भुसको घर दुई दिनमै हुन्छ तयार, कसरी बन्छ ?

A+ A A-

भुसको घर ! सुन्दा अनौँठो लाग्ने । तर, राष्ट्रिय आविष्कार केन्द्रमा आर्किटेक्ट श्रृजय तुलाधरको नेतृत्वमा भुसको घर बनिरहेको छ । खेर गएको धानको भुसबाट न्यानो घर तुलाधरको नेतृत्वमा बनिरहेको हो ।

भुसको घर बनाउने आइडिया कसरी आयो ?

तुलाधर स्नातोकत्तर गर्न २०१५ मा अमेरिकाको हार्बड विश्वविद्यालय गएका थिए । र, उनले ग्रिन बिल्डिङको विषयमा अध्ययन गरे । तुलाधरले भवनहरूमा चिसो र तातो मेन्टेन गर्ने विषयमा रिसर्च गरे । यही विषयमा उनले थेसिस पनि गरे । उनको थेसिसले भुसको घर बनाउन सकिने निचोड निकाल्यो । २०७२ सालको विनाशकारी गोरखा भूकम्पमा पालमा बसेको अनुभव थियो । यसले पनि उनलाई यो विषयमा अध्ययन गर्न प्रेरित गरेको थियो ।

‘२०७२ को भूकम्पको अनुभव । फेरि जाजरकोटको भूकम्प र मेरो थेसिसले भुसको घरको आइडिया जन्मिएको हो । अस्थायी टहरा कसरी चिसो तातो अनुकूल बनाउने भनेर रिसर्च गरेको हुँ,’ उनी भन्छन् । सन् २०२० मा अमेरिकाबाट नेपाल फर्किएपछि यसै क्षेत्रमा काम गरिरहेका थिए तुलाधर ।

यहीबीचमा जाजरकोट भूकम्प गयो । तत्काल अस्थायी बासको लागि भवन बनाउनुपर्ने भयो । मानिसलाई चिसोबाट जोगाउन उनले भुसको घरको डिजाइन गरेका हुन् । ‘भूकम्पपछि चिसोले मानिसको स्वास्थ्यमा प्रभाव पारेको छ । मृत्युसमेत भएको छ । बालबालिका, ज्येष्ठ नागरिक, सुत्केरी महिला बढी प्रभावित भएका छन् । भुसको अस्थायी घर बनाउँदा चिसोबाट जोगिन सकिन्छ,’ उनी भन्छन् ।

Bhusko ghar (1)1703226093.jpg

स्थानीय कृषिका सामग्रीको प्रयोग गरेर उनले भुसको घर बनाएका छन् । ‘धानको भुस, कपडाले बनाउन सकिन्छ । चिसो तातो अनुकूल गर्न सकिन्छ,’ उनी भन्छन् । राष्ट्रिय आविष्कार केन्द्रमा उनले एउटा भुसको घर बनााएका छन् अर्को त्रिपाल मात्रको । दुवैमा तापक्रमको मापन गर्ने मेसिन राखेका छन् । ‘भुसको घरमा तापक्रम मेन्टन भएको डाटा आएको छ । तर, त्रिपालको मात्र टहरामा चिसोमा अत्यधिक चिसो र घाममा धेरै गर्मी भएको देखिन्छ,’ उनी भुसको घर अस्थायी बसोबासको लागि उपयुक्त भएको निचोड निकाल्छन् ।

कसरी बन्छ भुसको घर ?

जुटको बोरामा धानको भुस भरेर ढुंगा इट्टाको जस्तै गाह्रो बनाइएको छ । चारैतर्फ बाँस गाडिएको छ । यही बाँसले भुसलाई आड दिएको छ । बाहिरबाट त्रिपालले ढाकिएको छ । भित्र चिसो र शीत रोक्नका लागि र्‍यापिङ पेपर लगाइको छ । भुईंमा बाक्लो म्याट बिछ्याइएको छ । भेन्टिलेटर, झ्याल र ढोका जडान गरिएको छ । ‘भुसको घर सुरक्षित हुन्छ । आगलागी हुने जोखिम पनि कम हुन्छ,’ तुलाधर भन्छन्, ‘आपत्कालीन समयमा यो घर तत्काल बनाउन र प्रयोग गर्न सकिन्छ ।’ उनका अनुसार यो घर दुई दिनमा तयार हुन्छ । यो घरमा पाँच जना बस्न मिल्ने गरी बनाइएको छ ।

Bhusko ghar (3)1703226118.jpg

यो डेमो घर उनले दुई दिनमा तयार गरेका हुन् । उनका विद्यार्थीले बोरामा भुस भर्न र काममा सहयोग गरेका थिए । यो घर तयार गर्न १७ हजार खर्च उनले गरेका छन् । तर, गाउँमा भुस सस्तो पर्ने भएकाले घर कम खर्चमा बनाउन सकिने उनी बताउँछन् ।

‘गाउँमा भुस सस्तोमा पाइने भएकाले ४ हजार ६ सयमा सम्म बनाउन सकिन्छ,’ उनको यो अनुमानित बजेट हो । उनले भुसको घर बनाउनुको कारण जाजरकोट र रुकम पश्चिमका जनतालाई चिसोबाट जोगाउन र ज्ञान र सीप सबैमा बाँड्न को लागि हो । ‘इमर्जेन्सीका लागि हो । एउटा जाडो थेग्न सकिन्छ,’ उनी भन्छन् ।

Bhusko ghar (5)1703226130.jpg

पछि पक्की भवन बनाउने समयमा पनि यी सामग्री प्रयोग हुने उनी बताउँछन् । ‘पुन: प्रयोग गर्न मिल्छ । पुनर्निर्माणमा सबै सामग्री काम लाग्छ,’ उनी भन्छन् । यही भवनलाई प्रिफ्याब मोडेलमा पनि लैजान सकिने गरी उनले डिजाइन गरेका छन् । ‘भूकम्प प्रतिरोधात्मक र तापक्रम मेन्टेन हुन्छ,’ उनी भन्छन् । भूकम्प प्रभावित क्षेत्रमा सरकारले आवश्यक ठानेमा तुलाधरको टोली भुसको घर बनाउन तयार छ । ‘हामी उतै गएर पनि बनाउन सक्छौँ,’ उनी भन्छन् ।

Bhusko ghar (20)1703226150.jpg