उनलाई वास्तविक अर्थमा विद्यालय कस्तो हुनुपर्छ भन्ने बुझाइदियो । विद्यालयमा शौचालय, पुस्तकालय, ल्याब आदि हुनुपर्ने रहेछ भन्ने बुझेपछि उनले अभिभावककै सहयोगमा आवश्यक भौतिक पूर्वाधारहरू निर्माण गरे । सोही समयमा आफ्ना शिक्षकहरूलाई आफूले दिएको सेवा सुविधाले खाजा खानसमेत कठिन हुने देखेपछि उनले शिक्षक कर्मचारीलाई कामअनुसारको पारिश्रमिक दिने निर्णय लिए । भौतिक पूर्वाधार थप्ने र शिक्षक/कर्मचारीलाई उचित सम्मान दिने त्यो निर्णयले उनको विद्यालयको विकासमा ठूलो मद्दत गर्‍यो ।

स्वीट्जरल्यान्डसँगै जर्मनी, फिनल्यान्ड, अमेरिकालगायत अन्य थुप्रै देशको भ्रमण गरिसकेका उनले त्यहाँको शैक्षिक अवस्थाको अध्ययन गर्नुका साथै नेपालमा त्यसको प्रयोगबारे समेत योजना बनाए । त्यसकै नमुनास्वरुप भ्याली पब्लिक स्कुल अब रूपान्तरणको प्रयासमा रहेको र विश्वस्तरीय शिक्षा दिनका लागि अझै प्रतिबद्ध बनेको उनको अठोट छ ।

स्याङ्जाको एउटा विकट गाउँबाट आएर आफूले अक्षरहरूको खेती गर्ने सपना देखेको र त्यसमा श्रीमतीको साथ हुँदा कठिन संघर्षका साथ विद्यालय स्थापना गरेको उनले स्मरण गरे । २६औँ वर्षको तयारी गर्दैगर्दा तीनवटा थप विद्यालयसहितको सिङ्गो भ्याली पब्लिक स्कुल बनाउन योगदान दिने सबैलाई सम्झिए । देशमै न्यूनतम शुल्कमा अन्तर्राष्ट्रियस्तरको शिक्षा दिने विद्यालयको उद्देश्य पूरा गर्नका लागि सम्झौताहरूले महत्त्वपूर्ण योगदान दिने उनको विश्वास छ ।

०००

सिफारिसः

शिलापत्रको वर्षान्त अभियानमा सहभागी हुनुहोस् र चुन्नुहोस् आफूलाई मनपर्ने चर्चित पात्र र सिर्जनाहरू । तल राखिएको गुगल फारममार्फत आफ्नो मत जाहेर गर्न सक्नुहुनेछः

Loading…

प्रकाशित मिति: बिहीबार, चैत २२, २०८० १९:५१