विद्रोहमा साथ दिएका महन्थलाई विरोधी मान्दै राजेन्द्र महतोको नयाँ यात्रा 'स्वदेशवाद'

विद्रोहमा साथ दिएका महन्थलाई विरोधी मान्दै राजेन्द्र महतोको नयाँ यात्रा 'स्वदेशवाद'

A+ A A-

लाेकतान्त्रिक समाजवादी पार्टी लोसपाका वरिष्ठ नेता राजेन्द्र महतोले सोमबार पार्टी परित्याग गरेर नयाँ क्रान्तिको घोषणा गरे । पार्टी छाडेपछि उनले ‘राष्ट्रिय मुक्ति क्रान्ति’ अभियान घोषणा गरेका छन् । अहिलेको नेपाल राज्य एकल जातीय रहेको टिप्पणी गर्दै अब आफूले बहुल राष्ट्रिय राज्य बनाउने दाबी पनि उनको छ ।

महन्थ ठाकुरको नेतृत्वमा रहेको लोसपामा पदाधिकारी मनोनयनप्रति असन्तुष्ट रहेका महतोले मंसिरको केन्द्रीय समिति बैठक र विस्तारलाई बहिष्कार गरेका थिए । गत २४ मंसिरको बैठक महतोले बहिष्कार गरेदेखि अध्यक्ष ठाकुरसँग बोलचाल बन्द थियो ।

महतोको बहिर्गमनलाई लोसपाले थोरै शक्ति बर्हिगमनको रूपमा लिएको छ । ‘बहुमत हुने भए उहाँले पार्टीभित्रै संघर्ष गर्नुपर्थ्यो । पार्टी सत्ता बहुमतबाट पाउने लोकतान्त्रिक पार्टीमा अभ्यास छ नि । नत्र उहाँ किन बाहिरिनुभयो ?,’ लोसपाका एक पदाधिकारीले प्रश्न गरे ।

यसबीचमा महतोले भारत गएर शक्ति केन्द्रका संवाददेखि देशभित्र पुरानो सद्भावनाका नेता कार्यकर्तालाई भेटे । भारतका गृहमन्त्री अमित साह र रक्षामन्त्री राजनाथ सिंहसँग छलफल गरेर महताे नेपाल फर्केका थिए । दिल्ली जानुअघि उनले नेपालमा पनि नेता कार्यकर्ता भेटेर माहौल बुझेका थिए । मधेश प्रदेशमा गएर पुराना कार्यकर्तासँग भेटदेखि नयाँ पुस्ता र पिछडिएका समुदायसँग कुरा गरेका थिए ।

पुस पहिलो साता सर्लाहीबाट यात्रा सुरु गर्दै जनकपुर, महोत्तरी, सप्तरी, सुनसरी, मोरङहुँदै काठमाडाैं फर्किएका उनी त्यसपछि पश्चिम तराई हानिएका थिए । १० माघमा गजेन्द्र नारायणको २२औँ पुण्य तिथिका अवसरमा ‘गजेन्द्रबाबुको विचार र मधेशको वर्तमान राजनीति’ विषयक संवाद लिएर समुदायमा पुगेका थिए महतो । पार्टीको माध्यम छाडेर गजेन्द्र नारायण सिंह अध्ययन केन्द्रको मञ्चबाट उनले देश दौडाह गरेका थिए । लोसपाका अध्यक्ष ठाकुरकाे शैलीबाट मधेशले मुक्ति नपाउने भन्दै नयाँ ढंगबाट मधेशका लागि काम गर्नुपर्ने धारणासहित महतो नयाँ अभियानको जरो गाड्न कार्यकताकहाँ पुगेका थिए ।

किन सहकार्य टिकेन ?

नेताहरू प्रस्ट भन्छन्- विचार मिलेन र सहकार्य अघि बढेन । लोसपा महासचिव सुरेन्द्र झा महतो र अध्यक्ष ठाकुरबीच कुरै सकिएपछि सम्बन्ध कसरी बिग्रियो भनेर कुरा गर्दा अर्थ नहुने बताउँछन् । महतोको बर्हिगमनले लोसपालाई क्षति नहुने उनको भनाइ छ । ‘केही क्षति हुँदैन । नेपालको राजनीतिमा पार्टी टुट्ने र नयाँ बन्ने भइरहन्छ,’ उनले भने ।

लोसपामा वैचारिक बहस नभएपछि बाहिरिनुपरेको महतो समूहको दाबी छ । ‘त्यहाँ वैचारिक बहस नै हुँदैन । कांग्रेस एमालेको पुच्छर भएर राजनीति गर्ने तरिका छ । त्यसरी राजनीति गरेर कहीँ पुगिँदैन भन्ने निष्कर्ष छ,’ महतोलाई सघाइरहेका नेता केशव झाले शिलापत्रसँग भने । सो समूहले लोसपालाई पनि आफ्नो बाटोमा हिँड्न आह्वान गरेको छ ।

कसरी अघि बढ्छन् महतो ?

महतो समूहले नेता कार्यकर्तालाई प्रशिक्षण दिइरहेको छ । उनको समूहले स्वदेशवाद, बहुल राष्ट्रियवाद र सामुदायिक समाजवाद अपनाएको छ । ‘अब नयाँ विचारधाराबाट अघि जानुपर्छ । हामी उदारवादी व्यवस्थालाई टेकेर अघि बढ्यौँ । यसले देशलाई शान्ति र समृद्धि दिन सकेन । नयाँ ढंगबाट मौलिक विचारलाई टेकेर मौलिक दर्शनमा अघि बढ्छौँ,’ झा भन्छन् ।

क्रान्ति गर्दागर्दै मानिसहरू जोडिने र पछि पार्टीको रूपमा स्थापना हुने महतो समूहको नीति छ ।

लोसपा के गर्छ ?

लोसपा राजनीतिक सिद्धान्त र विधानबमोजिम अघि बढ्ने महासचिव झा बताउँछन् । प्रदेश र संघीय संसदमा प्रतिनिधित्व गरेको लोसपाले आफ्नो सिद्धान्तमा अघि बढ्ने र संगठन बलियो पार्ने उनले बताए । ‘एक वर्षभित्रमा पार्टीको महाधिवेशन गर्न प्रक्रिया अघि बढाएका छौँ । संगठन सुदृढ गराउँछौँ । केन्द्रीय समितिको विस्तारित बैठक मधेश प्रदेशमा गर्दैछौँ । वडादेखि पालिका संघीय र प्रादेशिक अधिवेशन गर्दै जिल्ला अधिवेशन गरेर महाधिवेशनमा पुग्छौँ,’ महासचिव झाले भने ।

कार्यकर्ता पलायनको डर नरहेकाे उनले बताए । सुझबुझको राजनीति गर्ने नेता कार्यकर्ता महतोको अभियानमा नजाने उनकाे भनाइ छ । ‘जानेहरू गैसके । देखिहाल्नुभएको छ नि काे–काे जानुभयाे,’ झाले भने, ‘उल्लेख्य संख्यामा लिएर जान सक्ने भए त त्यसको परिवेश अर्कै हुन्थ्यो । त्यो परिवेश छैन ।’

महतोको स्वदेशवाद के हो ?

पुर्खाहरूले आफ्नो सत्ता अभ्यासको लागि सिकाएको ज्ञान प्रणालीलाई स्वदेशवाद मानेका छन् महतोले । ‘दार्शनिक आयाम भनेको सांस्कृतिक सापेक्षतावाद हो । विभिन्न संस्कृतिका मानिसहरू मिलेर अघि बढ्ने सांस्कृतिक सापेक्षतावाद दर्शन हो,’ नेता झाले भने ।

सामुदायिक समाजवादलाई अर्थ राजनीतिको परिभाषामा राखेका छन् महतोले । ‘समाजमा आर्थिक उपार्जन गर्ने आफ्नै सीप छ । भौगोलिक रूपमा कहाँ के उत्पादन हुन सक्छ त्यो उत्पादनलाई अगाडि बढाएर आर्थिक उपार्जन गरिन्छ । त्यो नै सामुदायिक समाजवाद हो,’ नेता झाले भने, ‘यसैलाई टेकेर राजनीतिक काेर्षमा अघि बढ्छ, अहिले लक्ष्य बनाउने र पछि पार्टी बनाउने बाटोमा हामी छौँ ।’

लोसपाभित्र किन लडेनन् महतो ?

महतोलाई पार्टी फुटाउन कानुनले दिएन । कुनै पनि दल पाँच वर्षपछि मात्र विभाजन हुन सक्छ । ‘लोसपामा अध्यक्ष नै सर्वेसर्वा हुने प्रावधान छ । कति छलफल, वादविवाद र झगडा गर्नु ? विचार मिल्न छाडेपछि कसरी बस्ने,’ महतो समूहका नेता झाले भने ।

बहुमत जुटाएर पार्टी विभाजन हुन नसकेपछि नयाँ बाटोमा महतो समूह पुगेको हो । बहुल जातीय राज्य स्थापना गर्ने भनेको संघीयताको मोडल रहेको याे समूहको दाबी छ । इथियोपियामा संघीयतासहितको बहुल राष्ट्रिय राज्यको अवधारणा कार्यान्वयनमा रहेको र सोही मोडलमा आफूहरू हिँड्न लागेको झाले बताए ।

कसरी भएको थियाे राजनीतिक सहयात्रा ?

२०७३ मा ६ मधेशकेन्द्रित दल मिलाएर राजपा बन्यो । त्यतिबेला तराई मधेश लोकतान्त्रिक पार्टी, सद्भावना, फोरम लोकतान्त्रिक, संघीय सद्भावना, तराई मधेश सद्भावना पार्टी र राष्ट्रिय मधेश समाजवादी पार्टीबीच एकता भएको थियो ।

महतो र महन्थ एउटै छानामुनि रहेर पार्टीको नेतृत्व गर्न आइपुगेका थिए । पछि दल फुटाउने अध्यादेश तत्कालीन प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीले ल्याएका थिए । रातारात राजपा र उपेन्द्र यादव नेतृत्वको समाजवादी पार्टीबीच एकता भएर जसपा बन्यो । जसपामा उपेन्द्र समूहसँग महतो र महन्थ समूहबीच विवाद भयो ।

पछि संसद विघटन हुँदा २२ सांसदले तत्कालीन प्रधानमन्त्री ओलीलाई साथ दिए । दुई समूहबीच एकले अर्कालाई कारबाही गरेर पार्टीबाट निकाल्ने खेल पनि भयो । निर्वाचन आयोगमा विवाद पुगेपछि आयोगले उपेन्द्रलाई वैधानिकता दियो । पछि दल विभाजनकाे अध्यादेशको सहारामा जसपाबाट महन्थ र महतो बाहिरिएर २ भदौ २०७८ मा लोसपा गठन गरे । लोसपाले २०७९ मा भाग लिँदा प्रतिनिधिसभातर्फ ४ सिट जितेको छ भने मधेश प्रदेशमा ९ र लुम्बिनी प्रदेशमा ३ सिट जितेको छ ।

प्रकाशित मिति: बुधबार, फागुन १६, २०८० ०७:५५