अन्तर्राष्ट्रिय रङ्गकर्मीको स्तर आर्थिक र सम्मानका दृष्टिले नेपालको भन्दा धेरै माथि छ : विकास जोशी (भिडियो अन्तर्वार्ता)

अन्तर्राष्ट्रिय रङ्गकर्मीको स्तर आर्थिक र सम्मानका दृष्टिले नेपालको भन्दा धेरै माथि छ : विकास जोशी (भिडियो अन्तर्वार्ता)

A+ A A-

कलाक्षेत्रमध्येकै एउटा विधा हो नाटक । अनि नाटक प्रस्तुत गर्ने थलो चाहिँ रङ्गमञ्च । तर, रङ्गमञ्चलाई केवल दर्शकका निम्ति रमाइलो वा मनोरञ्जन पस्किने थलोका रूपमा मात्र बुझ्न भने मिल्दैन । किनकि रङ्गमञ्च सामाजिक घटनाको यथार्थ चित्रणद्वारा नकारात्मक पाटोलाई नाटकका माध्यमले उठान गर्ने थलो पनि हो । त्यसैले पनि रङ्गमञ्चले दर्शकलाई मनोरञ्नसँगै आफ्नो समाजलाई बुझ्न प्रत्यक्ष सहयोग पुर्‍याएको हुन्छ ।

यसर्थ रङ्गमञ्चले मनोरञ्जनका साथै व्यक्तिको जीवनमा प्रतीकात्मक प्रभाव पार्ने कामसमेत गर्छ । रंगमञ्च पस्किने विषयवस्तुमा कलाको सार, सौन्दर्य तथा त्यसको महत्त्व र रङ्गमञ्चले मानिसको जीवनमा पारेको प्रतिकात्मक प्रभावबारे समीक्षात्मक टिप्पणी दिनका लागि सन् १९६१ मार्च २७ देखि आईटीआई अर्थात् अन्तर्राष्ट्रिय रङ्गमञ्च संस्थानद्वारा विश्व रङ्गमञ्च दिवस मनाउन थालियो ।

त्यसयता यस दिन हरेक देशका रङ्गमञ्च तथा रङ्गकर्मीद्वारा सरकार, राजनीतिज्ञ, संस्था र सरोकारवालाहरूलाई थिएटरको मूल्य र आर्थिक वृद्धिको सम्भावनाबारे जानकारी गराउँदै विश्व रङ्गमञ्च दिवस मनाउने गरिन्छ ।

अन्तर्राष्ट्रियस्तरमा रङ्गमञ्च र रङ्गकर्मीको स्तर हेर्दा आर्थिक दृष्टिले होस् वा सम्मानका दृष्टिले नेपालको तुलनामा धेरै माथि रहेको मण्डला थिएटरका संस्थापक सदस्य तथा रङ्गकर्मी विकास जोशी बताउँछन् ।

नेपालमा रङ्गकर्म गरेर मात्र बाँच्न सकिन्छ भन्ने कुरा आज पनि कल्पनाबाहिरको कुरा हो । नेपाली रङ्गमञ्चले यो अवस्था भोग्नुको कारण राज्यले रङ्गमञ्चलाई संरक्षण नगर्नु त छँदै छ, त्योभन्दा धेरै रङ्गकर्मी आफैँले रङ्गमञ्चबारे बुझाउन नसक्नु रहेको जोशीको भनाइ छ । पछिल्लो समय काठमाडौंसहित देशभर डेढ दर्जनभन्दा धेरै रङ्गमञ्च त खुले । दर्शकको संख्या पनि बढ्दो छ । तर, टिकट मात्र बेचेर एउटा पनि नाटकघर टिक्न सक्ने अवस्थामा नरहेको उनी सुनाउँछन् । प्रस्तुत छ, जोशीसँग शिलापत्रकर्मीले गरेको कुराकानी:

नेपाली रङ्गमञ्चको शैली वा ट्रेडिसनल प्याटर्न के हो त ?

नेपाली नाट्य इतिहासलाई हेर्ने हो भने बालकृष्ण समले शेक्सपियरको नाट्य शैलीलाई भित्र्याए, जसलाई नेपाली नाटकको ठूलो उपलब्धि मान्न सकिन्छ । तर, नेपाली रङ्गमञ्चको कुरा गर्दा अझै पनि आफ्नो शैली (ट्रेडिसनल प्याटर्न) विस्तार गर्न सकेको छैन । अझै पनि नेपाली रङ्गमञ्च युरोपियन र भारतीय थिएटरबाटै प्रभावित देखिन्छन् ।

आधुनिक नेपाली रङ्गमञ्चको इतिहासलाई हेर्ने हो भने सुनिल पोखरेलको पुरानो आरोहण गुरुकुलसम्म फर्कनुपर्ने हुन्छ । उनै पोखरेलले हिजो पस्किएका नाटकको स्वादकै धरातलबाट आज देशभर डेढ दर्जनभन्दा धेरै रङ्गमञ्च स्थापित भएका छन् ।

हुन त रङ्गकर्मीले दर्शकका निम्ति उनीहरूकै रुचिअनुरुपका कथा पस्किन खोजेको देखिन्छ । एउटा नाटकको सफलता मापनको आधार पनि यसलाई नै बनाउने गरिन्छ । जतिसुकै उत्कृष्ट कथा पस्किए पनि नाटकमा दर्शकको उपस्थिति रहेन वा दर्शकले उक्त नाटक हेरिदिएनन् भने त्यस नाटकको कुनै अर्थ रहँदैनन् ।

नाटक ठ्याकै यस्तै हुनुपर्छ भन्ने छैन । कथा कसरी पस्कने र त्यस नाटकले दर्शकलाई आकर्षित गर्न सक्छ कि सक्दैन भन्ने विषय नै महत्वपूर्ण हो । त्यसका निम्ति नाटकले पस्किन खोजेको विषयको गहिरो अध्ययनको आवश्यकता रहन्छ ।

नेपाली रङ्गमञ्चमा कुन विषय बिकाउ छ ?

केही वर्षअघि डोरिया फोको ‘कान्ट् पे ? वन्ट पे’ लाई लामो समयदेखि नेपाली रङ्गमञ्चमा मैले ‘सके तिरौँला, नत्र फिरीमा’ नाम दिएर हाम्रो आफ्नै परिवेशसुहाउँदो पारेर प्रदर्शनमा ल्याएको थिएँ । जुन नाटकले दर्शकको निकै राम्रो साथ पायो । सरकारको कर प्रणालीबाट निम्नवर्गीय श्रमजीवीमा कस्तो प्रकारको असर पर्छ भनेर नाटकले देखाउन खोजेको थियो । नाटकले अधिकतम दर्शकको साथ पायो । २५ भन्दा बढी शो, ३ हज्जारभन्दा बढी दर्शकले नाटक 'कान्ट् पे ? वन्ट पे’ हेरे । कमाइको सवालमा पनि यस नाटकले आस जगायो ।

रङ्गमञ्चका पुराना दर्शक जसको सक्रिय उपस्थितिकै परिणामस्वरुप आजसम्म दर्जनभन्दा धेरै रङ्गमञ्चले आफूलाई उभ्याउन सकेका छन् । तर, आज तिनै दर्शक रङ्गमञ्चप्रति सन्तुष्ट देखिएका छैनन् । उनीहरूको गुनासोको सुनुवाइ हुनुपर्छ । नेपाली नाट्य क्षेत्रमा नाटक लेख्ने मान्छेको अभाव छ, जसले दर्शकहरूलाई नाटक हेर्न बाध्य बनाओस् ।

संसारमा सबैभन्दा जटिल विषय भनेकै कला हो । जसलाई सिक्न वा बुझ्न कठिन साधनाको आवश्यक हुन्छ । र, त्यही साधकले नै कलालाई सम्मान गर्न सक्छ, यसलाई बुझ्न सक्छ । पछिल्लो समय यस क्षेत्रमा आज आएर भोलि नै नाटक निर्देशन गर्ने प्रवृत्ति मौलाएको देखिन्छ । जसले गर्दा पनि यो क्षेत्रलाई नकारात्मक असर पुर्‍याएको हो कि ! कलामा भ्रम र लोभ देखिनु हुँदैन । यसले कलालाई विकास र विस्तार नभएर विनाश गर्ने काम गर्छ ।

प्रकाशित मिति: बुधबार, चैत १४, २०८० २१:५२

ईश्वर लुइँटेल

प्रतिक्रिया दिनुहोस्

भर्खरै

सप्तरीको चिम्टीका अग्निपीडितलाई छिन्नमस्ता गाउँपालिकाका कर्मचारीले एक दिनको तलब दिने

गर्मी बढेपछि बुटवलका विद्यालयमा दुई दिन बिदा

सुदूरपश्चिमका मुख्यमन्त्री साेडारीले शुक्रबार विश्वासको मत लिने

सत्ता गठबन्धन हेरफेरपछि टीआरसीमा सत्ता र प्रतिपक्षको संवाद बन्द, को होला आयोग अध्यक्ष ?

आज दिनभर : श्रमाधान सेवा सुरु, विश्वकप खेल्ने नेपाली टाेली घाेषणा

लोकप्रिय

सहकारी ठगीले इलाम २ मा तनाव दिएपछि रवि लामिछानेको नयाँ स्टन्ट, धन्यवाद दिन गृह मन्त्रालय पुग्ने को हुन् ?

सरकार ढाल्न कांग्रेसले दाेहाेराे संवाद थालेपछि प्रचण्डले तयार पारे तीन विकल्प

इलाम २ः प्रारम्भिक मतपरिणाममा एमाले र 'पूर्वएमाले'बीच टक्कर

इलाम २ अपडेटः यस्तो छ प्रारम्भिक मतपरिणाम

श्रीमती रञ्जितासँगकाे सहमति भंग भएपछि रेशम विक्षिप्त, २० मिनेटमा सात स्टाटस

विचार

पसिना बगाउनेहरूलाई हेलाहोचो गरेर कसरी आऊला समृद्धि ?

लगानी सम्मेलन : यसअघि गरिएका लगानी प्रतिबद्धता कार्यान्वयन भए कि भएनन्, खाेजी हुनुपर्छ

चीनमा एउटै भूकम्पले लिएको थियो ८ लाख ३० हजारको ज्यान (भिडियो)

ब्लग

कसरी हटाउने सार्वजनिक सवारीको बेथिति ?

सधैँ हाँसीखुसी देखिने गाउँकी काकी, डाक्टर र अर्जुन मैनालीले राेजेकाे गलत बाटाे

छोटो तर मनमोहक पदयात्रा 'लाङटाङ'

शिक्षा

आफ्नै छोराछोरी पढाउन राजा वीरेन्द्रले भित्र्याएका थिए ए–लेभल, कस्ता विद्यार्थीले पढ्ने ?

जनकपुरकाे याज्ञवल्क्य स्कुलमा विद्यार्थीकाे आकर्षण, प्रवेश परीक्षा दिने आधाले मात्रै पाए भर्ना

१२ वर्षीय सुवर्णो आइज्याक बारी कसरी बने प्रोफेसर ?