'कोशीमा एमालेको सफलताभन्दा धुर्त्याइँ भयो, नाम किराँत प्रदेश राम्रो हुन्छ'

A+ A A-

माघ ११ गते भएको चुनावमा कोशी प्रदेशमा गठबन्धनको महिला समूहअन्तर्गत माओवादी केन्द्रकी चम्पादेवी कार्की पराजित भइन् । उनलाई एमालेकी रुक्मिणी कोइरालाले पराजित गरिन् । त्यसपछि माओवादीले गठबन्धनमा धोका भएको टिप्पणी गरेको छ । कोशी प्रकरणले केन्द्रीय सत्ता गठबन्धमा समेत समस्या हुन सक्ने विश्लेषण छ । यसबारे कांग्रेसको कोशी प्रदेशबाट निर्वाचित सहमहामन्त्री भीष्मराज आङदेम्बेसँग शिलापत्रले गरेको कुराकानीको सम्पादित अंश :

राष्ट्रियसभा चुनावको १ सिटमा गठबन्धन पराजित भयो । १८ सिटमा चुनाव जित्दा यसले दिने सन्देश के हो ?

राष्ट्रियसभाको चुनावमा एउटा प्रदेशबाहेक अरु प्रदेशमा गठबन्धनका पार्टीहरूले दिएको प्रस्तुतिले राम्रो सन्देश दिएको छ । यसले गठबन्धन पाँच वर्ष टिक्ने र हरेक कुराहरूलाई स्थायित्व दिने सवालमा गठबन्धनका दलहरू एक ठाउँमा छन् भन्ने कुराको सन्देश दिएको छ । यद्यपि केही प्रदेशमा त्यो खालको अवस्था देखिएको छैन ।

कोशी प्रदेशमा माओवादीका उम्मेदवार पराजित भए, एमालेका उम्मेदवारले जिते । कहीँ न कहीँ माओवादीले कांग्रेससँग चित्त दुखाएको छ । पार्टीगत तहमा केही संवाद भएको छ ?

पार्टीको शीर्ष तहमा छलफल हुँदा स्वयम् माओवादी अध्यक्ष तथा प्रधानमन्त्रीज्यूले हाम्रा सभापति शेरबहादुर देउवासँग छलफल गर्दा चुनावमा देखिएको सामान्य घटनाको रूपमा उहाँले लिएको कुराहरू आएका छन् । यद्यपि यसले माओवादीलाई मात्र होइन, गठबन्धनका सहयात्रीहरूलाई समेत खल्लो बनाएको छ । कोशीको नतिजालाई लिएर हामीले गम्भीर समीक्षा गरिराखेका छौँ । माओवादीसँग मात्र गाँसिएको छैन । हाम्रा शीर्ष नेताको मतमा पनि प्रदेश सांसदको मत कम आएको छ । यसमा पार्टी गम्भीर छ । यसको सत्यतथ्य बाहिर ल्याएर समीक्षा गर्छौं ।

तपाईंको गृह प्रदेश पनि हो कोशी । पछिल्लो सरकार निर्माण गर्दा पार्टीको स्पिरिटभन्दा बाहिर गएर गठनको प्रयास गरियो भन्ने थियो । कोशीमा विद्रोह किन ?

त्यो हलसम्मको कारणबारे पार्टीले गहिराइमा पुगेर खोजी गरेनजस्तो लाग्छ । त्यति बेला हामीले आफ्ना कुरा राखेका हौँ । त्यसले निचोड पाएको अवस्था हो । मुख्यमन्त्रीको घटनाक्रमबाट यहाँसम्म आइपुग्दा सहज रूपमा लिएर आएका हौँ । अहिलेको घटनालाई पार्टीले गम्भीरतापूर्वक लिएको छ । यस्ता गतिविधिले गठबन्धनका प्रताडित साथीहरू भइराख्ने हो भने केन्द्रीय राजनीतिमा पनि नकारात्मक सन्देश दिन सक्छ । कारण सबैले सुन्ने गरी सार्वजनिक गर्छौं ।

कोशीमा राप्रपालाई समर्थन गरेर भए पनि गठबन्धनमा अविश्वास पैदा गर्न एमाले सफल भयो । कोशीमा एमाले सफल देखियो, होइन ?

कोशीमा एमाले सफल देखियो भन्दा पनि मतपरिणामपछि राप्रपाले सबैभन्दा बढी आक्रोश पोखिराखेको छ । त्यो खालको अविश्वास एमालेले पनि गठबन्धनभित्रै गरेको कुरा राप्रपा अध्यक्ष राजेन्द्र लिङ्देनका कुराबाट पुष्टि हुन्छ । एमाले सफल भयो भन्दा गलत धुर्त्याइँ लागू भएको देखिन्छ । यसलाई उहाँहरूले सफलता देख्नुहुन्छ या अरू केही देख्नुहुन्छ, त्यो उहाँहरूको कुरा हो । राप्रपाको आक्रोश पनि देखिरहेका छौँ । एमालेले कहाँ, कति, कसरी जित्यो भन्दा पनि यस्ता नियति बारबार दोहोरिइरहेको प्रति हामी गम्भीर छौँ । यो अवस्था फेरि दोहोरिन नदिन र गठबन्धनका पार्टीहरू एकअर्कामा विश्वस्त छन् भन्ने सन्देश दिन जरुरी छ । त्यसका लागि पार्टीभित्र आन्तरिक छलफल र गठबन्धनभित्र शीर्ष तहमा छलफल र समीक्षा जरुरी छ ।

कृष्णप्रसाद सिटौला संविधान निर्माण गर्दा मस्यौदा समितिमा हुनुहुन्थ्यो । जनताले हराइदिए जनप्रतिनिधिले जिताए भन्ने टिप्पणी छ । यसमा तपाईँको धारणा के छ ? उहाँलाई राष्ट्रियसभामा ल्याउने मात्र होइन, राष्ट्रियसभाको नेतृत्व दिने गरी गठबन्धनबाट ल्याइएको भनिन्छ, त्यस्तै हो ?

जसरी हामीले सुरुको मितिबाट अपवादको रूपमा लिएका छौँ । धेरै विमति पनि थिए, चुनाव हारेका व्यक्तिलाई ल्याउन हुन्न भनेर । शान्ति प्रक्रियालाई सुरुको मितिदेखि अहिलेसम्म उहाँको सहभागिता छ । यसलाई टुङ्ग्याउनुपर्ने आवाज छ । टीआरसीको विषय पनि अन्तिम विन्दुमा पुग्दा उहाँको आवश्यकता झन् बढी भएको त होइन भन्ने कुरा कांग्रेसले मात्र होइन, अरू पार्टीले पनि महसुस गरेर छलफल भएको कुरा हो । उहाँलाई राष्ट्रियसभाको अध्यक्ष बनाउने भनेरै टिकट दिएको हो । प्रधानमन्त्रीको पनि इच्छा रहेको पाएको छु । उहाँको समन्वयात्मक भूमिका निर्वाह गर्न सक्ने खाँचो बढेको छ । नेताहरूमा असमझदारी बढ्दै गर्दा उहाँले समन्वयात्मक भूमिका दिन सक्नुहुन्छ । जंगल र शासन कता भन्ने अवस्थाबाट मुलुक यो अवस्थामा आयो । त्यसमा उहाँको उपस्थितिले व्यवस्थित हुन्छ ।

माओवादीले सत्ता गठबन्धनका बारेमा समीक्षा गर्नुपर्छ भनिरहँदा कांग्रेसको धारणा के हो ?

परिणाम आएपछि जुन खालको अभिव्यक्ति आयो, सायद हामी पनि त्यो ठाउँमा भएको भए त्यही ढंगबाट मात्र नभएर असन्तुलित भएर आउँथ्यो भन्छु । उहाँहरूले साह्रै संयमित भएर विचार व्यक्त गरिरहनुभएको छ । उहाँहरूले मत नपाएर हारिरहँदा हामीले पनि नपाएर बलले नै जितेको हौँ । यो कुरा उहाँहरूले बुझिदिनुपर्छ । यो विषयमा उहाँहरूभन्दा पनि हामी बढी चिन्तित छौँ । पीडा, आक्रोशलाई कम गर्न पार्टीगत र गठबन्धनमा समीक्षा गरेर हामी टुङ्ग्याउँछौँ ।

अर्को प्रसंग पार्टी समुदायको कांग्रेस अभियानमा छ । यही बेला महामन्त्रीले पनि संवाद यात्रा थाल्नुभएको छ । उहाँको एकल अभियान हो कि पार्टीको पनि भूमिका छ ?

उहाँसँग हाम्रो कुरा भएको छ । त्यो अभियानमा हामीहरू पनि संलग्न छौँ । हामी पनि आफ्नो ठाउँमा खटिनुपर्ने भएकाले जोडिएको नदेखिएको हो । यो अवधिमा कुनै न कुनै भूगोलमा हामी पनि जोडिन्छौँ । उहाँको व्यक्तिगतभन्दा पनि महामन्त्रीको कार्यक्रममा नेता जोडिन खोजेपछि फलानोको ढिस्कानोको भन्न जरुरी छैन । पार्टीकै अभियान हो । जनतालाई सम्बोधन गर्ने हो ।

अहिले प्रदेशको नाम कोशी जुन राखियो, यो त केन्द्रीय नेताहरूले निर्णय गरेर भएको हो नि । कि सबैलाई त्यो खालको (अवरोध गर्ने) अवस्था सिर्जना गर्नुपर्‍यो उहाँहरूले । तर, कसैलाई संगठन गर्नबाट वञ्चित गर्ने, खेद्ने, कार्यक्रम गर्न नदिने, खालि पहिचानकै नाममा धम्क्याउँदै हिँड्ने ?

समुदायमा कांग्रेस अभियान चलिरहँदा सहमहामन्त्रीहरू विभिन्न प्रदेशमा खटिइरहेका छौँ । यस बेला महामन्त्री पनि आफ्ना कामहरू गर्नुहुन्छ । भूगोलमा भेटिँदै जान्छौँ । र, थप सशक्त बनाएर जान्छौँ । व्यक्तिगतभन्दा पनि समग्र पार्टीको कार्यक्रम हो ।

कोशी प्रदेश सरकारले प्रदेशको नामकरणको विषयमा वार्ता समिति बनाए पनि वार्ता हुन सकेको छैन । तर, सत्ता गठबन्धनको नेता भए पनि तपाईंको मत अहिले फरक छ, होइन ?

कोशी प्रदेश सरकारले पहिचान पक्षधरहरूलाई सम्बोधन गर्ने कोसिस गरेको छ । त्यो राम्रो हो । नामको विषयमा कोशी प्रदेश सरकारले निर्णय गरेर मात्रै टुङ्गिने विषय होइन यो । वार्ता गरेर यसको अड्चन के हो ? संवैधानिक जटिलता के हो ? संवैधानिक पाटोबाट यसको निकास कति सहज छ ? या सम्पूर्ण पार्टीहरू बसेर, राष्ट्रिय सहमति गरेर जाँदाको सहजता के हो ? यी सबै कुरा केलाएर मेरो गोरुको बाह्रै टक्का भन्ने सोच पहिचान पक्षधरहरू, सरकार र विपक्षी दल कसैले नराखीकन प्रदेशमा उठेको मुद्दालाई सम्बोधन गर्नुपर्छ ।

वार्ता समितिको काम गराइमा असन्तुष्टि हो ?

वार्ता टोली गठनका निम्ति गठन मात्रै अथवा वार्ता टोली नाटक मञ्चन गर्न गठन गरिएको जस्तो नहोस् भन्ने मेरो चाहना छ । अप्ठ्यारो छ, सबैलाई थाहा छ । तर, गम्भीरतापूर्वक वार्ताटोलीले यो विषयलाई लिनुपर्छ ।

तपाईंको खास मतचाहिँ के छ ?

मैले पहिले नै भनेको थिएँ, अहिले पनि त्यसको सान्दर्भिकता हराएको छैन । त्यो के हो भने पहिचान पक्षधर र कोशीको नाम राख्नेसँग सम्बन्धिन पार्टीहरूबीच वार्तामा बसीकन एउटा टुंगोमा पुग्न किराँत प्रदेश उपयुक्त नाम हुन सक्छ । किराँत प्रदेशप्रति कसैले अन्यथा सोच्नुपर्ने कामै छैन ।

यसमा दलहरू र पहिचान पक्षधरहरू पहिल्यै गएको भए हुन्थ्यो । तर, यहाँ त एउटालाई के चाहिएको छ, अर्कोलाई के चाहिएको छ । भनेको नाम नपाउनेले विमति जनाइरहेका छन् । पाउनेले आफ्नै ढंगले राजनीतिक निर्णय लिएको अवस्था छ । त्यसले गर्दाचाहिँ किराँत प्रदेशजस्तो अर्को उपयुक्त नाम हुन सक्दैन । त्यसमा सबै पार्टीका नेताहरू आउन सक्ने अवस्था रहन सक्छ ।

यदि यो नाममा पनि पहिचान पक्षधरलाई अप्ठेरो हुन्छ भने, गाह्रो हुन्छ भने आफूहरूबीच समझदारी गरेर अर्को नाम ल्याउनुपर्‍यो । तर, एक किलोमिटर, दुई किलोमिटर लामो नाम ल्याएर त हुँदैन । उपयुक्त नाम के हुन सक्छ ? उहाँहरूबाट पनि आऊलान् । तर, त्यसमध्ये पनि यो नाम (किराँत) उपयुक्त हुन सक्छ भन्ने मलाई लागेको छ । मलाई लाग्छ, नामको सन्दर्भमा यो सबैभन्दा उपयुक्त नाम हो । त्यस नाममा जान सके राम्रो हो । तर, त्यो ठाउँमा पुग्न पनि साँच्चै नै जिम्मेवारीपूर्वक र गम्भीतापूर्वक दायित्वबोध गरेर अघि बढ्नुपर्छ ।

पहिचान पक्षधरहरूले पनि लडेरै ल्याउँछु भने भने त्यो गाह्रो छ । लडाइँ लड्ने कुरा एउटा हो । जित्ने र हार्ने भएर टुङ्गोमा पुग्न निकै गाह्रो हुन्छ । राज्य पनि पेलेरै अघि बढ्छु भन्ने अवस्थामा पुग्नु हुँदैन । किनभने राज्य अभिभावक पनि हो । त्यसले गर्दाखेरी सबै जना एक ठाउँमा आएर किराँत नाममा सहमति गर्न सकियो भने टुङ्गोमा पुगिन्छ भन्ने मलाई लाग्छ ।

तर, पहिचान पक्षधर नै द्वैध चरित्रमा देखिन्छ नि ?

तर, पहिचान पक्षधरहरूले पनि डब्बल स्ट्यान्डडर्ड (द्वैध चरित्र) त्याग्नुपर्छ । कोशी प्रदेशका केही जिल्लामा पहिचान पक्षधरहरू निर्वाचनको बेला साँच्चिकै पहिचानकै पक्षमा हुनुहुन्थ्यो कि के हो ? मलाई थाहा छैन । तर, म विश्वस्त छैन । निर्वाचनमा उहाँहरूले खेलेको भूमिकाप्रति ।

एमालेसँग पहिचान पक्षधरको सम्बन्धमा तपाईंको किन आक्रोश हो ?

अहिले पहिचानको पक्षमा अत्यन्तै कठोर भएर सार्वजनिक भइरहेको पार्टी (एमाले ?) प्रति उहाँहरूले भोट दिएको कुरा पनि आइरहेकै छ । यो मेरो आक्रोश पनि हो । र, कसैलाई चाहिँ जिल्लामा आएर ढुक्कै संगठन गर्न दिने, भाषण गर्न दिने, सबै गर्न दिने । अनि अरु सांसदहरूलाई चाहिँ छेक्ने, मनपरी भन्ने र धम्क्याउने, यो त राम्रो भएन नि !

अहिले प्रदेशको नाम कोशी जुन राखियो, यो त केन्द्रीय नेताहरूले निर्णय गरेर भएको हो नि । कि सबैलाई त्यो खालको (अवरोध गर्ने) अवस्था सिर्जना गर्नुपर्‍यो उहाँहरूले । तर, कसैलाई संगठन गर्नबाट वञ्चित गर्ने, खेद्ने, कार्यक्रम गर्न नदिने, खालि पहिचानकै नाममा धम्क्याउँदै हिँड्ने ? अनि, अरुलाई चाहिँ ढुक्कै भाषणबाजी गर्दै हिँड्न दिने ? यो खालको प्रवृत्ति ठीक भएन । यस्तो खालको द्वैध चरित्रले पहिचान पक्षधरहरूप्रति सहानुभूति राख्ने र कोशी प्रदेशमा उठेका मुद्दाहरूलाई निचोडमा पुर्‍याउनुपर्छ भनेर सकारात्मक सोच राख्ने पार्टी र ती पार्टीका साथीहरूलाई कुठाराघात गर्छ ।

कतिसम्म भने जिल्लाका एक जना पहिचानपक्षधर साथीलाई जे गर्न मन लाग्यो, त्यही गरेजस्तो भएको छ । संगठनको केन्द्रीय नीति के हो ? थाहा छैन मलाई । सार्वजनिक पनि गर्नुभएको छैन । अनि, जिल्लामा एक जनालाई मन परेन, मन नपरेकै भरमा फेसबुकमा, या दुई जना कोठामा बसेर निर्णय गरेकै भरमा जसरी अगाडि बढिरहेको अवस्था छ, यसले पहिचानपक्षधरहरूप्रति सकारात्मक ढंगले सोच्न थालिएको छ । त्यसमा पनि कहीँ न कहीँ त घात हुन्छ । यस विषयमा पहिचानवादीहरूले गम्भीरतापूर्वक सोच्नुपर्छ भन्ने लाग्छ ।

प्रकाशित मिति: सोमबार, माघ १५, २०८० १२:५२