गुण्डागर्दी गर्ने विद्यार्थी नेता मूलधारमा पुग्दा कस्ता होलान् ?

A+ A A-

देशको परिवर्तनकारी राजनीतिक इतिहास हेर्दा सम्पूर्ण परिवर्तनको सफलतामा विद्यार्थीको भूमिका महत्त्वपूर्ण छ भन्नेमा दुई मत छैन । राजनीतिज्ञ उत्पादनको कारखाना पनि विद्यार्थी राजनीति र विद्यार्थी संगठन नै हुन् । भलै विद्यार्थी राजनीति नगरेका र सक्रिय राजनीति नगरी अन्य क्षेत्रबाट आएर उदाएका व्यक्ति पनि नभएका होइनन् ।

मूलधार वा विद्यार्थी राजनीति नै किन नहोस्, प्रतिस्पर्धा हुनु निकै राम्रो विषय हो । तर, प्रतिस्पर्धा कस्तो भन्ने विषय मूल हो । चन्दा नदिँदा विद्यालय नै बन्द गराइदिने, प्रधानाध्यापकलाई कालो मोसो दल्ने, प्राध्यापकलाई मरणासन्न हुने गरेर कुट्ने, दुई संगठनका विद्यार्थी खुकुरी हानाहान गर्नेजस्ता गतिविधि आजकल निकै मौलाएका छन् ।

विगतमा नागरिकलाई समस्या पर्दा सरकारलाई झकझक्याउन विद्यार्थी नै अग्र पङ्क्तिमा थिए । प्रतिपक्षी संगठनका विद्यार्थी मात्र भए पनि किन नहोस्, सत्तापक्षले तेलको मूल्य बढ्दा विद्यार्थी मसाल जुलुस निकालेर विरोध गर्थे । आजकल त्यो पनि हराइसक्यो । हरेक आन्दोलनलाई निर्णायक बनाउने शक्ति विद्यार्थी नै थिए । सडकबाटै प्रतिपक्ष मोर्चा समाल्ने दायित्व पनि विद्यार्थी आन्दोलनले नै निर्वाह गर्ने गरेका उदाहरण प्रशस्त छन । यी सबै कारणले नेपालको विद्यार्थी आन्दोलन सधैँ सबैको चासो र सरोकारभित्रै पर्छ । तर, आजकाल विद्यार्थी राजनीति र संगठन विद्यार्थीले स्वीकार गर्न सक्ने अवस्थामै छैनन् ।

नेपालमा २०३६ सालमा विद्यार्थी आन्दोलनको दबाबमा भएको जनमतसंग्रह, २०४६ सालको पहिलो जनआन्दोलन होस् वा २०६२–६३ सालको दोस्रो जनआन्दोलन, विद्यार्थीहरूको ऊर्जाले नै सफल भएका हुन् । तर, अहिले विद्यार्थीको अराजक गतिविधिले शिक्षक–प्राध्यापक आन्दोलित हुनुपर्ने स्थिति छ ।

विद्यार्थी राजनीति र संगठन समस्यैसमस्याले ग्रस्त छ । अझ पछिल्लो समय एउटा परिपाटीले निरन्तरता पाएको देखिन्छ– नेता बन्न मात्र कलेजमा भर्ना हुने । यसले अल्पकालीन रूपमा त सार्थकता पाउन सक्छ तर दीर्घकालीन रूपमा असर गरिराखेकै हुन्छ । नियमित क्याम्पस आउने, अनुशासित रूपमा उपस्थिति जनाउने विद्यार्थीले नेतृत्वमा आउने अवसर नपाउँदै गर्दा यसले दीर्घकालीन रूपमा देशका लागि नै ठूलो क्षति पुर्‍याउँछ । खोइ, उनीहरूले कसरी वास्तविक विद्यार्थीका मुद्दा बोक्लान् ?

कहिलेकाहीँ सोच्छु– ओहो ! आज चन्दा आतंक मच्चाउने र गुण्डागर्दी गर्नेेहरू भोलि मूलधारको राजनीतिमा पुग्दा कस्ता होलान् ? हप्ता दिनअघि मात्र लमजुङको कृषि क्याम्पसमा एउटा संगठनका विद्यार्थीले अर्को संगठनका विद्यार्थीलाई मराणासन्न हुने गरी कुटे । एउटा विद्यार्थी संगठनको भनिएको विद्यार्थीलाई अर्कोतिर लगिएको भन्नेबाहेक ठूलो निहुँ पनि थिएन । अब विद्यार्थीकालमा मारामार गर्नेहरू भोलि पढाइपछि जीवनको कुनै मोडमा भेटिँदा एकअर्काको कसरी सामना गर्लान् ? त्यसैले संगठनबीचको लडाइँले हाम्रो भाइचारा पनि मार्दै छ ।

अझ अर्को चिन्ताजनक विषय नेताहरूको गुटको लडाइँ विद्यार्थी राजनीतिसम्म छाइसकेको छ । विद्यार्थी–विद्यार्थी भिडाएर, साथी–साथीको दुस्मनी गराएर कुनै विद्यार्थीले राजनीति गर्छ । अनि नेताहरू त्यसैमा मलजल गर्छन् । नेताहरूकै चाहनाअनुसार संगठन हाँक्नेले कसरी त्यो नेताको कमजोरी औँल्याउन सक्छ ? आज चरम गुटबन्दीकै कारण नेकपा एमालेको अनेरास्ववियु, नेपाली कांग्रेसको नेविसंघ, माओवादी केन्द्रको अखिल क्रान्तिकारी वा अरू नै संगठन किन नहोस्, त्यहाँभित्र तीन–चारवटा लाइन छन् । लाइनको लडाइँले गर्दा नै आज विद्यार्थीको मुद्दा बोकेर लड्नुपर्नेहरू आ–आफैँ लडिरहेका छन् ।

नेता उत्पादन हुने कारखाना बिग्रँदा कोही बोल्न सकिरहेका छैनौँ । न नेताले तिमीहरू आफैँ निर्णय गर भन्छन्, न त विद्यार्थी संगठनका नेताले नै गर्न सक्छन् । विद्यार्थीका मुद्दा नबोक्नु, आफ्नै नेताविरुद्ध चुइँक्क बोल्न नसक्नु भनेको निदाउनु हो । आजकाल हाम्रा विद्यार्थी संगठन गहिरो निद्रामा छन् ।

जब एजेन्डाभन्दा बलियो गुटगत राजनीति हुन्छ, तब विद्यार्थी राजनीतिको कुनै अस्तित्व नै हुँदैन । खुबी भएका, केही गर्न सक्ने हुटहुटी भएका विद्यार्थीले पद कहिल्यै पाउँदैनन् । जो विद्यार्थी नेता फेसबुके राजनीति गर्न सिपालु छ, सजिलै चम्चागिरी गर्न सक्छ, क्याम्पसमा गुटलाई बलियो बनाउन सक्छ, ऊ नै बिक्छ । त्यति मात्र होइन, आफ्नै गुटका नेताहरूलाई मात्र कार्यक्रममा बोलाउनेले नै पद पनि पाउँछ ।

पहिलेपहिले विद्यार्थीको पढ्ने अधिकार स्थापित गर्न विद्यार्थी राजनीतिको मुख्य मुद्दा हुन्थ्यो । आजकाल विद्यार्थीलाई अध्ययनबाट वञ्चित गर्नु विद्यार्थी राजनीतिको मुख्य ध्येयजस्तो देखिन्छ । धर्ना, जुलुस, तोडफोड, चन्दा आतंकबाहेक अन्य कुरामा विद्यार्थी राजनीति केन्द्रित हुन सकेको छैन । चन्दा नदिए शिक्षक–प्राध्यापकलाई कालो मोसो दलिन्छ, तालाबन्दी हुन्छ, विद्यालयका बस बीच सडकमै रोकिन्छन् । त्रिभुवन विश्वविद्यालयका उपप्राध्यापक प्रेम चलाउने २०७७ सालमा विश्वविद्यालय परिसरमै कुटिएको घटनाका आरोपितलाई तीन महिनाअघि सजाय सुनाइएको छ । देशभर थुप्रै प्रेमहरू विद्यार्थी राजनीतिको आवरणमा गुण्डागर्दी गरिरहेकाहरूबाट आजित छन् ।

शिक्षालयहरू पार्टीका प्रयोगशाला बन्दै छन् । कलेजभित्र ठूूला–ठूला ब्यानर टाँगिन्छन्, आन्तरिक लफडाबाजी चल्छ । विद्यार्थी राजनीति गर्न र त्यसलाई कमाइ खाने भाँडो बनाउन एउटै मानिस वर्षौंसम्म विश्वविद्यालय आइरहन्छ । हाम्रा विद्यार्थी नेताहरू विभिन्न शीर्षक देखाएर महिनामा एक/दुईपटक राजनीतिक दलबाट नियुक्ति खाएका सरहरूको क्याबिन पुगेर चन्दा उठाउन अझै छोडेका छैनन् । संगठनको नाम जोडेर घमण्डका साथ छाती फुलाएर पैसा उठाउने गुन्डाहरूलाई न त संगठनले कारबाही गर्छ, न त यस्ता गतिविधिहरू रोक्न आग्रह नै । बरु त्यस्तै व्यक्तिहरूलाई पद दिएर प्रोत्साहन गरिराखेको देख्न सकिन्छ ।

विद्यार्थीको राजनीतिले देशको आर्थिक विकासलाई सघाउने र दीक्षितलाई आत्मनिर्भर गराउने नयाँ शिक्षा सिर्जनामा योगदान गर्नुुपर्छ । समयमै नतिजा प्रकाशन नहुँदा विद्यार्थीहरूले समस्या भोगिराखनुपरेको कुरा सबैले बुझेकै छौँ । खोइ, हाम्रा विद्यार्थी संगठनका नेताहरू ‘छिटो नतिजा निकाल’ भनेर राष्ट्रिय परीक्षा बोर्ड, ठूलो विश्वविद्यालय टीयूको प्रांगणमा कहिल्यै बसेका छन् ?

समयमै नतिजा नआउँदा आज विद्यार्थीहरू लाइसेन्सको परीक्षा दिनबाट समेत वञ्चित छन् । वर्ष दिनसम्म परीक्षाको नतिजा नआउने देशमा कसलाई पो पढ्न मन लाग्छ ? अझै पनि हाम्रा विद्यालय, विश्वविद्यालय राजतन्त्रकालीन पाठ्यक्रम घोकाइरहेका छन् । देशले ठूलठूला परिवर्तन पाइसक्यो, महामारी पनि खेप्यो । देश समस्याबाट निस्कियो तर हाम्रा पाठ्यपुस्तक हामीलाई जीवन बुझाउन कहिल्यै सकेनन् । खोइ, हाम्रा विद्यार्थी संगठन ‘अब त जीवनउपयोगी पाठ्यक्रम बनाऊ’ भनेर सरकारकहाँ धर्ना दिन पुगेका ?

हामी देश बिग्रियो भनेर नेता र कर्मचारीलाई चर्को–चर्को स्वरले गाली गर्छौं । तर, नेता उत्पादन हुने कारखाना बिग्रँदा कोही बोल्न सकिरहेका छैनौँ । न नेताले तिमीहरू आफैँ निर्णय गर भन्छन्, न त विद्यार्थी संगठनका नेताले नै गर्न सक्छन् । विद्यार्थीका मुद्दा नबोक्नु, आफ्नै नेताविरुद्ध चुइँक्क बोल्न नसक्नु भनेको निदाउनु हो । आजकाल हाम्रा विद्यार्थी संगठन गहिरो निद्रामा छन् ।

आजकाल नयाँ–नयाँ दल र व्यक्तिले पुरानालाई चुनाैती दिँदै छन् । यसले त अब विद्यार्थी राजनीति गरेर मूलधारमा जानुपर्छ भन्ने विषयलाई गलत साबित गरिदिँदै छ । नयाँ दलले भ्रातृ संगठन नै नबनाउने घोषणा गर्नुले पनि त विद्यार्थी संगठनको औचित्यमाथि प्रश्न खडा गरेको छ । अझै पनि विद्यार्थीका मुद्दा नबोक्ने, नेता बन्न भर्ना हुने, दलका नेताहरूको गुटमा रमाउने हो भने हाम्रा विद्यार्थी संगठन इतिहास बन्नेछन् ।

प्रकाशित मिति: शनिबार, फागुन ५, २०८० ०७:१०