ग्याब्रियल गार्सिया मार्क्विज ‘वन हन्ड्रेड इयर्स अफ सोलिच्युड’का सर्जकको सम्झना (भिडियो)

ग्याब्रियल गार्सिया मार्क्विज ‘वन हन्ड्रेड इयर्स अफ सोलिच्युड’का सर्जकको सम्झना (भिडियो)

A+ A A-

‘मुना–मदन’ अनि लक्ष्मीप्रसाद देवकोटा । कुन नेपालीले भुल्लान् र ? नेपाली साहित्यको कुरा गर्नासाथ ‘मुना–मदन’ अनि देवकोटा सारा नेपालीलाई याद भइहाल्छ ।

त्यस्तै, देशीय सिमानाको परिधिबाट अलि पर पुगेर दुनियाँभरका साहित्य संसारमा डुबुल्की मार्नासाथ ‘वन हन्ड्रेड इअर्स अफ सोलिच्युड’का सर्जकलाई नसम्झने को होलान् र ? सम्झिहाल्छन् कोलम्बियन आख्यानकार ग्याब्रियल गार्सिया मार्क्विजलाई ।

के पूर्व के पश्चिम, के उत्तर के दक्षिण । सबैतिरका हामीलाई जोड्ने कडी हो साहित्य । कैँचीले काट्छ, द्वन्द्व स्वस्थ भएन भने त्यसले पनि समाज भाँड्छ । काटमार र युद्ध निम्त्याउँछ । तर, साहित्यले मनहरूलाई जोड्छ, समाज र विश्वलाई जोड्ने सुपरग्लुको काम गर्छ । त्यसमा पनि आख्यानका स्वप्लिन शब्दहरूले कल्पनाको सुन्दर संसार बसाएर थुप्रैलाई आशावादी बन्न प्रेरित गर्छ । आज हामी कार्यक्रम ‘सम्झनु जरुरी छ’ मा विश्वलाई जोड्ने यस्तै साहित्य विधाका एक उज्याला नक्षेत्रबारे चर्चा गर्नेछौँ । किनकि, आजभन्दा ठीक ९७ वर्षअघि ल्याटिन अमेरिकी मुलुक कोलम्बियामा त्यस्तै एक विश्वविख्यात साहित्यकारको जन्म भएको थियो ।

हामी अहिले बसिरहेको भूगोलदेखि करिब ७ सय माइल पश्चिममा जन्मे पनि उनको सुकीर्ति त्यहाँ मात्र सीमित रहेन । त्यसको सुवास पारिजात फूल मगमगाएझैँ संसारका कुनाकाप्चासम्म फैलियो । त्यसैले त पूर्वीय वाङ्मयमा भनिन्छ, ‘जहाँ नपहुँचे रवि वहाँ पहुँचे कवि ।’ आज संसारभरका साहित्यमा सामान्य रुचि भएकालाई पनि ‘वन हन्ड्रेड इयर्स अफ सोलिच्युड’ आख्यानका सर्जक को हुन् भनेर सोध्नु मात्र पर्छ, उत्तर फुत्तै आइहाल्छ– ग्याब्रियल गार्सिया मार्क्विज ।

हो, आज हामी विश्व साहित्यका यिनै महारथीबारे संक्षेपमा केही भन्नेछौँ । उनका जीवनका उकाली–ओरालीबारे जानेबुझेसम्म चर्चा गर्नेछौँ । उनका जीवनका विविध पाटाहरू पस्किन जमर्को गर्नेछौँ । जे होस्, विश्व साहित्यका एक उज्ज्वल नक्षत्रको जन्मदिवसमा उनलाई सम्झने प्रयास गर्नेछौँ ।

को हुन् त ग्याब्रियल गार्सिया मार्क्विज ?

ग्याब्रियल गार्सिया कोलम्बियन उपन्यासकार तथा पत्रकार हुन् । उनी १९२७ मार्च ६ मा कोलम्बियाको आराकाटाकामा जन्मेका थिए । अर्नेस्ट हेमिङ्वे, फ्योदोर दोस्तोभ्स्की, सलमान रुस्दी, हारुकी मुराकामीबाट बढी प्रभावित थिए उनी । ग्याब्रियल जोसी डे ला कन्कर्डिया गार्सिया मार्क्विज ल्याटिन अमेरिकी देशहरूमा ‘ग्याबो’ अर्थात् ‘ग्याबिटो’ भनी चिनिन्थे । अर्थात् उनलाई सबैले स्नेहपूर्वक ‘ग्याबो’ भन्थे । ल्याटिन अमेरिकी देशहरूमा लोकप्रिय पत्रकार, लघुकथाकार, स्क्रिनराइटर तथा उपन्यासकार उनै ग्याबोले सन् १९८२ मा जब साहित्यतर्फको नोबेल पुरस्कार हात पारे, तब उनको लोकप्रियता एकाएक विश्वभर फिँजियो । ‘वन हन्ड्रेड इयर्स अफ सोलिच्युड’ उनले सन् १९६७ मै रचना गरेका थिए । निकै सिर्जनात्मक शैलीमा लेखिएको स्पेनिस भाषाको यो उपन्यासका लागि उनलाई विश्वप्रसिद्ध नोबेल पुरस्कार दिइएको थियो ।

‘वन हन्ड्रेड इअर्स अफ सोलिच्युड’बाहेक अन्य कृतिहरू के–के छन् त उनका ? लभ इन द टाइम अफ कलेरा, क्रोनिकल अफ अ डेथ, द अटम अफ द पाट्रियार्क, न्युज अफ किडन्यापिङ, द जनरल इन हिज ल्याविरिन्थ, अफ लभ एन्ड अदर डिमोन्स, मेमोरिज अफ माई मेलान्कोली ह्वोर्जलगायत थुप्रै लोकप्रिय कृतिका सर्जक हुन् ग्याब्रियल गार्सिया मार्क्विज ।

बीसौँ शताब्दीका यी उपन्यासकार सन् १९८२ मा नोबेल पुरस्कार पाउनुअघि नै चर्चित भइसकेका थिए । उनका हरेक नयाँ कृतिले बिक्रीमा रेकर्ड कायम गर्थ्यो । उनका किताब प्रकाशन हुनासाथ संसारभरका मानिसहरू के लेखे गार्सियाले भनेर रुचि लिन्थे । विभिन्न भाषामा प्रकाशित हुने उनका कृतिहरू लाखौँलाख बिक्री भएका छन्, जसले उनलाई साहित्य संसारको रहमा टल्किने मोती साबित तुल्याइदियो ।

‘वन हन्ड्रेड इअर्स अफ सोलिच्युड’चाहिँ उनको ‘मास्टर पिस’ हो । आधुनिक साहित्यमा उनको ‘वन हन्ड्रेड इअर्स अफ सोलिच्युड’ले ल्याटिन अमेरिकी महाद्वीपमा छुट्टै पहिचान बनाएको छ । यसमा उनले बुन्डिया परिवारको जादुमयी अर्थात् सुन्दर शहर म्याकेन्डोको उत्खनन् गरी बुन्डिया परिवारको ६ पुस्तासम्मका दुःखान्त, सुखान्त, प्रेम र युद्धका बाछिटाहरूलाई सुन्दर र कलात्मक शैलीमा पस्केर विश्व साहित्यप्रेमीहरूलाई साहित्यको रसस्वादन गराउन सफल भएका छन् ।

जादुमयी लेखनका लागि उनी विश्वप्रसिद्ध छन् । वन हन्ड्रेड इअर्स अफ सोलिच्युड र लभ इन द टाइम अफ कलेरामा उनले साँच्चै आख्यान लेखनमा जादु नै चलाएका छन् । जादुमयी लेखनमा यिनले जादुमयी सम्प्रभूता नै खडा गरेका छन् भन्दा अत्युक्ति नहोला ।

उनी कम्युनिस्ट भए पनि लेखनका सिलसिलामा आफ्ना कृतिहरूलाई सिद्धान्तको बोझले थिचिन दिँदैनथे । यद्यपि उनलाई समाजवादी राजनीतिप्रति बढी नै रुचि थियो । नास्तिक भए पनि उनले एकचोटि अन्तर्वार्तामा भनेका थिए, ‘यदि तिमी ईश्वरमा विश्वास गर्दैनौ भने पनि कम्तीमा अन्धविश्वासीचाहिँ छौ ।’

अहिलेसम्म छ जना ल्याटिन अमेरिकीहरूले साहित्यमा नोबेेल पुरस्कार हात पार्न सफल भएका छन् । चिलीका ग्याब्रियला मिस्ट्रल (१९४५), ग्वाटेमालाका मिगुयल एन्जेल अस्टरियस (१९६७), चिलीकै पाब्लो नेरुदा (१९७१), कोलम्बियाका ग्याब्रियल गार्सिया मार्क्विज (१९८२), मेक्सिकोका ओक्टाभियो प्याज (१९९०) र पेरुका म्यारियो भर्गस लोसा (२०१०) ले साहित्यमा विश्वप्रसिद्ध नोबेल पुरस्कार जितेका छन् ।

आज हामीले यहाँ उल्लेख गरिरहेका साहित्यकारचाहिँ यिनै छ जना ल्याटिन अमेरिकीमध्ये ग्याब्रियल गार्सिया मार्क्विज हुन् । वास्तवमा मार्क्विजले त्यसबखतको ल्याटिन अमेरिकी मुलुकहरूमा पुनर्जागरण नै ल्याइदिए । उनको आफ्नो जन्मभूमि शहर आराकाटाका जसलाई ‘बनाना सिटी’ अर्थात् केराको शहर पनि भनिन्थ्यो । भू–मध्यरेखीय क्षेत्रमा अवस्थित कोलम्बियाको त्यस शहरमा केरा प्रशस्त उत्पादन हुने हुँदा त्यहाँ केरा कारखानाहरू खुलेका थिए । तिनै कारखानाहरूमा कामदार र मालिकहरूबीच सिर्जित तनाव र द्वन्द्वले त्यो शहर बन्ने र भत्कने गर्‍यो । र, त्यहीँ ६ पुस्तादेखि सुख–दुःख अनि द्वन्द्व र पीडाबाट गुज्रेको बुन्डिया परिवारको कथा नै उनको ‘वन हन्ड्रेड इअर्स अफ सोलिच्युड’ को मुख्य विषयवस्तु हो ।

१९२७ मार्च ६ मा कोलम्बियामा जन्मेका ग्याब्रियल गार्सियाले २०१४ अप्रिल १७ मा मेक्सिकोमा देह त्यागे ।

प्रिय लेखकलाई सम्झेर

संसारभरिका साहित्यप्रेमीका लागि ग्याब्रियल गार्सिया औधी प्रिय छन् । उनको निधन भएको एक दशक भइसक्दा पनि उनका ‘बेस्ट सेलर’ कृतिहरू संसारका हरेक कुनाका किताब पसलहरूबाट बिक्री भइरहेका छन् । भौतिक रूपमा उनी मरेर गए पनि भावनात्मक रूपमा उनले सिर्जेका कथा र उपन्यासका पात्रहरूसित विश्वभरका मानिसहरूबीच आज पनि उनी ज्युँदै छन् । किनकि, उनलाई आज पनि धेरैले पढिरहेका छन् ।

कसलाई के थाहा के ? संसारको त्यो कुनाको एउटा अभावग्रस्त सानो ‘बनाना सिटी’ मा जन्मेका ग्याब्रियल साहित्यको आकाश छुन पुग्लान् भनेर ? तर पुगे । यसैगरी, अभाव, पीडा र द्वन्द्वकै बीचबाट खरानीकै धुलोबाट निस्कने हुन् समाजका विभिन्न विधाका सर्जकहरू । गार्सिया पनि यस्तै पृष्ठभूमिबाट विश्व साहित्याकाशमा विचरण गर्न पुगेका एक सशक्त सर्जक हुन् ।

आज साहित्यका त्यस्ता सर्जकको जन्म दिन । उनलाई सम्झनु समाजलाई सम्झनु हो । विश्वकै साहित्यको सम्मान गर्नु हो भन्ठानेर हामीले ‘सम्झनु जरुरी छ’ मा उनको सम्झना गरेका हौँ । मनभरिको सम्झना ‘ग्याबो’ तिमीलाई हामी कहिल्यै भुल्ने छैनौँ ।