प्रचण्डलाई झस्काउने राय : के प्रचण्ड चुनाव लडेर अध्यक्ष हुन तयार छन् ?

A+ A A-

राजा त्रिभुवनको सालिकमा कालो मोसो दलेर तत्कालीन मसालले १९ चैत २०४५ का दिन सशस्त्र विद्रोहमा होमिन आह्वान गर्दा सरकार पक्षबाट मसालका नेता कार्यकर्तामाथि व्यापक दमन भयो । यो घटना नेपाली कम्युनिस्ट आन्दोलनमा ‘सेक्टर काण्ड’ भनेर चिनिन्छ । मसालका महामन्त्री त्यसबेला मोहन वैद्य ‘किरण’ थिए ।

असफल सेक्टर काण्डपछि चर्को आलोचनाको सामना गरेका वैद्यले महामन्त्रीबाट राजीनामा दिए । अनि, पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’ महामन्त्री भए । हाल प्रधानमन्त्रीसमेत रहेका प्रचण्ड यतिबेला नेकपा (माओवादी केन्द्र)का अध्यक्ष छन् ।

मसालहुँदै नेकपा माओवादी, एकीकृत नेकपा माओवादीपछि अहिले पार्टीको नाम नेकपा माओवादी केन्द्र कायम छ । पार्टीको नाम पटकपटक बदलियो । तर, नेतृत्वका रूपमा प्रचण्ड अविच्छिन्न रहे । अर्थात् पार्टी नेतृत्व साढे तीन दशकसम्म परिवर्तन भएन ।

यसबीचमा पार्टी महाधिवेशन नभएका होइनन् । तर, प्रचण्ड तीन दशकसम्म न नेतृत्व छोड्न तयार भए, न त आन्तरिक चुनावी प्रतिस्पर्धाको सामना नै गर्नुपर्‍यो । सर्वसम्मतिका नाममा तीन दशकदेखि प्रचण्ड अध्यक्ष भइरहे । माओवादीको संगठनात्मक संरचना प्रणाली भने जनवादी केन्द्रीयता हो ।

यसअनुसार पार्टी नेतृत्व प्रतिनिधिहरूबाट चुनिन्छन्, जुन प्रत्यक्ष निर्वाचन प्रणाली हो । तर, प्रचण्डले अध्यक्ष हुन कहिल्यै प्रत्यक्ष चुनाव लड्नु परेन । हलले ताली पड्काएको भरमा अध्यक्ष भइरहने सौभाग्य प्रचण्डलाई मिलेको छ ।

सर्वसम्मतिका नाममा अध्यक्ष भइरहने प्रचण्डका लागि झट्का लाग्ने गरी कार्यकर्ता र नेताहरूबाट माओवादीमा प्रत्यक्ष चुनाव लडेर अध्यक्ष हुने प्रावधान विधानमा राख्नुपर्ने राय राखेका छन् । विधान अधिवेशनको सम्मुखमा पार्टीका तल्ला कमिटीहरूबाट उक्त सुझाव आएको छ । माओवादी १ फागनुदेखि विधान अधिवेशन गर्दै छ ।

माओवादी स्थायी कमिटी सदस्य दीनानाथ शर्मा अब प्रचण्ड फेरि अध्यक्ष हुने भए चुनाव लड्नुपर्ने बताउँछन् । आफू पनि प्रत्यक्ष चुनाव लड्न तयार भएको उनले शिलापत्रलाई बताए ।

‘निर्वाचन प्रणाली कस्तो बनाउने ? सल्लाहमा छौँ । तर, हामी सबै निर्वाचित हुनुपर्छ । यो युगले मागेको हो । कार्यकर्ताको तहबाट इलेक्टेड भएर आउनुपर्छ,’ उनले भने, ‘म त तयार छु । अध्यक्ष प्रचण्ड पनि विल्कुलै तयार हुनुपर्छ ।’

माओवादी अध्यक्ष प्रचण्ड साढे तीन दशकयता निर्विकल्प नेतृत्व छन् । यसबीचमा उनको नेतृत्वमा नेकपा माओवादीले सशस्त्र विद्रोह गर्‍यो । १० वर्ष सशस्त्र विद्रोह गरेर शान्ति प्रक्रियामा आएको पनि १७ वर्ष भइसक्यो । पहिलोपटक २०६४ मा चुनाव लडेर देशकै ठूलो दल बन्यो । गणतन्त्र नेपालको पहिलो प्रधानमन्त्री बने । हाल उनको तेस्रो प्रधानमन्त्रीत्वकाल हो । तर, यसबीचमा पार्टी भने लगातार खुम्चियो ।

यही बेला पार्टी अध्यक्षसहितका अन्य पदमा पनि प्रत्यक्ष चुनाव लड्नुपर्ने माग घनीभूत रूपमा उठेको हो । यसअघि पार्टी बैठकमा उपमहासचिव जनार्दन शर्माले अध्यक्षसहित सबै पदमा निर्वाचित हुन प्रत्यक्ष चुनाव प्रणाली कार्यान्वयनमा ल्याउनुपर्ने भन्दै फरक प्रस्ताव पेस गरेका थिए । अन्ततः कोशीसहित विभिन्न प्रदेशबाट हरेक पदमा प्रत्यक्ष चुनाव हुनुपर्ने र यस्तो प्रावधान पार्टी विधानमै उल्लेख गर्नुपर्ने राय प्रकट भएको छ । यसले अध्यक्ष प्रचण्डमाथि दबाब बढाएको छ ।

संस्कृति, पर्यटन तथा नागरिक उडड्यनमन्त्री सुदन किराँतीले शिलापत्रसँगको कुराकानीमा राम्रा नेताको छनोटका लागि पनि प्रत्यक्ष चुनाव प्रणाली उपयुक्त हुने बताए ।

‘जनवादी केन्द्रीयतामा लोकतन्त्रको अभ्यास हुन्छ । सही मान्छेको छनोट पनि हुन्छ । त्यस कारण कसैको दयामायाको भरमा, कसैले टेको लगाएर नेतृत्व स्थापित गर्नेभन्दा पनि आफ्नो क्षमता प्रदर्शन गरेर, योग्यता प्रदर्शन गरेर आएको नेतृत्व नै नेतृत्व हुन्छ,’ उनले भने, ‘त्यही नै आजको समयमा सही हुन्छ ।’

माओवादी पार्टीका हालका अध्यक्ष, वरिष्ठ उपाध्यक्ष, उपाध्यक्ष, महासचिव, उपमहासचिव, सचिव र कोषाध्यक्ष कोही पनि पदाधिकारी निर्वाचित भएका होइनन् । उनीहरू सबै सर्वसम्ममति र मनोनीत प्रक्रियाबाट भएका हुन् । यसविरुद्धमा रहेका माओवादीकै नेताहरू टीके प्रथा पनि भन्ने गर्छन् । पार्टीको वडा समितिसम्मै यस्तै चलन माओवादीमा छ ।

तर, कांग्रेस, नेकपा एमालेलगायत दलहरूमा प्रत्यक्ष चुनाव प्रणाली कार्यान्वयनमा छ । महाधिवेशनमा प्रतिनिधिहरूको व्यक्त अभिमतका आधारमा कांग्रेस सभापति शेरबहादुर देउवा र एमाले अध्यक्ष केपी शर्मा ओली निर्वाचित भएका हुन् । दुवैले चुनावमा प्रतिस्पर्धीको सामना गरे । तर, हाल सत्ता नेतृत्व दल रहेको माओवादी अध्यक्षसमेत रहेका प्रचण्ड भने प्रतिस्पर्धा नै गर्दैनन् । पदाधिकारीदेखि स्थायी कमिटी, केन्द्रीय कमिटीदेखि तल्ला कमिटीसम्मै मनोनीत गर्ने चलन विद्यमान छ ।

यसले कार्यकर्ताहरू नेताप्रति वफादार भएको र नेताहरू त्यसमै रमाउँदा अन्ततः पार्टी संगठन कमजोर बन्दै गएको बुझाइ माओवादी कोशी प्रदेश अध्यक्ष हर्कबहादुर नेम्वाङको छ । उनले पार्टी संगठन बचाउन र जनताको माझमा पार्टीलाई थप सुदृढ बनाउन प्रत्यक्ष चुनाव प्रणाली अनिवार्यजस्तै भएको पनि बताए ।

‘कार्यकर्ताहरू नेताको मुख ताक्ने भए । जनतासँग घुलमिल हुने र संगठन बनाउने त छँदै छैन । त्यसो हुँदा त पार्टी सङ्गठन कहाँ बन्छ ? बन्दैन,’ उनले भने, ‘त्यही भएर राम्रालाई छान्न पनि निर्वाचन प्रणाली प्रत्यक्ष नै हुनुपर्छ । यसका लागि अध्यक्ष प्रचण्ड कमरेड पनि तयार हुनुहुन्छ होला ।’

माओवादीको विधान सम्मेलन भोलिदेखि हुँदै छ । तीन दिनसम्म हुने सम्मेलनले पार्टीका तल्ला कमिटीहरूबाट व्यक्त प्रत्यक्ष निर्वाचनसम्बन्धी रायलाई विधानमा समावेश गर्छ कि गर्दैन ? त्यो भने विचारणीय छ ।

सांसद मीना तामाङका अनुसार माओवादी मिश्रित चुनाव प्रणालीमा जाने सम्भावना छ । पूर्ण प्रत्यक्ष चुनाव प्रणालीले कतिपय राम्रा नेताहरू पार्टीको कार्यकारी भूमिकामा छुट्न सक्ने सम्भावना रहन्छ । उनीहरूलाई पनि समेट्न मिश्रित चुनाव प्रणालीमा जान सकिने र त्यसबारे विधान सम्मेलनमा छलफल गर्न सक्ने बताइन् ।

‘अहिलेसम्म सर्वसम्मत र मनोनीतबाट नेता हुने चलन छ । तर, यसविपरीत तल्ला कमिटीहरूबाट राय आएको छ,’ उनले भनिन्, ‘पूर्ण रूपमा प्रत्यक्ष प्रणालीले कतिपय राम्रा नेताहरू छुट्न सक्छन् । उनीहरूलाई पनि समेट्न मिश्रित प्रणालीमा जान सकिन्छ ।’

माओवादी राष्ट्रपतीय निर्वाचन प्रत्यक्ष प्रणालीमा हुनुपर्ने भन्दै माग गर्ने पार्टी हो । सोहीअनुसार पार्टीको आन्तरिक चुनाव प्रणाली पनि प्रत्यक्ष नै हुनुपर्ने माग गर्ने नेताहरू बढ्दै गएका छन् ।

प्रकाशित मिति: सोमबार, माघ २९, २०८० १८:२३