डायरी अफ शिवरात्रि

A+ A A-

यो वर्षको शिवरात्रिको सवल र उज्यालो पक्ष मेरो लागि यही थियो कि रातभरि मृगस्थलीको भजनकीर्तन सकेर बिहान घर आउँदा मलाई ‘तिमी रातभरि कहाँ थियौ’ भनेर प्रश्न गर्ने कोही थिएन । बरु ममीले थकाइ लाग्यो होला भनेर मरिच हालेको कालो चिया दिनुभयो । तपाईंहरूमध्ये कति जनाले शिवरात्रिको रात शिवशकंर भोलेनाथको भजन गरेर बिताउनुभएको छ ? त्यो पनि जोगीको अखडामा ?

मेरो पनि यो पहिलो रात थियो, जुन रात जोगीको अखडामा बित्यो, त्यो पनि भजन गाएर, हरिकीर्तन गरेर । शिवरात्रिको दिन महादेवको दिन । महादेवको जन्म शिवरात्रिको दिन भएको भन्ने गरिन्छ । यसैको महिमागान र स्तुतिमा संसारभर शिवभक्तहरूले यस दिन उल्लासपूर्वक मनाउने गर्छन् । म पनि थाहै नपाई शिवको भक्त भएछु त्यो दिन, बुलेट बाबाले जब एक सर्काे चिलिम तान्नुभयो र हार्माेनियम आफूतिर सार्नुुभयो । हामी अघिदेखि ब्याकुल दर्शक । मानौँ, यसै पलको प्रतीक्षामा थियौँ । 'राधेश्याम' भनेर जब बुलेट बाबाले आफ्नो स्वर साँध्नुभयो, तत्क्षण मसहितको दर्शकदीर्घा रूपान्तरित भएर स्वयम् म राधा बन्न पुगेँ । सावधानः मैले थोरै मात्र घोट्टा पिएको छु । गाँजाले मात्तिएर हरिभजन गाएको आरोप लाग्नुपूर्व मैले यो सत्य प्रकट गरेको मात्र हुँ । पाइलट चुरोटको सर्काेलाई शिवबुटी मानेर मैले पनि जय शम्भो... नभनेको होइन तर घोट्टा र पाइलटको सर्काेले मेरो मन खलबलिएको थिएन, न त तलबलिएको नै थियो ।

समयले घडीमा कति बजायो भनेर देखाउने मोबाइल मसँग थिएन, किनभने करिब दुई घण्टाअघि नै मेरो मोबाइल पाकेटरमारले टप्काइसकेको थियो । रातको १२ बजेको हुँदो हो, मैले रुक्साना, विनोद र रेवतीलार्ई घर गएर सुत्न अनुरोध गरेँ । तर, आफूचाहिँ भजनमै रोकिएँ । रातको २ बजेको सुनाउँदै थिए वरपरका भक्तजनहरू, मैले पनि चाल पाएँ । त्यसपछि समय कति बेला कसरी कुद्यो, मैले अझै हेक्का राख्न सकेको छैन । मृगस्थलीको ओरालो जहाँ अघि मेरो मोबाइल चोरिएको थियो, मा पुग्दा माया मारेको मोबाइल फोनको फेरि एकपटक नराम्रोसँग सम्झना आयो । जुन मोबाइलमा करिब ४ वर्षसम्मका मेरा याद र तस्वीरहरू ‘क्याप्चर्ड’ थिए ।

मैले सेभ गरेका मेरा साथीभाइ, आफन्त र रिस्तेदारको ठेगाना एकैपटक गुमनाम भए । तर, जीवन यात्रा रहेछ, मेरो यात्रा रोकिएको थिएन । बुलेट बाबाको पछिपछि राधेराधे भन्दै पशुपतिनाथको मन्दिरभित्र प्रवेश गर्दा लागेको थियो– म पृथ्वीलोकबाट एकैपटक स्वर्गमा पुगेँ । स्वर्ग कस्तो हुन्छ ? मैले देखेको त्यो दिनको स्वर्गमा जताततै झिलीमिली बत्तीहरू बलेका थिए । एकदमै सुन्दर अनि मगमग बास्नादार फूलका मालाहरू एकअर्कामा लहरिएका थिए । त्यो समय बिहानको ४ बजेको अनुमान लगाएको छु ।

त्यस रात अर्थात् शिवरात्रिको रात अनिदा हाम्रा आँखाहरूले त्रिमूर्ति पनि देखे । सायद मसँग उभिएकी किशोरीले पनि त्यो दृश्य देखिन् । उनले त्यो दृश्य देख्नासाथ ठूलो स्वर उच्चारण गरेर भनिन्– हरहर महादेव !!

सुनेको छु, त्रिमूर्तिको दर्शन शिवरात्रि र बालाचर्तुदशीमा मात्र सम्भव छ । त्यस पल मैले देखेको त्रिमूर्ति कस्ता थिए भने थ्रीडीमा सिनेमा हेरेजस्तो । अझै त्यो तिलस्मी दृश्य मेरो आँखामा बारम्बार आइरहन्छ । त्रिमूर्तिमा शिवको आकार कुँदिएको मूर्ति देखेँ मैले । तपाई पाठकहरूले कुनै दिन त्रिमूर्ति दर्शन गर्नुभयो भने वा गर्नुभएको भए त्यो अनुभव पनि आदानप्रदान गर्दा झन् गजब होला ।

बिहानको ५ बजेको अनुमान गर्दै छु, पशुपति मन्दिर प्राङ्गणको त्यो समयसम्म आइपुग्दा मसँग रातभर भजन गाएका भक्तहरूको नामोनिसान थिएन । सायद मेरै आँखाअघि उनीहरू उभिएका हुन्थे भने पनि मैले चिन्न सक्दैनथेँ हुुँला । त्यो बेलासम्म मेरो पनि आँखा निदाउन खोजिसकेका थिए । हातमा मोबाइल थिएन, खल्तीमा पैसा थिएन । यता घर सम्झियो भने मेरो बाको श्राद्धको दिन थियो । मलाई गौशालाबाट रामकोट पुग्नु थियो । कम्तीमा पितृपूजा नछुटोस् । राति सुत्दा पनि सिरानीमै हुने मेरो मोबाइल मसँग थिएन । भएको भए पठाओ गरेर म सजिलै घर पुग्ने थिएँ । ट्वाइलेट जाँदा पनि कुनैकुनै दिन बोकेँ हुँला तर साथबाट कहिल्यै छुटेन मोबाइल ।

शिवरात्रिको त्यो रात मोबाइल नहराएको भए, घोट्टा नखाएको भए वा एक सर्काे पाइलट नतानेको भए बन्धन र स्वतन्त्रताको मतलब बुझ्न अझै कति समय लाग्दो हो ? घर र डरको भयले तानेर म दौड्दै–दौड्दै मृगस्थलीबाट रामकोट पुग्थेँ हुँला ।

त्यो दिन मोबाइल त कलियुगको जीवनसाथीजस्तो पो लाग्यो मलाई । पशुपतिबाट घर आइपुग्नु त थियो तर हतार भने थिएन । मैले पूरै दुई घण्टा पशुपति मन्दिरवरपर घुमेर बिताएँ । मन्दिर परिसरमा कोही सुतेका, कोही उठेका, कोही गाँजा तान्दै, कोही पैसा माग्दै, सबैखाले जोगी बाबाहरूसँग भेट भयो । मैले एकजना मात्र नागा बाबा देखेँ, जसले शरीरमा कुनै वस्त्र धारण गरेका थिएनन् । जोगीहरूको कुम्भ मेलाजस्तो पहेँला वस्त्र धारण गरेका सबै जोगी महात्माहरू पशुपतिनाथ मन्दिरको आँगनमा भेला भएको जस्तै देखिने । पहेँला वस्त्र धारण गरेका सबै पुरुष मात्र थिएनन्, महिलाको संख्या पनि उल्लेख्य थियो । ती देखिएका अनुहारहरू जीवनमा न पहिले कहिल्यै देखिएका थिए र न कहिल्यै देखिनेछन् । जोगीहरूसँगको नाता क्षणिक मात्रै हुन्छ भनेर त्यसै भनिएको होेइन ।

वासुकि नाग, उन्मत्त भैरव, चौसट्ठी, कलि र कैलाश घुमिसक्दा सूर्य पनि उदाए । कलिको मूर्तितिर जाने बाटोमै जुन धारो छ, त्यहाँ मैले मुख र हात धोएँ । सूर्य भगवान्‌लाई नमस्कार गरेर घाटैघाटको बाटो तिलगंगा निस्कन पाइला चालेँ । केही बेर जलिरहेका लासहरू, रोइरहेका आफन्तहरू र तलपट्टि बगिरहेको बागमती हेरिरहेँ । मृत्यु सत्य हो र म पनि मर्नुपर्छ भन्ने बोध केही निमेष भयो होला, नत्र भने त उही मोबाइल र घर पुग्ने तयारीमै भुलेको थियो मन । मृत्युको गहनबोध हुँदो हो त घर पुग्ने हतारो नै किन गरिन्थ्यो, होइन र ?

तिलगंगाबाट टयाक्सी लिएर घर आउँदै गर्दा मनमा सोचेको थिएँ, 'मेरो यो यात्रा संस्मरण कुनै दिन अवश्य लेख्नेछु ।'

शिवरात्रिको दिन हराएको मोबाइल पाइएला नपाइएला, त्यो भविष्यको कुरा हो । तर, तीन दिन मेरो साथमा मोबाइल नहुँदा केही नभएजस्तो, पेट खाली भएर पनि भोक नभएजस्तो, तरकारी खाएर पनि नुन नपुगेजस्तोे अनुभव गरेर बिताएँ ।

यो डायरी तयार पार्दै–गर्दा मलाई साँच्चै रमाइलो लागेको छ । शिवरात्रिको त्यो रात मोबाइल नहराएको भए, घोट्टा नखाएको भए वा एक सर्काे पाइलट नतानेको भए बन्धन र स्वतन्त्रताको मतलब बुझ्न अझै कति समय लाग्दो हो ? घर र डरको भयले तानेर म दौड्दै–दौड्दै मृगस्थलीबाट रामकोट पुग्थेँ हुँला । यदि त्यो रात म घरमै निदाएको भए निस्पट्ट अँध्यारोलाई चिर्दै गोरखनाथ बाबाको अखडामा बलिरहेको त्यो धुनीको बास्ना सुँघ्न पाउँथेँ हुँला ? अझै मेरो नाकमा यदाकदा त्यो बास्ना आइरहन्छ । यदि त्यो रात मैले गोरखनाथ बाबाको अखडामा नबिताएको भए त्यो बास्नाबारे म अज्ञात रहन्थेँ, त्रिमूर्तिको जादुमयी साक्षात्कार नहुँदो हो त मेरो स्मृति अझै यसरी तरगिंत हुने थिएन र आज यो शिवरात्रि डायरी बन्ने पनि थिएन ।

बुलेट बाबाको भजनले कैयौँपटक मेरा आँखा रसाए । मेरो साइडमा एक जना सन्त थिए, उनी रसियाका नागरिक । हेर्दा उनको अनुहार हिन्दी सिरियल महाभारतका द्रोणाचार्यजस्तो । उनीप्रति मेरा आँखा बारबार जान्थे । तर, उनी कसैलाई आँखा जुधाएर हेर्दैनथे । द्रोणाचार्यजस्ता ती रसियनका आँखा प्रशान्त महासागरजस्तै नीला थिए । पछि तिमिला दिदीले भनेपछि पो थाहा भयो– ती सन्त बालब्रह्मचारी हुन् । बुलेट बाबाबारे पनि अलिअलि सुनेकी त थिएँ तर रातभरि उनले गाएको भजन सुनेपछि बुलेट बाबा एक सन्त हुन्‌जस्तो मलाई लाग्यो ।

त्यो रात मैले सराब पिएको थिइनँ, न त बेहोस हुने गरी घोट्टा नै सेवन गरेको थिएँ । चोर, पाकेटमार, जोगी सन्त महन्त, महिला र पुरुषबाट घेरिएर पनि म एक्लो तर स्वाधीन भएको अनुभूति गरे ।

यो शिवरात्रि डायरीबाट मैले भन्न चाहेको पनि यही हो कि संसारका हरेक नर होस् वा नारी, स्वाधीन र स्वतन्त्र भएर बाँच्न चाहन्छन् । र, स्वतन्त्र मान्छे चराचर जगत्‌को परम सुखी रचना पनि हो ।

स्वतन्त्रता र स्वाधीनताको स्वाद महिला र पुरुषललाई फरकफरक हुने भन्ने हुँदैन । महिलालाई स्वतन्त्रता नचाहिने र पुरुष स्वतः स्वतन्त्र रहनैपर्ने पनि होइन । स्वतन्त्रता अद्भूत र सर्वप्रिय कुरा हो । यो नितान्त निजी कुरा पनि हो । मान्छेलाई उसको निजत्व कायम गर्न हौसला दिनेहरू नै विवेकी हुन्‌जस्तो लाग्छ मलाई । मेरो जीवनको निजत्वलाई मुर्झाउन नदिएर मात्रै होइन, बरु नियमित गोडमेल गरेर हुर्काउने मेरी आमा, मेरो परिवार, मेरा प्रियजन, साथीभाइ र आफन्तप्रति आभार प्रकट गर्न चाहन्छु ।

विधि र अनुशासनको नाममा त्यो अलौकिक संसारको सम्मोहन नै भंग हुने गरी मेरी आमाले घरिघरि मलाई फोन गरेर 'घर कति बेला आउने, आउने कि नआउने, आउने बेला भएन वा राति कता सुत्ने हो ?' भनेर खोजीनिती गर्नुभएको भए मेरो निजत्व जिउँदो रहने थिएन र त्यो निर्जीव निजत्वको कमसल उर्वरताले यो अनमोल डायरी लेखिने पनि थिएन ।

प्रकाशित मिति: सोमबार, चैत ५, २०८० १७:५५