मेरो बालापन र रेडियो नेपाल

A+ A A-

मेरो बालापन भन्नासाथ मैले रेडियो नेपाल सम्झिन्छु, किनकि मलाई याद भएको बालापनदेखि बालापनको उत्तरार्धसम्म रेडियो नेपाल नै प्रिय साथी थियो । रेडियो नेपालको छाप मेरो दिमागमा यसरी बस्यो कि बालापनका हरेक कुराहरू मानसपटलमा ताजै रहन्छन् । अहिले पनि अलमल हुन्छु । किनकि मेरो बालापन सम्झिँदा मैले रेडियो नेपालबाहेक अरु कमै पाउँछु ।

२०६८ सालमा पहिलोपटक काठमाडौं गएको बेला सिंहदरबारमा रहेको रेडियो नेपालको टावर बाहिरैबाट देख्दा मन्दिरमा जस्तै ढोग्न मन लागेको थियो, आँखाबाट आँसु खसेको थियो । रेडियो सेटबाट त एफएम पनि बज्छन् । तर, करिब दुई दशकअघिको त्यो समयमा हाम्रा लागि रेडियो भनेको केवल रेडियो नेपाल मात्रै थियो । अहिले सम्झिँदा हाम्रा लागि रेडियो सेट र रेडियो नेपाल पर्यायवाची थिएजस्तो लाग्छ । किनकि कपडाको खोल हालेको बाजेले बोक्ने रेडियोको त्यो सेटबाट केवल रेडियो नेपाल बज्थ्यो । अहिलेको जस्तो गाउँगाउँसम्म पुग्ने एफएमको प्रसारण दुई दशकअगाडि थिएन । रेडियोले मनोरञ्जन मात्रै दिन्थेन, आवश्यक, सीमित जानकारी पनि त्यहीँबाट पाइन्थ्यो ।

त्यतिबेला रेडियो नेपाल अहिलेजस्तो चौबिसै घण्टा पनि प्रसारण हुन्थेन । शनिबारबाहेक मध्याह्न १२ बजेदेखि २ बजेसम्म २ घण्टा बन्द हुन्थ्यो । राति ११ बजे बन्द भएर बिहान ५ बजे सुरु हुन्थ्यो । रेडियोको प्रसारण नभएको समयमा टुँ... गरेर आवाज आइरहन्थ्यो । बिहान ५ बजे शंखध्वनि बजेसँगै रेडियोको प्रसारण सुरु हुन्थ्यो । तर, बाजेले बिहान ४ नबज्दै रेडियो खोलेर छोडिदिनुहुन्थ्यो, जसले गर्दा रेडियो खुल्नुअगाडिको 'टुँ...' आवाजले सुत्न नपाइएको भनेर बज्यैले बेलाबेलामा गुनासो गर्नुहुन्थ्यो । हजुरआमाको त्यस्तो गुनासो हाम्रा लागि हाँसोको विषय बन्थ्यो ।

वास्तवमा मेरा बाजे पनि रेडियो नेपालका नियमित स्रोता हुनुहुथ्यो । दिउँसो गोठालो जाने भए पनि बिहान करिब ११ बजेसम्म र बेलुकी ५ बजेपछि बाजेको साथी रेडियो थियो वा भनौँ– रेडियो नेपाल थियो । सायद त्यही देख्दै, सुन्दै मलाई पनि बानी पर्‍यो । बिहान ६ बजेको समाचार पढ्ने हरिशरण लामिछाने होऊन् वा बेलुकी ७ बजेको समाचार पढ्ने कोमल वली, दिउँसो १ बजे, ३ बजेको समाचार पढ्ने सुनील थापा, जनार्दन विष्ट, सन्तोष रेग्मी होऊन् वा २ बजेको अंग्रेजी समाचार पढ्ने महेन्द्र रायमाझी, बिहान ६ बजेको समाचारपछि पत्रपत्रिकाबाट साभार समाचारहरू पढ्ने उषा लोहनी र प्रवीण पोखरेल होऊन् वा ‘रेडियो नेपालका लागि चन्द्र बानियाँ काठमाडौं’ भन्दै रिपोर्ट सुनाउने चन्द्र बानियाँ होऊन्, यी सबैका आवाज अहिले पनि कानमा गुञ्जिरहन्छन् ।

२०६८ सालमा पहिलोपटक काठमाडौं गएको बेला सिंहदरबारमा रहेको रेडियो नेपालको टावर बाहिरैबाट देख्दा मन्दिरमा जस्तै ढोग्न मन लागेको थियो, आँखाबाट आँसु खसेको थियो । करिब दुई दशकअघिको त्यो समयमा हाम्रा लागि रेडियो भनेको केवल रेडियो नेपाल मात्रै थियो ।

बेलुकी ७ बजे कोमल वलीले समाचार पढ्थिन्– ‘सरकारले मट्टीतेलको मूल्य २ रुपैँया बढाएर २१ रुपैँया पुर्‍याएको छ ।’ बाजेले सरकारलाई आफ्नै भाषामा गाली गर्नुहुन्थ्यो, फेरि महँगी बढ्ने भयो भन्दै । गाउँमा बिजुली थिएन । उज्योलोको रूपमा मट्टीतेलबाट बल्ने लाल्टिन र टुकीको प्रयोग हुने भएकाले सायद बाजेलाई डिजेल, पेट्रोलभन्दा मट्टीतेलको मूल्यसँग बढी सरोकार हुन्थ्यो होला ।

समाचारकै क्रममा शेरबहादुर देउवाको नाम आउँदा बाजेले रेडियो अझै काननजिक लगेर सुन्नुहुन्थ्यो र समाचार सकिएपछि गर्वले देउवासँग सम्बन्धित कुरा गर्नुहुन्थ्यो । देउवासँग न चिनजान, न कुनै लाभ । सायद स्थानले प्रभाव पार्दो रहेछ क्यारे ! समाचारमा देउवाको नाम आए बाजेले आफ्नै भावमा सम्मान व्यक्त गर्नुहुन्थ्यो । त्यही देखेर होला शेरबहादुर देउवाले जिल्ला, प्रदेश वा देशका लागि के गरे भन्ने बहसलाई परै छोड्ने हो भने उनीप्रतिको मेरो सम्मानमा अहिले पनि रत्तिभर कमी आएको छैन । रेडियो नेपालबाट प्रसारण हुने हरेक कार्यक्रमहरू पनि नछुटाई सुन्ने गर्थें म ।

किताबका पाठहरूलाई कोमल वलीको शैलीमा समाचारझैँ पढ्ने प्रयत्न गर्थें । गोकर्ण रेग्मीले चलाउने 'लोकभाका' होस् वा राम अविरल, नरहरि न्यौपानेले चलाउने 'लोकलहर', टीका भण्डारीले चलाउने 'साज र आवाज' होस् वा प्रज्ञा शरदले चलाउने 'संगीताञ्जली', चन्दा विष्टले सञ्चालन गर्ने 'आजका नारी' होस् वा वविता खनालले चलाउने 'के तिमी मेरो साथी बन्छौ' होस्, नवीन दाहालले चलाउने 'गजलगंगा' होस् वा नवराज लम्सालले चलाउने मधुवन होस् वा केन्द्रीय प्रसारणबाट देउडा गीत बज्ने एक मात्र कार्यक्रम सुरेश शाही र सम्पदा शाहीले चलाउने 'भलासुकाली' होस्, ५ बजेको बाल समाचार र ताराप्रसाद वस्तीले चलाउने 'बालबाटिका'लगायत थुप्रै कार्यक्रमहरू र कार्यक्रममा सहभागी हुने नियमित स्रोताका नामसमेत अहिले पनि मानसपटलमा ताजै छन् ।

भलासुकाली, गजलगंगा र मधुवन मेरो अंकलका पनि प्रिय कार्यक्रम थिए । अंकलले आफ्नो लागि ल्याएको सानो रेडियो थियो, जुन यताउती जाँदा पनि सजिलै बोकेर लग्न मिल्थ्यो । स्कुल बिदा भएको दिन गहुँ खेतमा डोकोमा घाँस लिन जाँदा त्यही सानो रेडियो बोकेर सुन्दै जान्थेँ म पनि ।

प्रजातन्त्र दिवस, रेडियो नेपालको वार्षिकोत्सव, अनि लोकतन्त्र दिवसमा सैनिक मञ्च टुडिँखेलबाट रेडियो नेपालले गर्ने प्रत्यक्ष प्रसारण सुन्दा अहिलेका लाइभ भिडियो हेरेको भन्दा बढी आनन्द प्राप्त हुन्थ्यो । घरमा कोही नभएको बेला एक कुनामा उभिएर त्यहीँ प्रत्यक्ष प्रसारणका वाक्यांशहरूलाई दोहोर्‍याएर बोल्ने प्रयास गर्थें म । अहिले स्टुडियोमा समाचार पढ्न जाँदा होस् वा कार्यक्रम चलाउँदा होस्, भिडियो लाइभ अनि त्यही दृश्यमा त्यहीँ मोबाइल खसेको ड्याङ्ङ आवाज, प्रस्तोता नै घरि नाकले स्वाँस्वाँ, घरि खोकेको, घरि लाइभमा हेर्दै लुगा मिलाइराखेका दृश्यहरू देख्दा लाइभ हेरिरहेको आफ्नै मोबाइल फुटालौँजस्तो लाग्छ ।

रेडियो नेपाल क्षेत्रीय प्रसारण केन्द्र दिपायलबाट तेजु खड्का, उद्धवसिंह च्वागडी, लिला गर्तौंला, रुक्मणि पोखरेल, धिरेन्द्र चटौत, टेकबहादुर ऐरलगायतका आवाज अनि सेरोफेरोलगायतका कार्यक्रम । रेडियोमा गाउँ वा छिमेकी गाउँका कसैको चिट्ठी प्रसारण भएमा गाउँभरि नै चर्चा हुन्थ्यो । गाउँमा १० कक्षासम्म पढ्दा रेडियो नै प्रिय साथी भयो । त्यतिबेला हेमन्त शर्मा, अञ्जु पन्त, आनन्द कार्की, उदितनारायण झालगायतका कलाकारका गीतहरू रेडियो नेपालबाट बढी बज्थे । त्यस्तै, राजु परियार, विष्णु माझी, पुष्कल शर्मा, देवी घर्ती, पुरुषोत्तम न्यौपाने, विष्णु खत्री, कस्तुप पन्त, खुमन अधिकारी, लक्ष्मी न्यौपाने, बीमाकुमारी दुरा, शर्मिला गुरुङलगायत कलाकारका लोकदोहोरी गीतहरू बढी बज्थे रेडियोबाट । प्राय: लोकगीतहरू सुन्दै भ्यारोन कम्पनीको कापीमा उतारिन्थ्यो ।

त्यसैगरी, देउडामा भोजराज भट्ट, भुवन दाहाल, हरिना साउँद, चाँदनी हमाल, डिग्रा गाइनेलगायतका कलाकारले गाएका गीतहरू रेडियो होस् वा क्यासेटमा होस्, सुन्न पाइन्थ्यो । घरमा बाजे, बज्यै, आमा बुबा, अंकलले भन्थे, ‘यसको बिहेमा एउटा रेडियो दाइजो दिनुपर्छ ।’ यति मात्रै होइन, कहिलेकाहीँ रेडियोकै आवाजले कसैले बोलाएको सुन्दा गाली खाइन्थ्यो– 'यसका घाँटीमा रेडियो बाँधिदिन्छु ।’

मेरो लागि रेडियो नेपाल हिजो जति प्रिय थियो, आज त्योभन्दा अझ बढी प्रिय छ, किनकि रेडियो नेपाल सुन्ने मेरो अतीतसँग मेरो बालापनको अतीत छ । मेरो त्यही प्रिय रेडियो नेपालको आज ७४औँ स्थापना दिवस हो । यस अवसरमा अनमोल शुभकामना प्रिय रेडियो नेपाल !

कक्षा १० को टेस्ट परीक्षा दिइसकेपछि भने मेरो रेडियो नेपाल सुन्ने क्रम घट्दै गयो । टेस्ट परीक्षा पास भएपछि एसएलसीको तयारीका लागि डडेल्धुरा सदरमुकाम आएँ । रेडियो घरमै छुट्यो । चैतमा एसएलसी दिइसकेपछि करिब चार महिना फेरि रेडियो नेपाल नै साथी बन्यो । २०६७ असार मध्यतिर एसएलसीको रिजल्ट आयो । ५५ प्रतिशत अंकसहित पास भएँ । अंकलले ‘के पढ्ने ?’ भनेर सोध्नुभयो । मैले पत्रकारिता पढ्छु भनेँ । तर मलाई पायक पर्ने डडेल्धुरा सदरमुकामका कुनै क्याम्पसमा पत्रकारिता विषय पढाइ नहुँदो रहेछ ।

अंकलले बुबासँगको सल्लाहमा धनगढी जाने प्रस्ताव गर्नुभयो तर कहिल्यै नगएको, आफन्त कोही नभएको धनगढीमा एक्लै पढ्न जाने आँट गरिएन । विकल्पमा डडेल्धुराकै माउन्टेन बहुमुखी क्याम्पसमा कमर्स पढेँ । डडेल्धुरा सदरमुकाममा रेडियो नेपाल नटिप्ने रहेछ । बुढीतोला एमएम ब्यान्डबाट बजाउनुपर्दो रहेछ । रेडियो मात्रै सुनेर पढाइ बिगार्छे भनेर बुबाले घरबाट रेडियो लिएर आउन पनि नदिएपछि केही दिन त निकै गाह्रो भयो । ११ र १२ पढ्दाका दुई वर्ष बिदामा घर गएको बेला मात्रै रेडियो सुन्न पाइन्थ्यो । त्यसपछि आफ्नै जिन्दगीले कोल्टे फेरेपछि भने त्यो पनि छुट्यो । बिहे भयो, कैलालीको अत्तरिया पुगेँ । बिहेपछिको जिन्दगीमा पनि जब एक्लो महसुस हुन्थ्यो, तब रेडियो नेपाल सुन्ने आफ्नो त्यही अतीत सम्झिन्थेँ ।

रेडियो सुन्न मन लागेको कुरा अंकललाई भनेपछि अंकलले रेडियो किनिदिनुभयो । बिहेको तेस्रो वर्ष फेरि रेडियोसँग नजिक हुन पाएँ । त्यतिञ्जेलसम्म एफएमहरूले पनि गाउँ–शहरसम्म पर्याप्त स्थान बनाइसकेका थिए । त्यही रेडियोमा एक दिन अत्तरियाकै गोदावरी एफएममा उद्घोषण तालिम सञ्चालन हुने खबर सुनेँ । उद्घोषण तालिम लिएपछि त्यही एफएममा काम गर्ने अवसर पनि पाएँ । जीवनमा आफूले चाहेको काम गर्न पाउँदा जुन सन्तुष्टि मिल्छ, त्यो अन्य कुनै पनि कुरामा नपाइँदो रहेछ । मेरो जिन्दगीको ठूलो धोको पूरा गरिदिने मेरो प्रिय गोदावरी एफएम र यसका सञ्चालकप्रति सधैँ अनुगृहीत छु । ५ वर्षअगाडि रेडियो नेपालले खोलेको विज्ञापनमा परीक्षा पनि दिएँ, तर सफल भने हुन सकिनँ ।

मेरो लागि रेडियो नेपाल हिजो जति प्रिय थियो, आज त्योभन्दा अझ बढी प्रिय छ, किनकि रेडियो नेपाल सुन्ने मेरो अतीतसँग मेरो बालापनको अतीत छ । बालापनजस्तो सुन्दर जीवन अरु कुनै हुनै सक्दैन भन्ने मैले बुझेकी छु । मेरो त्यही प्रिय रेडियो नेपालको आज ७४औँ स्थापना दिवस हो । स्थापना दिवसको अवसरमा अनमोल शुभकामना प्रिय रेडियो नेपाल !

प्रकाशित मिति: मंगलबार, चैत २०, २०८० १३:३७