विद्यार्थी संगठनका नवीन कार्यभारहरू

A+ A A-

अधिकांश विद्यार्थी नेताहरू आफ्नो भाषणको प्रारम्भ विद्यार्थी आन्दोलनको गौरव गाथा वर्णनबाट गर्छन् । अधिकार प्राप्तिका निम्ति निरङ्कुश शासकहरूविरुद्ध सधैँ सबभन्दा पहिले धावा बोल्ने विद्यार्थी संगठनहरू नै थिए । यो सर्वस्वीकार्य विषय हो । यस सन्दर्भमा निरन्तर दलिल पेस गर्न खोजेर मात्र अबको विद्यार्थी आन्दोलनले गति लिन सक्दैन । भावी पुस्ताले गर्व गर्न सक्ने गरी ‘गणतान्त्रिक युगको विद्यार्थी आन्दोलन’को शंखघोष गर्ने हो भने हामीले आफ्ना नवीन कार्यभारहरूबारे बोधगम्य हुनैपर्छ ।

हामी ढुङ्गे खरी र कालो पाटीको युगबाट ई–लर्निङको युगमा प्रवेश गर्दै छौँ । विद्यार्थी संगठनका एजेन्डा, निर्णय र कार्यान्वनमा समयसापेक्ष परिष्कार आएको छ ? आजको बृहत् सवाल यही हो । निरङ्कुश शासकका विरुद्ध गर्जिन ठूलो आवाज निकाल्नु पर्थ्यो तर गणतन्त्र युगको उन्नत शिक्षा क्षेत्र निर्माण गर्न सुरम्य शैलीमा प्रस्तुत हुनैपर्नेछ । विनिर्माण गर्नभन्दा निर्माण गर्न अवश्य गाह्रो हुन्छ । त्यस कारण, प्रभावशाली योजनाहरूको प्रभावकारी कार्यान्वयन गराउने ढङ्गले अब अगाडि बढ्नैपर्छ ।

शासन सत्ता राजाको हातमा हुँदा ‘यो भएन, त्यो भएन’ भन्दा मात्र पर्याप्त हुन्थ्यो । आजको जन–व्यवस्थामा राजा होइन, भुईं वर्गको प्रतिनिधि विश्वविद्यालको कुलपति छ । अब पनि शिक्षा क्षेत्रमा सुधार नआउने हो वा सुधार ल्याउन उल्लेख्य पहल गर्न नसक्ने हो भने उतिबेला राजाको आलोचना गरेको के अर्थ रह्यो ? विश्वविद्याल र गुणस्तरीय उच्च शिक्षामा उतिबेला दरबारवालाको मात्र पहुँचमा भएझैँ यतिबेला गुणस्तरीय शिक्षा ठूला घरबारवालाको पहुँचमा मात्र हुने हो भने पाखुरा पोलिने गरी प्रदर्शनी मार्गमा राँको बालेको अर्थै भएन नि ।

काठमाडौंको भीमसेनगोलाको निजी स्कुलको भन्दा ताप्लेजुङको ओलाङचुङगोलाको सरकारी स्कुलको गुणस्तर माथि कायम गराउनु छ । कम्मरमा सुकेको लौका बाँधेर नदी पार गर्दै स्कुल जाने विकटका विद्यार्थी र घाँटीमा टाई बाँधेर स्कुल जाने सुगमका विद्यार्थीबीचको विभेद शून्य गराउनु छ । बूढानीलकण्ठ स्कुल र बुढासुब्बा स्कुलको स्तर समान कायम गराउनु छ । मसाल आन्दोलनको कुशल नेतृत्व गरिसकेका विद्यार्थी संगठनले अब कलम आन्दोलनको नेतृत्व बलियो ढङ्गले गर्नु छ । गुणस्तरीय शिक्षाका माध्यमबाट देशको भेष बदल्नु छ ।

समयको प्रवाहसँगै प्रगतिशील, जनवादी तथा देशभक्त हुनुको कर्तव्य पनि फेरिन्छ । उतिबेला व्यवस्था र अवस्थाको विरोध गरे मात्र उल्लेखित सबै भइजान्थ्यो । अब हाम्रा एजेन्डाहरूमा नवीनता ल्याउनैपर्छ । पेट्रोलियम पदार्थको मूल्यवृद्धिको विरोधमा गरिएका आन्दोलनले नागरिकहरूलाई केही राहत अवश्य भयो होला तर त्यसै कारण आजको जनमानस हामीसँग अनुगृहीत हुन तयार छैन ।

सडक जाम गरेको भन्दै प्रतिक्रियात्मक गाली पनि खाएका छौँ । निजी शिक्षालयहरूले गरेको शुल्कवृद्धिका विरुद्ध र गरिबजनका सन्तानले छात्रवृत्ति पाउनुपर्छ भन्दै आन्दोलन गर्दा पारदर्शितालगायतका विषय उठान गर्दै हामीमाथि प्रतिप्रश्न उठाइएका छन् । यसै भएर, सक्दो पारदर्शी बन्ने प्रयत्न गर्नुपर्नेछ । आफ्नै देशमा पहिचानविहीन तर नेपाल भित्रिएका विदेशी विश्वविद्यालको बेकामे डिग्रीको प्रलोभन देखाउँदै नेपाली विद्यार्थीहरूलाई ठगिरहेका अन्तर्राष्ट्रिय शैक्षिक माफियाहरूको भण्डाफोर गर्दै तिनैको देश फिर्ता पठाउने सामर्थ्य राख्नुपर्नेछ ।

व्यवस्था परिवर्तनको आन्दोलनमा विद्यार्थी संगठनका नेतासँगै क्याम्पसको गेटमा राजतन्त्रविरुद्ध नारा लगाउने कैयौँ युवाहरू आज विदेशमा बसेर सामाजिक सञ्जालमा वितृष्णाभाव प्रकट गर्छन् । नेताहरूलाई खबरदारी गर्दै स्वदेशमै गरिखाने वातावरण बनाउन अब ढिला भइसक्यो । जसका कारण, विदेशिने युवाहरूको संख्या प्रतिदिन बढ्दो छ । नेता र कर्मचारीहरूको विद्यमान राज्य सञ्चालन शैली थोत्रो छ, सर्वसाधारणको जीवनलाई अधिक बेपर्वाह गर्छ ।

हाम्रो शिक्षाले नदीमा पौडिन र छालहरूसँग जुध्न सिकाउँदैन, किनारमा हिँड्न मात्र सिकाउँछ । प्रयोगशाला अभ्यास नगराई विज्ञान पढाउँछ, बैंकिङ अभ्यास नगराई व्यवस्थापन पढाउँछ ।

विश्वविद्यालयको पाठ्यक्रम र पाठ्यशैली थोत्रो छ, जसले विद्यार्थीको तदर्थ र कागजी योग्यता मात्र निर्माण गर्छ, रोजगारीको बजारसँग जोड्दैन । ज्ञान र कलासहितको आत्मविश्वास बढाउने शिक्षा प्रणालीको विकासका निम्ति लागिपर्नुपर्ने दायित्व विद्यार्थी संगठनको काँधमा छ ।

विद्यार्थी परिचयपत्रमा ४५ प्रतिशत यातायत भाडा छुटबाहेक हाम्रो आन्दोलनका कारण कार्यान्वयन भएका ठूला ठोस उपलब्धिहरू नगण्य छन् । लामो समयको विद्यार्थी आन्दोलनले व्यवस्था परिवर्तन र राष्ट्रियता रक्षाबाहेकका कैयौँ ठोस उपलब्धिहरू हासिल गरिसकेको हुनुपर्थ्यो, अपेक्षाकृत हुन सकेन । आउँदा दिनहरूमा यस्ता विषयहरू मध्यनजरमा राख्नैपर्छ । आज युवा विद्यार्थीहरू पढ्ने बहानामा रोजगारी खोज्न जापान, क्यानडा र अस्ट्रेलिया उड्दै छन् । सामाजिक सञ्जालमा उज्ज्वल भविष्यको शुभकामना दिनेबाहेक हामीले अरु थोक केही गर्न सकेका छौँ त ? प्रतिप्रश्न गर्नुपर्ने बेला आएको छ ।

राज्यले अपेक्षाकृत रोजगारी सिर्जना गर्न सकेको छैन । विश्वविद्यालय शिक्षा र विद्यमान सीमित रोजगारी बजारबीच न्यून तादात्म्यता छ । बैंकिङ विषयमा स्नातकोत्तर गरेको विद्यार्थीले बैंकिङ जागिरको तयारीका निम्ति पुतलीसडक र बागबजारका इन्स्टिच्युट धाउनुपर्ने अवस्था छ । वा भनौँ, विद्यालय र उच्च शिक्षा प्रथम श्रेणी र विशिष्ट श्रेणीमा उत्तीर्ण गरेको विद्यार्थी उल्लेखित इन्स्टिच्युट नधाईकन रोजगारीको बजारमा प्रतिस्पर्धा गर्न सक्ने अवस्था नै छैन । हाम्रो शिक्षाले नदीमा पौडिन र छालहरूसँग जुध्न सिकाउँदैन, किनारमा हिँड्न मात्र सिकाउँछ । प्रयोगशाला अभ्यास नगराई विज्ञान पढाउँछ, बैंकिङ अभ्यास नगराई व्यवस्थापन पढाउँछ । यस्तैयस्तै नाजुक अवस्थाको समाधानमा विद्यार्थी संगठनले ध्यान दिनुपर्छ ।

अन्तर्राष्ट्रिय पहिचान भएका शैक्षिक कार्यक्रमहरू सञ्चालनमा मात्र ध्यान दिँदा हाम्रो माटोसुहाउँदो शैक्षिक कार्यक्रमहरू निर्माण र सञ्चालनमा हाम्रा विश्वविद्यालयहरू चुकिरहेका छन । पर्यावरणीय विविधता, हिमाल आरोहण, खानी उत्खनन शिक्षा, सांस्कृतिक फेसन, दर्शन विविधता, विकास प्रशासन, ऋषिमुनि सदाचार, मझौला सीप विकासबारे विस्तृत अध्ययन अध्यापन हुनुपर्छ ।

विद्यमान पाठ्यसामग्री अध्यापनको सन्दर्भमा पनि नामको अगाडि प्रा.डा. जोडिएकाहरूसमेत प्रविधिको प्रभावकारी प्रयोग गर्न नसक्ने छन् । वर्षौं पुराना नोटका आधारमा कक्षा लिने, ई–नोट बनाउन नसक्ने र ई–बोर्डबारे अनभिज्ञ माड्सा'पहरू धेरैजसो छन् । अध्यापन क्षेत्रमा नवीन सोच र अभ्यास क्षमतायुक्त मानव संसाधन अविलम्ब जोड्ने नीति निर्माण गराउन विद्यार्थी संगठनले राज्यलाई झकझक्याउनुपर्नेछ ।

त्यसैगरी, निजी शैक्षिक संस्थाका भवनहरू चिल्ला, सरकारीका थोत्रा भएकै कारण विद्यार्थीहरू अध्ययनका निम्ति निजी शिक्षालयहरूतर्फ आकर्षित हुने परिस्थितिको अन्त्यका निम्ति सरकारी क्याम्पसका भौतिक संरचनाहरू स्तरोन्नति गराउने सन्दर्भमा पनि अभियान चाल्नुपर्नेछ । भाषणमा नर्वे, फिनल्यान्डको शिक्षा पद्धतिको उदाहरण पेस गर्नुभन्दा नेपाली माटो सुहाउँदा शैक्षिक एजेन्डाहरू निर्माण गर्ने र कार्यान्वयन गराउन थप कटिबद्ध भएर लाग्न सकेको खण्डमा नेपालको विद्यार्थी आन्दोलनले थप उचाइ प्राप्त गर्नेछ ।

ठगुन्ना, अनेरास्ववियुका केन्द्रीय सदस्य हुन् ।

प्रकाशित मिति: मंगलबार, फागुन १, २०८० १५:३०