जयलाल बा- उमेर ८३, जोस–जाँगर ३८, प्राप्ताङ्क १००

A+ A A-

तपाईं उमेरले मानौँ, ८० नाघ्नुभयो ! त्यतिबेला, तपाईंमा जोस, जाँगर कस्तो हुनेछ ?

वृद्ध अवस्था भनेको सामान्यतया शारीरिक हिसाबले गल्ने समय हो । हातगोडा थाक्ने, बिस्तारै जीवनदेखि नै अवकाश लिने समय । त्यस्तो बेला मनमा रहर भएरै मात्र के गर्नु, तागत नरहेपछि बल गरेरै मात्र के गर्नु, उमेर ढल्दै गएपछि शरीर पनि बुढो हुँदै जाने वा भनौँ बुढ्यौलीमा प्रवेश गरिने चरण । अनि सुनाउनेभन्दा अरुले जे–जे भन्छन्, त्यो सुन्ने समय । कुनातिर थन्किने ।

दुई/तीन बीस अर्थात् ४०, ६० वर्ष पार गरेकाले बीसवर्षे उम्दा जोस कहाँ पाउनु !

तर, माथि भनेका सबै तथ्य झुटा हुन पनि सक्छन् । किनभने शारीरिक बुढेसकाललाई मानसिक तन्दुरुस्तीले जितियो भने उमेर भनेको मात्र अंक हो भन्ने प्रमाणित हुन्छ । पोखरा– १८ निवासी ८३ वर्षीय जयलाल बराललाई यदि तपाईंले भेट्नुभयो भने उमेर भनेको अंक मात्र रै'छ भन्ने प्रमाणित हुन्छ ।

०००

आघौँ चौरासीको तयारी गरिरहनुभएका जयलाल बालाई भेट्दा हामीले आफैँलाई एकपटक पक्का नियाँल्छौँ । उमेर ३८ भएरै पनि शारीरिक स्फूर्ति नगण्य छ भने बाँचिरहेको उमेर कतै बेकारै गएछ कि झैँ लाग्न सक्छ ।

Jayalal Ba1705069247.jpg

०००

महिना दिनअघि कामको सिलसिलामा जयलाल बाको घरमा पुग्ने अवसर जुरेको थियो । मसँग मेरा मित्र निरोज महर्जन पनि सँगै हुनुहुन्थ्यो । अनि बासँग भेटघाट गराउने सूत्रधार थिए, पोखराकै देवनारायण पौडेल र लमजुङका आदर्श न्यौपाने ।

जयलाल बाको कथा सुनिसकेपछि मित्र निरोजले बाहिर निस्कँदा भन्नुभयो, ‘८० नाघिसकेको मान्छेमा यत्रो जोस, जाँगर छ । हामीलाई तन्नेरी उमेरमा समयको महत्त्व नै छैन ।’

किनभने जयलाल बालाई ‘पाँच वर्ष मात्रै बाँच्न पाए’ के के न गर्छु भन्ने उत्कण्ठा छ । तर, अहिलेका युवा पिँढी भने समयलाई धुवाँमै उडाइरहेका हुन्छन् ।

समयको महत्त्वबारे मित्र निरोज महर्जनले जयलाल बा र अहिलेका धुवाँधार युवाबीचको अन्तर केलाउनुभएको हुनुपर्छ सायद ।

०००

जीवन बाहिरबाट हेर्दा जति खुसीले बाँचेको देखिन्छ, भित्र कैयौँ पीडा पनि त्यो मान्छेले भोगिरहेको हुन सक्छ । जयलाल बा पनि यतिका समय बाँचिरहँदा घर, परिवार, आफन्तमा कति वियोग देख्नुभयो होला ? अझ, त्यो वियोग घरभित्रै भोग्नुभएको भए ? कति कठिन होला बुढेसकालमा सहन !

जयलाल बाले भोग्नुभएको विगत हामीले केलायौँ भने धेरै अघि जानु पर्दैन, कोरोना महामारीयता फर्किए पुग्छ ।

०००

जयलाल बाकै कथामा हामीले एउटा लघु चलचित्र बनाउँदै थियौँ । शीर्षक थियो, कोरोना महामारीमा रोजगार गुमाएका वा आर्थिक अवस्था कमजोर भएका पात्र, जो पछि फेरि ब्युँतिए ।

Jayalal Ba- 21705069277.jpg

जयलाल बालाई भेट्नै मुस्किल हुँदो रहेछ, किनभने बिहानै काम सकेर उहाँ दिउँसो वरपर घुमफिर गर्न निस्कनुहुँदो रहेछ । हामीलाई पनि तेस्रोपटक उहाँको घर जाँदा मात्र उहाँसँग भेट्ने अवसर जुर्‍यो । भेट्ने दिन पनि उहाँको घरमा श्राद्ध रै'छ, त्यसैले ।

जीविकोपार्जनमा प्रगति गरेका पात्रमध्ये छानिएका जयलाल बा यसै पनि उमेरदारभन्दा हाम्रा लागि प्रेरणादायी थिए नै । किनभने वयोवृद्ध उमेरमा कसरी मान्छे यस्तो जागरुक, उम्दा हुन सक्छ भन्ने हाम्रो कौतुहलता थियो ।

०००

सर्वप्रथम कोरोनामा उहाँ कसरी गुज्रिनुभयो भन्ने प्रसंग केलाऊँ । कोरोनाकालमा महिना दिनभित्र जयलाल बाले ४० वर्षे तन्नेरी छोरो र साथमा नाति पनि गुमाउनुभयो । अहिले साथमा श्रीमती र दुई जना नाति छन् । दुर्भाग्य, बुहारीले हुर्किएका र बालख सन्तान छाडेर अर्कै घरजम गरिसकिन् ।

होटलमा एकाउन्टेन्ट छोरो, जसको भरोसामा वृद्ध बुबाआमा थिए, उसैले छाडेर गएपछि बाको हालत के भो होला ? हामी अनुमान मात्र लगाउन सक्छौँ ।

‘महिना दिनभित्र दुई/दुई जना सन्तान गुमाउनुपर्दा मलाई के भो होला,’ अतीत सम्झँदै जयलाल बाले हामीसँग दुःख साट्नुभयो, ‘रुँदारुँदा आँसु पनि सकिँदो रहेछ ।’

Jayalal Ba- 31705069301.jpg

कोठामा सकेसम्म छोराको तस्वीर पनि नभइदिए हुन्थ्यो भन्ने लाग्दो रहेछ बालाई । ‘देख्यो कि आँसु आइहाल्छ' भनेर हामीलाई सुनाउँदै हुनुहुन्थ्यो ।

०००

जयलाल बालाई बसिरहनुभन्दा पनि केही गरिरहन पाए हुन्थ्यो भन्ने हुटहुटी लाग्ने रहेछ । त्यसैले त उहाँ दिउँसो प्रायः घरमा भेटिनुहुन्न । मनमा कुरा खेल्छ रे । त्यसैले ‘सकेसम्म आफूलाई व्यस्त राख्छु’ भन्नुहुन्छ ।

रेडक्रसको सहयोगमा जीविकोपार्जन कार्यक्रमसम्बन्धी सूचना पनि उहाँले दैनिक पत्रिका पढ्ने बानीले गर्दा थाहा पाउनुभएछ । वडा कार्यालयले जारी गरेको सूचना देखेकै दिन वडाध्यक्षलाई कार्यालयमै भेट्नुभएछ । वडाध्यक्षले पनि ‘अहो बा ! यस्तो घर बसीबसी गर्ने काम त तपाईंले गर्नुपर्छ’ भनेर हौस्याउनुभएछ ।

त्यसैको प्रतिफल आज टोलमा जयलाल बालाई प्राङ्गारिक खेती गर्ने किसानका रूपमा सबैले चिन्दा रहेछन् । तरकारी खेतीमा उहाँले मौसमी खेती, विशेष गरी काउली, मुला, सिमी, धनियाँ, खुर्सानी, कागती, इत्यादि लगाएर करेसाबारी नै लोभलाग्दो गरी ढकमक्क बनाउनुभएको छ ।

Jayalal Ba- 41705069328.jpg

बाले गर्नुभएको तरकारी खेती, त्यसमाथि विषादी नै नहालेको भनेपछि टोलवासी घरमै किन्न बिहानै पुग्दा रहेछन् । यसो हुँदा उत्पादित तरकारी कहाँ लगेर बेचौँ भन्ने झन्झट पनि जयलाल बालाई भएन ।

लगाएको तरकारी बालीमध्ये कागतीको सम्भावना उहाँले अत्यधिक देख्नुभएको रहेछ । त्यसैले त बाले हामीसँग भन्नुभएको 'थप पाँच वर्ष मात्रै बाँच्न पाए, घर पछाडि मास्तिर खाली ठाउँमा सर्लक्कै कागती खेती गर्ने थिएँ' भनेर ।

०००

चार्ल्स डार्बिनले भनेका छन्, ‘जसले जीवनमा १ घण्टा समय खेर फाल्छ, उसले समयको महत्त्व बुझेकै छैन ।’ यो वाक्य पढ्दा जोकोही पनि झस्किन सक्छ । किनभने प्राण जान लागेको अवस्थामा खेर फालेका कैयौँ एकएक घण्टाहरू काम लाग्न सक्थे, तर जे गए, ती सकिए ।

ठीक उस्तै, जयलाल बालाई भेटिसकेपछि उहाँको वाक्यांश ‘बाँच्न पाए हुन्थ्यो’ भन्नेले सबैलाई झस्काउँछ । त्यो वाक्यमा कति ठूलो मर्म लुकेको छ ।

फेरि हामी युवालाई लाग्न सक्छ कि, हामीसँग समय नै समय छ । तर, विडम्बना, हामीसँग भ्रम नै भ्रम पो छ कि, प्रशस्त समय छ भन्ने भ्रम ! अन्यथा २४ घण्टा समय सदुपयोग गरेर कोही कहाँ पुग्छ, अनि कोही उत्प्रेरणा नै नभएसरि मध्यम वा निम्न मध्यम आम्दानीमै सीमित भएर किन बस्छन् होला ?

Jayalal Ba- 51705069352.jpg

हामीसँग अवचेतन मन (सबकन्सियस माइन्ड) मा ‘म सबथोक गर्न सक्छु’ भन्ने हुटहुटी छ । तर, शरीर हामीले यति निष्प्राण बनाइसकेका हुन्छौँ कि, हामी श्वास त फेर्छाैं, गतिविधि पनि गर्छाैं, तर बिहान अलार्म लगाएर पनि ओछ्यानबाट बाहिर निस्कने उत्प्रेरणा शारीरिक रूपमा गर्दैनौंँ । त्यसैले त उमेर बीस होइन, जोसचाहिँ युवा हुनुपर्‍यो भनिन्छ । अन्यथा ‘बहर गोरुले दाइँ हुँदैन’ त्यसै भनिएको होइन ।

०००

अमेरिकी मोटिभेसन स्पिकर हेल एलरोड, जो करिब दुई दशकअघि कार दुर्घटनामा परेर लगभग पाँच मिनेट निष्प्राण भएका थिए, त्यतिबेला उनका ११ वटा हड्डी भाँचिएका थिए । उनलाई दुई वर्ष त तंग्रिएर हिँड्नै लाग्यो । अस्पतालको बसाइ अनि कामधन्दाबाट अलग भएपछि जीवनमा फेरि पुनर्जीवन कसरी पाउने भन्नेमै उनी अल्मलिएका थिए ।

तिनै हेल एलरोडले ‘चमत्कारी बिहान’ अर्थात् मिराकल मर्निङ शीर्षकमा विश्वचर्चित किताब लेखेका छन् । एउटा सभामा हेल एलरोडले मन्तव्य दिएको १० हजार डलरभन्दा बढी शुल्क लिन्छन् । उनले किताबमा ‘मानिस किन सर्वाेत्कृष्ट हुनबाट विमुख हुन्छ, अनि किन मानिस औसत रूपमा सामान्य मात्र हुन्छ’ भनी विश्लेषण गरेका छन् । जहाँ उनले कमजोरीका कारणसहित सफलताका छ सूत्र पनि सुझाएका छन्, अनि बिहान ८ बजेभन्दा अघि गर्नुपर्ने महत्त्वपूर्ण कामको सूची पनि हामीसँग शेयर गरेका छन् ।

उनै हेल एलरोड, जतिबेला दुर्घटनाबाट भर्खरै तंग्रिदै थिए, ठीक त्यसै बेला उनले एक साथीसँग ‘म फेरि पुनर्जीवन पाउन के गरूँ’ भनी सोधेका थिए । जवाफमा ती साथीले सामान्य तरिका बताइदिए, तर हेल एलरोडलाई पुनर्जीवन दिन र मोटिभेसन स्पिकर बनाउन अनि विश्वचर्चित किताब 'चमत्कारी बिहान' लेख्न प्रेरणाका लागि त्यही सूत्रले काम गर्‍यो । त्यो सूत्र थियो, ‘बिहान चाँडै उठ, अनि मर्निङ वाकमा जाऊ ।’

०००

जयलाल बा आखिरमा सबैका लागि प्रेरणाका स्रोत हुनुहुन्छ । त्यसैले त मित्र निरोज महर्जनले पनि मलाई समयको महत्त्व बालाई कति छ र हामीलाई कति छैन भनेर निमेषभरमै मूल्यांकन गर्न भ्याउनुभयो ।

Jayalal Ba- 61705069381.jpg

यस ब्लगको शीर्षक लेख्दा वर्ष ८३ भए पनि जयलाल बाको जोस, जाँगर ८३ को ठीक विपरीत ३८ लेख्नुपछाडिको रहस्य पनि उहाँको व्यक्तित्वबाटै प्रभावित भएर हो । र, उहाँलाई मैले प्राप्तांक दिँदा १०० मा घटाउनै मन लागेन, किनभने बालाई मैले दिने प्राप्तांक मेरो गोजीबाट होइन, हृदयदेखि नै चित्त बुझेकाले हो । अनि बाकैजत्तिको समय व्यवस्थापन मैले ३८ मै गर्न सके...!

जयलाल बालाई भेटेपछि यति लेखेर बिट मार्दै गर्दा उहाँसँग फेरि कुन मितिमा भेटौँ भन्ने लाग्दै छ । तर, बीचमा जहिले भेटे पनि आगामी पाँच वर्षमा भेट्न जाँदा घरपछाडि पाखोबारीमा सर्लक्कै कागती खेतीको बगान भएको हेर्न पाइयोस् ।

शुभकामना छ जयलाल बालाई, वर्ष ८३, जोस–जाँगर ३८ । अनि प्राप्ताङ्क १०० ।

प्रकाशित मिति: शनिबार, पुस २८, २०८० ०६:३५