उपचारका लागि हाम्रा नेता धाइरहने सिंगापुर कसरी समृद्ध बन्यो ? (भिडियाे)

A+ A A-

२०६६ कात्तिक २८ गते पूर्व प्रधानमन्त्री तथा कांग्रेसका तत्कालीन सभापति गिरिजाप्रसाद कोइरालालाई एअर एम्बुलेन्सबाट उपचारका लागि सिंगापुर लगियो । त्यसबखत उनी पदमा थिएनन् । उपचारपछि स्वास्थ्यलाभ गरी कोइराला स्वदेश फर्किए । त्यस्तै नेपाल र नेपालीको भाग्य चम्काउन ‘समृद्ध नेपाल सुखी नेपाली’ को चर्चा गरिरहने पूर्वप्रधानमन्त्री तथा एमाले अध्यक्ष केपी शर्मा ओली पनि सिंगापुरबाट स्वास्थ्यपोचार गरी फर्केका हुन् । उनी २०७६ साउन १८ गते उपचारका लागि सिंगापुर गई २७ गते फर्के । त्यसको डेड साता पनि नपुग्दै पुनः भदौ ५ गते फलो–अप जाँचका लागि भन्दै सिंगापुर उडेका थिए ।

अर्का पूर्वप्रधानमन्त्री तथा नेपाली कांग्रेसका सभापति शेरबहादुर देउवा २०८० साल जेठ ३० गते उपचारका लागि सिंगापुर गए । उनी नियमित स्वास्थ्य उपचारका लागि भन्दै त्यसतर्फ गएका थिए ।

पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’ ले उपचारका लागि पत्नी सीता दाहाललाई २०७५ असारमा सिंगापुर पुर्‍याए । फेरि सोही साल असोज १० गते प्रचण्ड पत्नीलाई लिएर उपचारका लागि सिंगापुर पुगेका थिए । उपचारका लागि नेपाली नेताहरू धाइरहने सिंगापुर नेपालबाट दक्षिणपूर्वमा पर्छ । नेपालबाट करिब ३ हजार ६ सय ५३ किलोमिटरको दुरीमा रहेको यो देशको जमिनी क्षेत्रफल जम्मा ७३४ दशमलव ३ वर्ग किलोमिटर मात्रै छ ।

आज सबैभन्दा गुणस्तरीय शिक्षा कहाँ छ ?

सिंगापुरमा ।

सबैभन्दा राम्रो अस्पताल कहाँ छ ?

सिंगापुरमा ।

सबैभन्दा सफा शहर कुन हो ?

सिंगापुर ।

कस्ले बनायो यस्तो सुन्दर मुलुक ?

सिंगापुरका नेता र जनताले ।

सिंगापुरबासीले संसारलाई लोभ्याउने यस्तो उन्नति गर्नु पछाडिको रहस्य के छ ?

कामप्रति जिम्मेवार अर्थात् रेस्पान्सिबल । दक्ष अर्थात् इफिसेन्ट । अनुशासित अर्थात् डिस्सिप्लिन्ड । कडा परिश्रमी अर्थात् हार्ड वर्किङ । यिनै चारवटा सुत्र भनौं वा कर्मले सिंगापुर आज समृद्ध मुलुक बन्न सफल भएको हो ।

नेता र जनता दुवैमा यी चार गुण भयो भने कुनै पनि मुलुकको विकास र प्रगति अवश्यमभावी छ ।

सिंगापुरका सबै जनता आफ्ना प्रिय नेता ‘एलकेवाई’ लाई स्यालुट गर्छन् । किनकि, ‘एलकेवाई’ उनीहरूका रोल मोडल हुन् । ली क्वान यु अर्थात् ‘एलकेवाई’ ले ३१ वर्ष लामो आफ्नो शासनकालमा सिंगारपुरलाई संसारकै विकसित मुलुक बनाएर देखाए । ४० वर्ष पिपुल्स एक्सन पार्टीको महासचिव बने, उनी ।

000

सिंगापुरबासी मात्र होइन हामी नेपाली पनि ली क्वान यु खोज्छौं । उनले सिंगापुरको विकास गरे । हामीलाई पनि त्यस्तै ‘बेनेभोलेन्ट डिक्टेटर’ कोही आएर विकास गरिदिए हुन्थ्यो भन्ने सोच्छौँ । भलै, त्यो होला, नहोला । सोच्न त पाइयो नि ।

हाम्रा नेता सिंगापुर बनाउने सपना देख्छन् । तर सिंगापुरका नेताले कसरी त्यो देश बनाए भनेर सोच्दैनन् । स्तरीय अस्पताल बनाउन सक्दैनन् । बिरामी पर्नासाथ राज्यको ढुकुटी रित्याएर उपचार गर्न सिंगापुर पुग्छन् । जनताको पैसामा विदेश गएर महंगा र स्तरीय अस्पतालमा उपचार गराउँछन् । नेपाली नेता र तिनका परिवारका सदस्यहरू सिंगापुर, बैंकक, चीन, भारत, अमेरिकाका महंगा अस्पतालहरूमा उपचार गराउँदै आएका छन् । जसको संक्षिप्त चर्चा हामीले कार्यक्रमको सुरू मै गरिसकेका छौं ।

000

२०४६ सालमा मुलुकमा बहुदलीय शासन प्रणाली सुरू भएसँगै काठमाडौंलाई सिंगारपुर बनाइदिने वाचा प्रधानमन्त्री कृष्णप्रसाद भट्टराईले गरे । पानीको अभावमा काकाकुलजस्तै बनिरहेको काठमाडौंका जनतालाई अन्तरिम कालका प्रधानमन्त्री भट्टराईले मेलम्चीको पानीले सडक पखालिदिने कुरा गरे । यद्यपि, उनका कुरालाई आमनिर्वाचनमा मतदाताले विश्वास गरेनन् । निर्वाचनमा हराइदिए । त्यसयताका प्रायः सबै नेता काठमाडौंलाई सिंगापुर बनाउने सपना देख्छन् । सपना त हो, देख्न किन नपाउने ? यथार्थ काठमाडौंबासीले बुझेकै छन्, भोगिरहेकै छन् ।

हाम्रा नेता किन सिंगापुर सम्झन्छन् ?

करिब–करिब सिंगापुरमै जति मानिसहरू बस्छन्, काठमाडौंमा पनि । ६० लाख हाराहारी जनसंख्या रहेका यी दुई शहरको मात्र तुलना गर्न खोजिएको होइन । सिंगापुरले कसरी उन्नतिको त्यो सगरमाथा चुम्यो र हामी किन सधैँ अभाव र पछौटेपनमा अल्झिरहेका छौं ? हाम्रो विकासमा भूगोल बाधक हो कि नेतृत्त्व ?

पूर्वप्रधानमन्त्री बाबुराम भट्टराई पनि सिंगापुरका निर्माता ली क्वान युको खुब प्रशंसा गर्छन् । देश बनाउने दृष्टिकोण र हुटहुटी भयो भने लीले सिंगापुर उजिल्याएजस्तै नेपाललाई पनि समृद्धिको चुलीमा पुर्‍याउन सकिने जोस लिएका भट्टराईले नेपाललाई सिंगापुर त बनाउन सकेनन्, सकेनन् । संविधानसभाबाट संविधान जारी गर्ने चाँजोपाँजोसम्म मिलाउन नसक्दा पहिलो संविधानसभाको कार्यकाल गुज्रियो । र, मुलुकले दोस्रो संविधानसभा सामना गर्नु परेको तीतो यथार्थ हाम्रा सामु छ ।

योभन्दा अघि फर्कने हो भने राजा महेन्द्रले पनि नेपाललाई सिंगापुरका ली क्वानले जस्तै शासन गर्ने इच्छा गरेको देखिन्छ । उनले राज्यका सबै शक्ति आफ्नो मातहात राखेर पञ्चायती मोडलको विकासको अवधारणा अघि सारे । शब्दमा नबोलिए पनि उनको इच्छा पनि बेनेभोलेन्ट डिक्टेटर बनेर देश विकास गर्ने नै थियो होला । त्यसैले १० वर्ष एकछत्र राज गरे । तर नेपालीको हालत भने उही तन्नम ! उनको शेषपछि उनकै पुत्र वीरेन्द्रले करिब २० वर्ष बाबुले झैँ नै राज गरे । मुलुकमा विकासको मूल फुटाउने महानवाणी बक्से । १५ वर्षमा नेपाललाई एसियाली मापदण्डमा पुर्‍याउने घोषणा गरे । राजाहरूका देश विकासका महानवाणी र घोषणाहरू पनि लोकतन्त्रवादी नेताहरूको काठमाडौंलाई सिंगापुर बनाइदिने वाचाजस्तै हावामा कावा खाए । आमजनता अद्यपि महंगी, अभाव र बिचौलियाको मारमा फुकीफुकी जीवन गुजारा गर्न विवश छन् ।

राजा हुन् कि कांग्रेस हुन् या कम्युनिस्ट, सबैको मोडल बनेको छ सिंगापुर अनि सबैका ‘ंंरोल मोडल’ बनेका छन्–ली क्वान यु । हुन पनि सिंगापर सिटी–स्टेटको विकास र समृद्धिले संसारकै मानिसको ध्यान आकर्षण गरेको छ । त्यहाँको विकास र मानिसहरूको अनुशासन अनुकरणीय छ । शिक्षा, स्वास्थ्यलगायत आधुनिक चकाचौंधमा सिंगापुर विश्वकै अब्बल शहर हो । त्यसैले त हाम्रा समाजवादी नेताहरू बिरामी पर्नासाथ सिंगापुर पुग्छन् ।

यतिकुरा गरिसकेपछि सिंगापुर कसरी समृद्ध बन्यो ? कसले बनायो ? नेपाल किन समृद्ध बनेन ? प्रश्न उठ्छ र उठ्नु पनि स्वाभाविक छ ।

भूगोलमा भिन्न छ नेपाल र सिंगापुर । नेपाल भू–परिवेष्ठत मुलुक हो भने सिंगापुृर टापू देश हो । नेपालको जनसंख्या करिब ३ करोड छ भने सिंगापुरको ६० लाख । नेपाल दक्षिण एसियामा अवस्थित सदासर्वदा स्वतन्त्र राष्ट्र हो भने सिंगापुर दक्षिण–पूर्वी एसियामा अवस्थित बेलायती उपनिवेशबाट १९५९ मा स्वतन्त्र बने पनि ६ वर्षसम्म मलेसियाको एक भागको रूपमा रह्यो । सन् १९६५ मा मात्र सिंगापुर मलेसियाबाट पनि अलग्गिएर स्वतन्त्र राष्ट्र बन्यो ।

सिंगापुरमा १९५९ देखि अहिलेसम्म जम्मा तीनजना प्रधानमन्त्रीले शासन गरे भने नेपालमा करिब त्यही बेलादेखि १९ जना प्रधानमन्त्रीले समृद्धिको पोका खोले । यसमा राजाको सक्रिय शासनको त गणनै गरिएको छैन ।

त्यसैले नेपाल र सिंगापुर फरक छन् । नेताको सोच र जनताको निर्णय गर्ने क्षमता पनि भिन्न स्वभावको छ । विकास एकैचोटी धुरीबाट आउने कुरा होइन । यसका लागि कुनै पनि मुलुकका नेतामा चारवटा गुण आवश्यक पर्छन् । दक्षता, कडा परिश्रम, अनुशासन र जिम्मेवारी । विकसित मुलुकका नेता र जनतामा यी चार गुण हुन्छन् । सिंगापुरको विकासमा यिनै चार गुण भएका नेता र जनताको श्रम भिजेको छ, योगदान रहेको छ ।

यिनैमाथि उल्लेखित चार गुणले सम्पन्न नेताको हातमा सिंगापुर पर्‍यो र विकासको गगन छुन पुग्यो । को हुन् त ती नेता ?

सिंगापुरका मात्र होइन विकासको भोकले हुर्हुराइरहेका धेरैका ‘रोल मोडल’ नेता हुन्– ली क्वान यु ।

को हुन् ली क्वान यु ?

कुनै बेला तेस्रो मुलुक अर्थात् थर्ड वल्र्डको गरिब राष्ट्र भनेर पश्चिमाहरूले हेला गरेको राष्ट्र थियो, सिंगापुर । यस्तो गरिब र अभावग्रस्त राष्ट्रलाई सत्ता सम्हालेको तीन दशकमा विकसित गराएर पश्चिमा राष्ट्रहरूकै कोटीमा पुर्‍याउने नेता थिए–ली क्वान यु ।

ली क्वान यु १९२३ सेप्टेम्बर १६ मा सिंगापुरमा जन्मे र २०१५ मार्च २३ अर्थात् चैत १० मा उनी सिंगापुरमै बिते । १९५९ जून ५ देखि १९९० नोभेम्बर २८ सम्म ११ हजार ४ सय ९९ दिन सिगांपुरको प्रधानमन्त्री बने । त्यसयता सिंगापुरमा दुई जना मात्र प्रधानमन्त्री भए । हालका प्रधानमन्त्री ली स्यान लुङ ‘सिंगापुरका पिता’ तथा पूर्वप्रधानमन्त्री ली क्वान युका छोरा हुन् ।

आर्थिक समृद्धिका हिसाबले चार ‘एसियन टाइगर’ मध्ये एक हो–सिंगापुर । हङकङ, ताइवान, सिंगापुर र दक्षिण कोरियालाई ‘एसियन टाइगर’ भनेर चिनिन्छ । सिंगापुरलाई विकासको चरमचुलीमा पुर्‍याउने श्रेय ली क्वान युलाई नै जान्छ । किनभने स्वतन्त्रतासँगै उनले सिंगापुरमा ३१ वर्ष शासन गरे । आफ्नो जन्मभूमिलाई अनुशासित र विकसित तुल्याए ।

नेपालमा जंगबहादुर राणा र सिंगापुरमा ली क्वान युले शासन गरेको समय लगभग उति नै रहेछ । तर लीले सिंगापुरलाई विकासको चुलीमा पुर्‍याए, जंगबहादुरले नेपाललाई हरितन्नम बनाए । जंगबहादुरले आम नेपालीलाई रैती तुल्याए, ‘बोल्यो कि पोल्यो’ अवस्थामा राखेर त्राहिमाम पारे । त्यसैले पश्चिमाहरू लीले मानवअधिकारको हनन गरे पनि ‘बेनेभोलेन्ट डिक्टेटर’ को संज्ञा दिन्छन् । र, सिंगापुरको विकास देखेर अचम्म मान्छन् । नेपालले भने पटकपटक सक्रिय शासकहरू बेहोरेर पनि विकासको उज्यालोबाट सधैं बञ्चित हुनुपर्‍यो ।

उता सिंगापुरमा सत्ता सम्हालेको एक दशकमै ली क्वान मुलुकलाई एसियाको सबैभन्दा धनी र कम भ्रष्टाचार हुने समाजमा बदल्न सफल भए । उनले २०१० मा अमेरिकी पत्रिका न्युयोर्क टाइम्सलाई दिएको अन्तर्वार्तामा भने, ‘मेरो शासनकालमा मैले सबै ठीक गरेँ भनिरहेको छैन, जति गरेँ ती सबै राम्रो उद्देश्य लिएर राम्रैका लागि गरेँ ।’

स्वतन्त्रता दमन गरिएको भनी उनको शासनको आलोचना गरिए पनि उनले हाँकेको सिंगापुर संसारकै आर्थिक र व्यापारिक केन्द्रको रूपमा सबैतिर वाहवाही पाउँदै थियो । यदि यस्तो हो भने हाम्रो ‘वाद’ वा सिद्धान्त यही हो भन्थे ली । उनले १९६५ ताका चिनियाँ, मले र भारतीय समुदायबीच बढ्दो तनावलाई होसियारपूर्वक व्यवस्थापन गर्दै विकास कार्यलाई तीव्र पारेका थिए ।

१९८० मा प्रधानमन्त्री लीले सिंगापुर एयरलाइन्स पाइलट एसोसियसन्सका पाइलटहरूको हड्तालको सामना गर्नुपर्‍यो । चालकसहित एयरलाइन्सका प्राविधिकहरू पनि हड्तालमा उत्रेपछि त्यो समस्या तुरून्त समाधान गर्नुपर्ने भयो । त्यसैले १९८० डिसेम्बर १ मा उनले सिंगापुर एयरलाइन्स पाइलट एसोसियसन्सका प्रतिनिधिहरूलाई आफ्नै अफिस इस्तानामा वार्ताका लागि बोलाए । र, हवाइसेवा अवरूद्ध गरेर सिंगापुरको छवि नबिगार्न आग्रह गरे । युनियनको ब्ल्याकमेल नसहने भन्दै उनले तिनले अघि सारेका मागहरू अस्वीकार गरिदिए ।

लगत्तै एक चुनावीसभामा मतदाताहरूसित लीले भने, ‘मैले हड्ताली पाइलटहरूलाई टेलिभिजनमा भेटिन, आमने–सामने मेरो टेबलको पाँच फिट वारिपारी भेटेँ किनकि तिनले मलाई म कत्तिको सिंगापुरको निम्ति समर्पित छु भनेर तिनले देखून् भन्ने थियो । त्यो तिनले देखे । त्यसपछि मैले तिनलाई स्पष्ट पारेँ– कि तपाईंहरू यो हड्ताल रोक्नुस् कि म अहिल्यै सिंगापुर एयरलाइन्स बन्द गर्छु ।’ उनले थपे, ‘सेवा बन्द गरेर सिंगापुर एयरलाइन्सको छवि ध्वस्त पारिएको छ । दुई हप्तासम्म लाखौं डलर मूल्य बराबरको विज्ञापन र टिकट बिक्री गुमेको छ । त्यसैले काममा फर्कनुस्, अनुशासित बन्नुस् । त्यसपछि मात्र तपाईंको कुरा सुन्ने छु । यसका लागि तपाईंहरूलाई जम्मा ६५ मिनेटको समय दिएको छु ।’

प्रधानमन्त्री ली क्वान युको यस्तो चेतावनी पछि पाइलटहरू काममा फर्के । यसरी उनले मुलुकको छवि धमिल्याउने र राम्रो गरिरहेको एयरलाइन्सको भविष्य बिगार्ने गरी हड्तालमा उत्रेका युनियनका पाइलटहरूलाई तह लगाए ।

हरक्षेत्र युनियनिज्मले ध्वस्त पारेको आजको नेपालमा पनि सिंगापुरका तत्कालीन प्रधानमन्त्री लीले जस्तै जनतासित वास्तविक समस्या शेयर गर्दै नेतृत्व अगाडि बढ्न नसक्ने हो भने कसैले पनि काम गर्न सक्दैन । जताततै अस्तव्यस्त सिवाय केही छैन । यस्तो लथालिंगे र भताभुंगे पाराबाट देशलाई पार लगाउन के नेपालले पनि सिंगापुरका ली क्वान युजस्तै नेता खोजेको हो ?

ली क्वान युले सत्तामा आएपछि विकासको ‘सिंगापुर मोडल’ अघि सारे । जसमा शक्तिको केन्द्रीकरण, स्वच्छ सरकार र आर्थिक उदारीकरणका विषय समावेश थिए । तर उनको यो मोडललाई एकथरीले नरम खालको तानाशाही शासन भनी आलोचना गरे । उनको आफ्नो शासनमा राजनीतिक प्रतिपक्षमाथिको दमन, सीमाभित्र रहेर मात्र बोल्न र आमसभाहरू गर्न पाइने र एक प्रकारको होसियारपूर्वकको स्वनियन्त्रण कायम गरेका थिए । समग्रमा भन्दा लीले सिंगापुरमा नियन्त्रित लोकतन्त्रको अभ्यासमा जोड दिए । वास्तवमा लीको शासन सार करिश्मा र भयको संगम थियो ।

बेलायतस्थित क्याम्ब्रिज विश्वविद्यालयबाट कानुनमा उच्च अध्ययन गरेका ली क्वान युका जेठा छोरा हाल सिंगापुरको प्रधानमन्त्री छन् भने परिवारका अन्य सदस्यहरू पनि ठूलठूला व्यापारिक संस्थानको नेतृत्वमा छन् । ली क्वान युले सिंगारपुरलाई त सिंगारे तर स्वतन्त्र भएको १६ वर्षसम्म विपक्षी राजनीतिक दल र समूहलाई भने सत्ताको वरिपरी पनि आउन दिएनन् । विपक्षीहरूलाई सावधान पार्दै उनले भनेका थिए, ‘सिंगापुर सफा राख्नुपर्छ । राजनीतिक छिनाझपटीको धुलो र रापले प्रदूषित सिंगापुर हामीलाई चाहिएको छैन ।’

नेपाली नेताले बारबार अझ भनौं दशकौंदेखि नाम लिइरहने सिंगापुर र त्यसको विकासमा योगदान दिने ली क्वान युको हामीले आज सम्झना गर्‍यौं । यही सम्झनासँगै आजको कार्यक्रम सकिएको छ । आज्ञा दिनुहोस् नमस्कार ।