गाउँपालिका अध्यक्ष हुँदा देखाइदिएको बाटोः रैथाने कोदो र फापर नगदे बालीमा रुपान्तरण, गाउँबाटै बिक्री

गाउँपालिका अध्यक्ष हुँदा देखाइदिएको बाटोः रैथाने कोदो र फापर नगदे बालीमा रुपान्तरण, गाउँबाटै बिक्री

A+ A A-

५ वर्ष अघिसम्म मकवानपुरगढी गाउँपालिकामा तीव्र बसाइँसराइ हुन्थ्यो । लेकाली क्षेत्रका बासिन्दा बेसी झर्ने र सदरमुकाम हेटौँडासँगै चितवनमा बसाइँ सर्ने क्रम विगतमा बाक्लै थियो । विगत १० वर्षमा लेकाली क्षेत्रका खेतीयोग्य जग्गा बाँझोमा परिणत बन्न पुग्यो । कृषकहरू कृषि पेसा छोडेर मासिक तलबको लोभमा रोजगारी खोज्न शहर पस्न थालेका थिए । २०७४ मा स्थानीय तह बनेपछि काम गर्दै जाँदा गाउँपालिकालाई एउटै चिन्ता थियो, बसाइँसराई कसरी रोक्ने ! मकवानपुरगढीका निवर्तमान अध्यक्ष बिदुर हुमागाईं भन्ने गर्थे, ‘हाम्रो चुनौती विकास निर्माणसँगै गाउँमै मान्छे कसरी रोक्ने भन्ने छ । खेतबारी बाँझै राखेर गाउँ रित्तिन थाल्यो ।’,

२० वर्ष बढी समय गाउँकै दुग्ध उत्पादक सहकारीमा काम गरेका कृषक पृष्ठभूमिका अध्यक्ष हुमागाईंले कृषिको उत्थान बिना गाउँ बन्दैन भन्ने भाष्य स्थापित गरेर योजना बनाउन थालेका थिए । योजना निर्माणका क्रममा हुमागाईंले एउटा नीति अवलम्बन गरे, गाउँगाउँमा सडक पुर्‍याउने र कृषिमा लागत सहभागितासहितको अनुदान दिने । गाउँपालिका सम्हालेको ३ वर्षमा मकवानपुरगढीमा करिब १० वटा बाट गाईंभैँसी फार्म ५० वटासम्म पुगे ।

शहर पसेकाहरू गाउँ फर्किएर तरकारी खेती गर्न थालेपछि सिङ्गो गाउँ टनेलका सेता प्लास्टिकमय बनेको थियो । एउटा गाउँपालिका अध्यक्षले देखाइदिएको बाटोमा हिँडेको गाउँपालिका कृषिमा रम्दै आइरहेको छ । मकवानपुरगढी गाउँपालिकाले पालिकाभित्र उत्पादन हुने रैथाने बालीको न्यूनतम समर्थन मूल्य निर्धारण गरेपछि गाउँमा कोदो र फापरको खेतीतर्फ आकर्षण पनि बढेको छ ।

गाउँपालिकाले कोदो प्रतिकेजी ५४, फापरको प्रतिकेजी १०० र जुनेलोको प्रतिकेजी ८४ रुपैयाँ हुने गरी न्यूनतम मूल्य निर्धारण गरेको थियो । कोदो, फापरको महत्व हिजोका दिनमा हाम्रा पुर्खाले बुझेका थिएनन् र महत्त्व दिइएन भन्ने महसुस गाउँपालिकाका जनप्रतिनिधिलाई छ ।

गाउँपालिकाका निवर्तमान अध्यक्ष हुमागाईंका अनुसार मकवानपुरगढीको हरेक पाखोबारी कोदो र फापर उत्पादनका लागि योग्य छन् । आफ्नो कार्यकालमा कोदो र फापर उत्पादन गर्ने किसानलाई पालिकाबाट अनुदान दिँदा बाँझो बस्दै गरेका बारीमा हरियाली छाउने महसुस भएको हुमागाईं बताउँछन् ।

एकातिर बाँझो रहेको पाखो बारीमा हरियाली छाउने र अर्कोतिर पाखोपखेराबाट बसाइँं सर्ने क्रम रोकिने भएपछि अनुदान दिन थालेको हुमागाईंले बताए । मानिसले कोदो र फापरलाई महत्व दिन छोडेपछि रैथाने बाली संरक्षणका लागि पनि स्थानीय सरकारले केही गर्नुपर्छ भन्ने लागेर मकवापुरगढी गाउँपालिकाले कोदो र फापर खेती गर्ने किसानलाई थोरै भए पनि राहत दिन सुरु गरेको उनले बताए । पूर्वअध्यक्ष हुमागाईंको यो अभियानलाई कृषकले पनि साथ दिएका छन् ।

कृषकले मात्र होइन, हुमागाईंले देखाइदिएको बाटोमा वर्तमान गाउँपालिकाको जनप्रतिनिधि पनि हिँडेपछि सिङ्गो गाउँ रैथाने कोदो र फापरको खेती नगदे बालीमा रुपान्तरण भएको छ । हुमागाईंको योजनामा वर्तमान अध्यक्ष दोर्जे लामा स्याङ्तानले पनि साथ दिएका छन् । गाउँपालिकाले न्यूनतम समर्थन मूल्य तोकेर स्थानीय सहकारीमार्फत खरिद गर्ने अभियान सुरु गरेपछि किसानले उत्पादन गरेको कोदो र फापर उत्साहजनक रूपमा बिक्री गर्न थालेका छन् ।

गाउँपालिकाको वर्तमान नेतृत्वले पनि यो अभियानलाई प्राथमिकतामा राखेको छ । कोदो र फापरको पौष्टिकताका बारेमा सर्वसाधारणलाई बताएर यसको ब्रान्डिङ गर्न सकेको खण्डमा ग्रामीण क्षेत्रका किसानको उन्नति हुने अध्यक्ष लोर्जे लामा बताउँछन् । भिरालो बारीमा पनि उत्पादन हुने कोदो र फापरबाटै स्थानीय किसानको गुजारासँगै आम्दानी पनि हुने अध्यक्ष लामाले बताए ।

मकवानपुरगढीमा यसअघि ४ नम्बर वडाको कालीखोलास्थित अपाङ तथा विपन्न कृषि सहकारी संस्था लिमिटेडले त्यस क्षेत्रमा कृषकबाट उत्पादित कोदो खरिद गरी संकलन गर्न सुरुवात गरेको थियो । मकवानपुरगढी– ८, बुढीचौरस्थित एकता स्वाबलम्बन कृषि सहकारी संस्था लिमिटेडले ८ पुस आइतबारबाट गाउँमै उत्पादित मीठे फापर र तिते फापर खरिद गरी किसानको उत्पादन संकलन गरेको छ ।

सहकारी संस्थाले गाउँपालिकाबाट प्रतिकेजी मूल्य १०० रुपैयाँ तोकिएकोमा सहकारी संस्थाले १ सय १० मा खरिद गरेको छ । जसमा अनुदान रकमसमेत थप गरी प्रतिकेजी १ सय १६ रुपैयाँको दरले कृषकहरूबाट फापर खरिद गरिएको सहकारीका व्यवस्थापक गुन्जरत्न लुङ्वाले जानकारी दिएका छन् । आइतबार पहिलो दिन २१ जना कृषकबाट २ हजार १ सय ७४ केजी फापर खरिद भएको सहकारीका सचिव अजय योञ्जनले बताए ।

सहकारीका अध्यक्ष बालानन्द तिमल्सिनाले यस वर्षदेखि कृषकबाट फापर संकलन सुरुवात गरेकोमा अनुमानित १० मेट्रिक टन खरिद गर्ने लक्ष्य रहेको जानकारी दिए । गतवर्ष कृषकले प्रतिकेजी ९० रुपैयाँमा बिक्री गरेकोमा यस वर्ष गाउँपालिकाको अनुदानसमेत थप गरी प्रतिकेजी १ सय १६ रुपैयाँ पाएकोमा कृषक खुसी भएका छन् । आइतबार फापर बिक्री गर्ने कृषकमध्ये मकवानपुरगढी–८ बुढीचौरका कृषक चन्द्रबहादुर लुङ्वाले सबैभन्दा बढी २ सय ६८ केजी फापर बिक्री गरेको सहकारीले जानकारी दिएको छ ।

मकवानपुरगढी गाउँपालिका अध्यक्ष लामा र वडा नम्बर ८ का वडाअध्यक्ष कुमारसिं घिसिङ, वडासदस्यद्वय गोकुलप्रसाद देवकोटा, सूर्यमाया दोङको उपस्थितिमा फापर खरिद तथा संकलनको कार्य सुरुवात गरिएको हो । रैथाने बालीको खेती गरेवापत स्थानीय सरकारले प्रोत्साहनस्वरुप थप रकम दिने भएपछि कोदो र फापरको खेती गर्ने किसानको आकर्षण बढेको हो ।

सहकारी संस्थाले गाउँपालिकाबाट तोकिएको मूल्यमा अनुदान रकम समेत थप गरी प्रतिकेजी ६० रुपैयाँको दरले कोदो खरिद गरिएको सहकारीका अध्यक्ष दिलबहादुर योन्जनले जानकारी दिए । कोदो संकलनको पहिलो दिन ११ जना कृषकहरूबाट १५ सय केजी भन्दा बढी खरिद भएको सहकारीका सचिव कृष्णबहादुर घलानले बताए । कोदो बिक्री गर्ने कृषकमध्ये मकवानपुरगढी–४ का कृषक सुकुमबहादुर घलानले सबैभन्दा धेरै ५ सय केजी कोदो बिक्री गरेका थिए ।

मकवानपुरगढी गाउँपालिकाका अध्यक्ष स्याङ्तान र वडा नम्बर ४ का वडाअध्यक्ष अर्जुनप्रसाद तिमल्सिनाको उपस्थितिमा कोदो खरिद तथा संकलनको कार्य सुरु गरिएको थियो । गाउँपालिका अध्यक्ष स्याङ्तानले ८६ वर्षीय कृषक बीरबहादुर योन्जनलाई चेक हस्तान्तरण गरी कोदो खरिदको कार्य सुरुवात गरेका हुन् ।

अपाङ्ग तथा विपन्न कृषि सहकारी संस्थाले गाउँपालिकाको सहयोगमा गत वर्षदेखि कालीखोला ब्रान्डको कोदो पिठो प्याकेजिङ गरी बजारमा बिक्री गरिरहेको छ । गाउँपालिकाभित्रका विद्यालयमा हप्ताको एक दिन रैथाने बालीको परिकार खाजा बनाएर विद्यार्थीलाई खुवाउन अनिवार्य नै गरिएको छ ।

प्रकाशित मिति: सोमबार, पुस ९, २०८० १३:०५