प्रसूति गृहमा पाठेघरकाे उपचार गराउँदा मूत्रनली काटिएपछि कमलादेवीले भाेगेकाे पीडा

प्रसूति गृहमा पाठेघरकाे उपचार गराउँदा मूत्रनली काटिएपछि कमलादेवीले भाेगेकाे पीडा

A+ A A-

कैलाली गोदावरी नगरपालिका– ३ की ४२ वर्षीया कमलादेवी कैनी न्याय माग्दै जिल्ला सरकारी वकिलको कार्यालय काठमाडाैं धाइरहेकी छिन् । जेठी छोरी बन्दनासहित उनी आइतबार सरकारी वकिलको कार्यालयमा जाहेरी लिएर पुगेकी थिइन् । जाहेरीको विषय थियो– ‘चिकित्सकउपर छानबिन गरी उचित कारबाही गरिपाऊँ ।’

इलाजसम्बन्धी कसुर लिएर यसअघि मेडिकल काउन्सिल, उपत्यका अपराध अनुसन्धान कार्यालय बानेश्वर, महानगरीय प्रहरी परिसर कार्यालय टेकुलगायतका निकायमा उजुरी दिएकाे उनले बताइन् ।

उनलाई तल्लो पेट दुख्ने समस्या थियो । कुखुरा पालक कृषक थिइन् कैनी । उनका २ छोरा, २ छोरी र श्रीमान् छन् । व्यवसायबाट परिवार राम्रैसँग चलेको थियो । बेलाखबत स्वास्थ्य समस्याबाहेक खासै अन्य समस्या थिएन । चार सन्तान जन्माएको र व्यवसायमा शारीरिक काम गर्नुपरेकाले पाठेघरमा समस्या छ भन्ने उनलाई लागेको थियो ।

‘तल्लो पेट र पाठेघरमा समस्या थियो । पछि पाठेघरमा हर्निया छ भन्ने थाहा पाएँ,’ उनले भनिन् । त्यसको समाधान गर्न उनले १ वर्ष शिक्षण अस्पतालमा स्वास्थ्य परीक्षण गराइन् । त्यतिबेला पाठेघरको अवस्था सामान्य छ भनियो । ‘शिक्षण अस्पतालमा जचाउँदा पाठेघरमा समस्या छैन भन्नुभएको थियो । पछि शंका लागेर स्वास्थ्य परीक्षण गर्न प्रसूति गृह पुगेँ,’ कैनीले भनिन् ।

थापाथलीस्थित परोपकार प्रसूति तथा स्त्री रोग अस्पताल (प्रसूति गृह) मा उनले निर्देशक श्रीप्रसाद अधिकारीकहाँ उपचार गराउन पुगिन् । भदौ, २०८० मा उनले परीक्षण गराउँदा पाठेघरमा दुईवटा ट्युमर देखियो । ‘मेरो पेटमा दुईवटा ट्युमर देखिएछ । ट्युमर पिसाब नलीसँग जोडिएकाले जटिल छ भन्नुभएको थियो । डा. सा'बले १६ असोजको डेट दिनुभएको थियो । रोग निको हुने भयो भनेर म ढुक्क थिएँ,’ कैनीले भनिन् ।

त्यसअघि ओपीडीको टिकट लिएकी थिइन् कैनीले र परीक्षण गरेका थिए उपनिर्देशक अधिकारीले । डा. अधिकारीले दिएको डेटअनुसार उनी उपचारका लागि १५ असोजमा अस्पताल पुगिन् । १६ गते भर्ना भइन् । अपरेसन गर्ने मिति थियो १८ गते । अपरेसन डा. अधिकारीले गर्नेमा उनी ढुक्क थिइन् ।

‘मैले सोधेँ पनि डा सा'ब हुजुरले नै हो नि मेरो अपरेसन गर्ने भनेर ? उहाँले हो भन्नुभएको थियो । दूरबिन विधिबाट गर्न जटिल भएकाले चिरेर अपरेसन गर्नुपर्ने रहेछ,’ उनले भनिन् ।

डा. अधिकारीप्रति उनले भरोसा गरेकी थिइन् । तर, उनको पेट चिर्ने बेलामा डा. अधिकारी थिएनन् । अपरेसन गर्दा डा. तुसार जोशी र निशा भन्ने अर्का डाक्टरले अपरेसन गरेको कैनीले बताइन् । ‘मेरो होस रहँदासम्म डा. अधिकारी आउनुभएको थिएन । पछि आउनुहुन्छ होला भनेर आसमा थिएँ । तर, उहाँ त अपरेसनमा आउनुभएको रहेनछ,’ उनले भनिन् ।

आफ्नो अपरेसन नक्कली डाक्टरले गरेको दाबी कैनीको छ । ‘अपरेसनको कागजमा नाम छैन । नक्कली डाक्टरले अपरेसन गरेछन्,’ उनले भनिन् । त्यसपछि उनको स्वास्थ्यमा समस्या देखिन थाल्यो । राम्रो हुन्छ भनेर अपरेसन गरेकी कैनीलाई अब आपत् आइलाग्यो । अपरेसन गर्दा उनको मूत्रनली काटिएछ ।

उनलाई अपरेसन अभिशाप बन्यो । त्यहीँबाट उनको जीवनमा थप दु:ख थपियाे । उपचारपछि स्वास्थ्य राम्रो हुन्छ, निरोगी बन्ने भएँ भनेर आस राखेकी उनीमाथि वज्रपात भयो । अपरेसन गरेपछि पिसाब नै आउन छाड्यो । अपरेसनपछि घाउसँग जोडेर बाहिर राखिएको कृत्रिम पिसाब थैलीमा तरल पदार्थ जम्मा भएन । पछि कृत्रिम पिसाब थैली निकालियो । उनले डिस्चार्ज गरिदिन लागेको थाहा पाइन् । उनले 'आफ्नो पिसाब राम्रोसँग खुलेको छैन, डिस्चार्ज हुँदा जे पनि हुन सक्छ' भनेर डिस्चार्ज शाखामा अनुरोध गरिन् ।

‘मैले अनुरोध गरे पनि ओठे जवाफ पाएँ । यहाँ अरु पनि बिरामीको उपचार गराउनुपर्छ । तपाईं मात्र होइन । डा. सा'बले डिस्चार्ज गर्दा हुन्छ भनिसक्नुभएको छ भन्ने जवाफ पाएँ,’ कैनीले सुस्केरा हाल्दै दु:ख पोखिन् ।

अपरेसन गरेर पिसाब राम्रोसँग हुन नसक्दा उनमा पेट फुल्ने, सास फेर्न गाह्रो हुने समस्या हुँदाहुँदै उनलाई डिस्चार्ज गरियो । डिस्चार्जको समयमा उनलाई गाह्रो भएको थियो । श्रीमान् टेकबहादुर कैनीले साथ दिएका थिए । स्वास्थ्य अवस्था कमजोर बन्दै गएपछि उनी आत्तिएकी थिइन् । ‘म आत्तिएर घर आएँ । अस्पतालमा नै बसेको भए म मर्ने थिएँ,’ उनले भनिन् । अस्पताल नै आफूलाई नर्क लागेको उनले अनुभव बताइन् ।

छैटौँ दिनमा पिसाब आङमा खस्ने समस्या देखियो । समस्या बढेपछि उनी अस्पताल पुगिन् । 'मिर्गौलामा केमिकल हालेर सिटी स्क्यान गर्नुपर्छ । यस्तो अवस्थामा मिर्गौला फेल पनि हुन सक्छ' भन्ने चेतावनीपछि उनकी छोरी बन्दना आफन्तको तर्फबाट सहीछाप गर्न तयार भइनन् । तर, हस्ताक्षर नगरी उपचार नहुने भएकाले बन्दना डाक्टरहरूको दबाबबाट सिटी स्क्यान गर्ने समयमा हस्ताक्षर गर्न तयार भइन् ।

२० असोजको सिटी स्क्यान रिपोर्टबाट थाहा भयो– अपरेसन गर्ने समयमा मूत्रनली काटिएको रहेछ । अस्पतालका उपप्रमखु डा. अधिकारीसँग गुनासो गर्दा उनले डाक्टरसँग पंगा नलिन सुझाएको कैनी बताउँछिन् । कैनीले भनिन्, ‘डाक्टरसँग पंगा नलिनू, फेरि अपरेसन नगर्न पनि सक्छन् भनेर उहाँले भन्नुभयो । हामीले पनि तोडफोट गर्ने मान्छे उतार्ने गर्न नसक्ने होइनौँ । डाक्टरहरूको लापर्वाहीले नपाउनु दु:ख पाइहालेँ । मर्ने तहमा पुगेको बेलामा फेरि अर्को दु:ख नब्यहोरौँ भनेर अस्पतालले जे भन्यो, त्यही मान्यौँ ।’

अस्पतालमा पशुतुल्य व्यवहार गरिएको उनले सुनाइन् । ‘अस्पतालमा बिरामी भएर गएको, पशुलाई जस्तो व्यवहार गरियो । एउटा बिरामीले वान्ता गरेको कम्बल ओढ्न दिइयो । यस्तो दु:ख त कसैलाई नपरोस्,’ कैनी सम्झन्छिन्, ‘मसँग उनीहरूको के रिस थियो र ? सफाइ कर्मचारीले समेत मानवीय व्यवहार देखाएनन् ।’

अर्को पीडा उनलाई काटेको टाँका पाक्दा भयो । ‘टाँका पनि कमसल खालको लगाइदिएका रहेछन् । काटेको घाउ जोडिनुपर्थ्यो, नजोडिएर फेरि अपरेसन गर्नुपर्‍याे । टाँका नै कुहिएपछि मेरो हालत के भयो होला ?,’ उनले उपचार गराउँदाको पीडा सम्झिन् ।

साना ठूला गरेर छवटा अपरेसन गराएकी उनले यतिबेलासम्म चारवटा अपरेसन गर्नुपरेको थियो । (दुई ठूला अपरेसन एउटा प्रसूति गृह र अर्को वीरमा) पहिलो पाठेघरको अपरेसन, काटिएको पिसाब नली जोड्न अपरेसन, टाँका नजोडिएर संक्रमण भएपछि अपरेसन र पिसाब नलीभित्र राखिएको स्ट्यान्ड झिक्न अर्को अपरेसन ।

प्रसूतिगृहमा प्रसूति विशेष समस्याको निदान हुन्छ । अब उनको समस्या प्रसूतिभन्दा बाहिरको भएको थियो । समस्या मिर्गौलामा पुगेको थियो । प्रसूतिले मिर्गौलाको उपचार गर्न कहिले शिक्षण अस्पताल जान भन्थ्यो, कहिले वीर । यता दुवै मिर्गौला सुन्निन थालिसकेका छन् । कतिबेला के हुने हो, थाहा छैन । पेटमा समस्या आउने भए पनि जिउ बलियो थियो । पटकपटकको अपरेसन, अस्पतालबाट व्यहोरेको अनावश्यक हैरानीले ४० नाघेकी कैनी कमजोर बन्दै गइन् ।

‘प्रसूतिगृहबाट कहिले शिक्षण अस्पताल त कहिले वीर अस्पताल जाऊ, हामीले फोन गर्दिएका छौँ भन्यो । हामीले दुवै अस्पतालमा फलोअप गर्‍याैँ । ती अस्पतालले हामीले बिगारेका हौँ र ? किन गर्ने ? भन्छन् । यति दु:ख पाइयो । आज वीरमा छैटौँ अपरेसन छ । मूत्रनलीमा राखिएको पाइप फाल्न,’ कैनीले भनिन् ।

अहिले हुँदाखाँदाको व्यवसाय धरापमा परेको छ । ऋण लिएर बनाएकाे दुईवटा कुखुरा फार्म थिए । त्यो पनि चौपट भयो । कैलालीबाट उपचारका लागि काठमाडाैं आउजाउ गर्दा र पाँचपटक अपरेसन गर्दा विभिन्न प्रयोजनमा खर्च हुँदा १६ लाखभन्दा बढी खर्च भएको उनले बताइन् । हुँदै नभएको स्वास्थ्य समस्या देखियो । अहिले मानसिक समस्या देखिन थालेको छ कैनीमा । ‘दुवै मिर्गौला सुन्निन्छ । डाक्टरले दायाँ मिर्गौला खराब छ फाल्नुपर्ने हुन पनि सक्छ भनेका छन् । अहिले डिप्रेसनको औषधि खान बाध्य छु,’ कैनीले भनिन् ।

यसबीचमा उनी सिहंदरबार पनि धाइन् । मेडिकल काउन्सिल, उपत्यका अपराध अनुसन्धान कार्यालय बानेश्वर, काठमाडाैं प्रहरी परिसर कार्यालय टेकुलगायतका निकायमा पुगेकी उनी प्रधानमन्त्री कार्यालयमा पनि पुगिन् । प्रधानमन्त्री कार्यालयकाे स्वास्थ्यसम्बन्धी डेस्कबाट अस्पताललाई सोधनी भयो । प्रसूतिले डाक्टरको चार्ज नलिएको र उपचार गर्दा आएको समस्या रहेको जवाफ फर्कायो ।

कानुनी उपचारका क्रममा गत माघमा मेडिकल काउन्सिल पुगेकाे उनी बताउँछिन् । २ चैतमा टेकु पुगेकी उनको मुद्दा प्रहरीले नभई स्वास्थ्य मन्त्रालयले हेर्ने हो भन्ने भएपछि सोही दिन नै टेकुको सिफारिस लिएर स्वास्थ्य मन्त्रालय पुगेकाे उनले बताइन् । उनको विषय मन्त्रालयमा दर्ता भएको छ । तर पनि उनलाई मन्त्रालयले कारबाही गर्ला र आफूले न्याय पाऊँला भन्ने आस छैन । ‘स्वास्थ्यकर्मीमाथि कारबाही गर्नुपर्ने हो, स्वास्थ्य मन्त्रालयले के गर्ला रु,’ उदास हुँदै उनले निराशा पोखिन् ।

न्याय खोज्दै उनी ४ चैतमा जिल्ला सरकारी वकिलको कार्यालय काठमाडौं पुगेकी हुन् । यहाँबाट पनि केही होला भन्ने आस भने उनमा छैन । ‘खै, के होला र ? केही भएन भने कहाँ जाने ?,’ उनले अन्योल देखिइन् ।

अपरेसन आफूले गर्ने भनेर अपरेसन थिएटरमा नआएका र कच्चा डाक्टरबाट (उनको भाषामा) अपरेसन गराएका डा. अधिकारीसँग उनकाे निर्मम प्रश्न छ, ‘अनुभव नभएको डाक्टर मेरो अपरेसनमा किन पठाउनुभयो । मलाई मार्न ..?’

कैनी आत्तिएकी छिन् । न्याय पाउने आस न्यून छ । बेलाबेला 'किन प्रसूतिगृहमा गएँ ?' भनेर पनि सोचमग्न हुन्छिन् । आफूलाई मार्न खोजिएको रहेछ भन्ने भान उनको मनमा छ । उनले थप प्रश्न गर्छिन्, ‘म प्रसूतिगृह किड्नी फाल्न र मूत्रनली काट्न गएकी हो र ?,’ उनी बेचैनी पोख्छिन्, ‘मेरो शरीर कागजको टुक्राजसरी काटेर खेलौनाजस्तो बनाए ।’

स्वस्थ हुने अभिलाषाले अस्पताल पुग्दा आजीवन अस्वस्थ बन्नुपर्दाको पीडा उनको मुहारमा झल्किन्छ । ‘म अंग फालेर स्वस्थ बन्न आएको हो । पाठेघरको अपरेसन सामान्य शिविरमा हुने सामान्य उपचार हो । म कहाँ फसेँ, के भयो भयो,’ सोच्न पनि नसक्ने अवस्थामा उनी पुग्छिन् ।

न्याय पाउने आस मरेको छ उनलाई । उपचार नि:शुल्क भए पनि आजीवन उपचार गराएर भए पनि बाँच्ने आस उनमा छ । तर त्यो कसरी गर्ने ? कहाँ गर्ने ? ऋणको भारीले थिचिएको छ । परिवारमा सबै कुरा आफूले धानेकोमा आफू नै अस्वस्थ भएपछि कसरी धान्ने भन्ने पिरले थिचिएकी छिन् कैनी ।

उनको उपचार गराउँदा र कतै न्याय पाइन्छ कि भनेर भौँतारिँदा जेठी छोरी बन्दनालाले नियमित काम छुटाइन् । कोरियन भाषा, लोक सेवा आयोगको तयारी गर्दै गरेकी उनले सबै कामबाट हात धुनुपरेको छ । काठमाडौंमा खाइरहेकाे संस्थागत जागिर पनि गुमाएकी छिन् ।

घरिघरि उनी जिन्दगीको भर नभएको कुरा सुनाउँछिन् । यसै मर्ने उसै मर्ने भन्दै डरलाग्दा कुरा पनि गर्छिन् । ‘यसै मर्ने उसै मर्ने, त्यो डाक्टरको क्याबिनमा गएर मर्ने हो । त्यहाँ नभए स्वास्थ्य मन्त्रालयअगाडि गएर मर्ने हो,’ उनले दिक्दारी पोख्दै भनिन्, ‘अहिलेसम्म बेडमा थिएँ र पो !’ उनले सरकारी निकायबाट १६ लाख ६६ हजार ८७३ रुपैयाँ असुलउपर हुनुपर्ने दाबी गरेकी छिन् ।

मुलुकी अपराध संहिता २०७४ को परिच्छेद १९ इलाजसम्बन्धी कसुरको दफा २३१ र २३२ प्रतिकूलको कसुर गरेको दाबी गर्दै कैनी सरकारी निकायमा गएकी हुन् । तर, सोसम्बन्धी विषय आफ्नो कार्यक्षेत्रभित्र नपर्ने भनेर सरकारी वकिलको कार्यालयले पनि स्वास्थ्य मन्त्रालयलाई लेखी पठाउने तयारी गरेको छ । आइतबार नभ्याए पनि सोमबार बिहानै पत्र तयार हुने सरकारी वकिलको कार्यालयले जनाएको छ । ‘यसको कार्याक्षेत्र स्वास्थ्य मन्त्रालयअन्तर्गत पर्ने देखियो । सरकारी वकिलमातहत पर्ने भएको भए हामी कानुनी प्रक्रिया अघि बढाउने थियौँ । मन्त्रालयमा अनुसन्धान समिति छ, त्यहाँ यसको अनुसन्धान हुन्छ,’ जिल्ला सरकारी वकिलको कार्यालयका प्रमुख सन्देश श्रेष्ठले भने ।

मुलुकी फौजदारी कार्यविधि संहिताअनुसार सरकारी वकिलको कार्यालय अघि बढेको छ । स्वास्थ्य मन्त्रालयको अनुसन्धान समितिले सम्बन्धित व्यक्तिले कसुर गरेको ठहर गरेको प्रमाण भेटेमा मुद्दा चलाउन सरकारी वकिलको कार्यालयलाई लेखी पठाउनेछ ।

प्रकाशित मिति: आइतबार, चैत ४, २०८० २०:२४