अभियन्ता ई:लाई प्रश्न- ललितपुरवासीको साथ किन पाउनु भएन ? (भिडियाेसहित)

A+ A A-

केही समयअघि फुटपाथ व्यापारीलाई निर्विकल्प धपाउने काठमाडौं महानगरको निर्णयपछि अभियन्ता ‘ई:’ (इशान अधिकारी) ले लगातार १ सय १९ घण्टा उभिएर विरोध जनाए । फुटपाथ व्यापारीको पुनर्स्थापना उनको मुख्य माग थियो । महानगरसँग चारबुँदे सहमति भएपछि उनले आन्दोलन रोके । महानगरले आठसदस्यीय समिति बनाएको छ । उक्त समितिले ई:ले अघि सारेका माग सम्बोधनका लागि सुझाव पेस गर्नेछ ।

उनै ईः ललितपुर महानगरको त्यस्तै निर्णयविरुद्ध उसैगरी विरोध जनाउने योजनासाथ ललितपुर महानगरअगाडि पुगे । यसपल्ट १ सय ८ मिनेट उभिएर प्रतिकात्मक विरोध गर्ने उनको योजना थियो । तर, उनलाई केही स्थानीयले अवरोध गरे । तुरुन्तै नफर्के जे पनि गर्न सक्ने धम्कीसमेत दिए । त्यसैले उनी उभिइरहेको समयमा उनलाई प्रहरीले सुरक्षा दियो ।

ललितपुर महानगरको सभ्यताका पक्षमा उभिएको दाबी गर्ने ईःलाई ललितपुर महानगरका स्थानीयले किन अवरोध गरे त ? यसै सन्दर्भमा ईःसँग गरिएको संक्षिप्त कुराकानीः

फुटपाथ व्यापारी हटाउने ललितपुर महानगरको निर्णयविरुद्ध उभिन पुग्नुभयो । तर, तपाईंकै विरोधमा ललितपुर महानगरका स्थानीय किन उत्रिए ?

पहिलो कुरा, हामीले ललितपुर महानगरलाई एउटा आदर्श पालिका र त्यहाँको नेतृत्वलाई आदर्श नेतृत्वका रूपमा हेरिरहेका थियौँ । स्थानीय तहहरूमध्ये शहरी गरिबप्रति उहाँहरूको दृष्टिकोणको बहस चल्दै गर्दा सकारात्मक दृष्टिले हेर्दै आएका थियौँ । किनभने एलःको जुन आत्मा र सपना छ, त्यो भएर नै अहिलेको नेतृत्वलाई हामीले आदर्श नेतृत्वका रूपमा हेरिरहेका थियौँ । त्यसैले यो करुणाको महानगर हो । यो सहअस्तित्वको महानगर हो । यो सद्भावको महानगर हो भन्ने थियो ।

तर, उहाँहरूले सडक, साइकल, गाडा र परम्परागतका नाम्लो, खर्पन तथा डोडालोमा राखेर हातेहिसाबले हिँडेर गर्ने व्यवसायलाई उहाँहरूले जसरी व्यवस्थापन गर्नुभएको थियो, त्यो एकदमै उदाहरणीय बनेको थियो । तर, एक्कासि लगनखेलदेखि मंगलबजारसम्मको बाटोमा रहेको ठूलो सडक व्यवसाय अबदेखि पूर्ण रूपले बन्द गरिन्छ भनेर एउटा पर्चा बाँडियो । त्यो कुराले हामीले जुन रूपमा ललितपुरलाई चिनिरहेका थियौँ, ठीक त्यसविपरीतको कदम थियो त्यो । त्यसैले महानगर गलत बाटोमा हिँड्नुअघि त्यहाँ उभिएर आफ्ना कुरा राख्न र महानगरलाई सचेत गराउन खोजेका थियौँ । तर, त्यसको विरुद्धमा केही व्यक्ति प्रस्तुत भए ।

यसो हेर्दा त्यहाँ कतिपय त चिनिएका अनुहारहरू पनि देखिन्थे, जोसँग कुनै समय कतिपय अभियानमा सँगै हिँडेका पनि थियौँ । कतिपय समाजवादी विचार बोक्ने पनि हुनुहुन्थ्यो । कताकता संवादमा तथा बुझाइमा कमजोरी पनि भयो होला । हुन त लोकतन्त्रमा सबैलाई आफ्ना विचार राख्ने स्वतन्त्रता रहन्छ । तर, हामीले पनि त्यो स्वतन्त्रताको प्रयोग गर्न पाउनुपर्थ्यो भन्ने मात्र हो ।

ललितपुर महानगरप्रति जस्तो धारणा थियो, हिजोको घटनापछि त्यसमा केही परिवर्तन आयो ?

हालैको घटनापछि पनि ललितपुर महानगरप्रतिको मेरो सोचमा परिवर्तन आएको छैन । किनभने यो एउटा विषयको मात्र हामीबीच फरक मत हो । यसपछि उहाँहरू कसरी अगाडि बढ्नुहुन्छ भन्ने हो । काठमाडौं महानगरमा जसरी यस विषयमा सचेतना विस्तार हुँदै थियो, त्यसबाट ललितपुर महानगरले पनि केही पाठ सिक्नुपर्थ्यो ।

तपाईंले देख्न चाहेको ललितपुर महानगर कस्तो हो ?

ललितपुरकै कुरा गर्दा बेलुका अलिकति फोहोर भयो भन्ने कुरा छ । त्योे सत्य कुरा हो । त्यसमा नगर प्रहरीले व्यवस्थापकीय भूमिका खेल्नुपर्‍यो । व्यवसायीले आफूले गरेको फोहोर हटाएन भने कारबाही हुन्छ भन्नुपर्‍यो । कसैले सडक ओगटेर बसेको छ भने त्यसरी नबस, अलि पाखामा बस, कुनामा बस भनेर सल्लाह सुझाव दिनुपर्‍यो । संख्या धेरै छ भने आलोपालो वा समय तोकेर जानुपर्‍यो । बेलुका पाँचै बजे धेरै हुलमुल भइरहेको छ भने साढे ६ बजेबाट दिन सकिन्छ ।

यसो भन्दै गर्दा कर दस्तुर नतिरी सडकमा बस्न पाउनुपर्छ भन्ने मेरो राय होइन । उहाँहरूले स्थानीय सम्पदा प्रयोग गरेबापत कर दस्तुर तिर्नुपर्छ । कसैले सम्पदामा आँच आउने गरी व्यवसाय सञ्चालन गरिरहेको छ भने उनीहरूलाई हटाउँदा हाम्रो केही आपत्ति पनि हुँदैन । यी विषयमा नगर प्रहरीको व्यवस्थापकीय भूमिका हुनुपर्‍यो भन्ने हाम्रो माग हो ।

हालैको घटनापछि पनि ललितपुर महानगरप्रतिको मेरो सोचमा परिवर्तन आएको छैन । किनभने यो एउटा विषयको मात्र हामीबीच फरक मत हो । यसपछि उहाँहरू कसरी अगाडि बढ्नुहुन्छ भन्ने हो । काठमाडौं महानगरमा जसरी यस विषयमा सचेतना विस्तार हुँदै थियो, त्यसबाट ललितपुर महानगरले पनि केही पाठ सिक्नुपर्थ्यो ।

सडक गाडी गुडाउनलाई र फुटपाथ मान्छे हिँड्नलाई हो । तर, फुुटपाथमा व्यापार गर्न दिनुपर्छ, हटाउनु हुुँदैन भन्ने पनि जायज माग हो ?

सडकलाई कसरी हेर्ने भन्ने कुरा हो । विभिन्न अन्तर्राष्ट्रिय अभ्यास र हाम्रै इतिहास हेर्ने हो भने पनि सडक त एउटा डायनामिक स्पेस हो । सडक भनेको जात्रा पर्व लाग्ने ठाउँ पनि हो । खाली हुँदा सडक भनेको मान्छे खेल्ने तथा दौडने ठाउँ पनि हो । सडक भनेको केही व्यवसाय गर्न छुट दिन सकिने स्थान पनि हो । सडक भनेको पार्किङ हुने ठाउँ पनि हो । सडक भनेको मान्छे एकछिन टोलाएर बस्ने ठाउँ पनि हो । विभिन्न देवदेवीका मूर्ति राखिएको सडक पुज्न पनि हो । संस्कृतिसँग जोडिएको ठाउँ पनि हो । सडक भनेको आन्दोलन हुने ठाउँ पनि हो । त्यसैले सडकलाई हामीले जसरी परिभाषित गर्न खोज्दै छौँ, त्योचाहिँ संकीर्ण भयो किजस्तो मलाई लागिरहेको छ ।

हुन त हाम्रो शिक्षाकै दोष पनि होला । हाम्रो समाजको विद्यमान सोच नै गलत पनि होला । त्यसमा अलिकति विचार विमर्श गरिदिनुभएको भए हुन्थ्यो । यसको मतलब अराजकता हुनुपर्छ भन्ने होइन ।

फुटपाथ विस्थापन होइन, व्यवस्थापन गर्नुपर्छ भन्ने तपाईंको एजेन्डालाई स्थानीयकै साथ रहेन, के गर्नुहुन्छ अब ?

हामीले १०८ मिनेट उभिएर ललितपुर महानगरपालिका र हामीले आदर्श मानेको त्यहाँको नेतृत्वलाई जुन सन्देश दिन खोजेका थियौँ, त्यो उहाँहरूमाझ पुगिसकेको छ । त्यसलाई उहाँहरूले कसरी लिनुहुन्छ भन्ने उहाँहरूकै हातमा छ । मैले भन्नुपर्दा अथवा वास्तविक रूपलाई स्वीकार्नुपर्दा एउटा के हुँदो रहेछ भने, हाम्रो समाजमा जुन किसिमको बुझाइ छ, जुन स्तरको ज्ञान छ, त्यही किसिमले डिस्कोर्स सेट हुने रहेछ । त्यो भएको भएर समाज कुनै चीजका लागि तयार छैन भने अथवा भनौँ समाज शहरी गरिबप्रति सहिष्णु बन्न तयार छैन भने वा उहाँहरूप्रति सद्भाव राख्न तयार छैन भने म एक जना आएर मात्र त्यो परिस्थिति तयार हुने होइन । मलाई जहाँसम्म लाग्छ, यो अभियान म एक जनाको मात्र होइन । हाम्रो समाजमा जो अलि बृहत् दृष्टि राख्ने जो वर्ग हुनुन्छ, उहाँहरू मौन बस्नुभएको छ । उहाँहरूले बोलिदिए अलिक फरक पर्थ्यो किजस्तो लाग्छ ।

फुटपाथ व्यापारीको मुद्दा तपाईंले उठाउँदै आउनुभएको छ । यसमा तपाईंको के स्वार्थ छ ?

यो अभियान मैले कसैका लागि नभएर आफ्नै मन पोलेर सुरु गरेको हुँ । हाम्रो समाज कुन दिशामा जाँदै छ ? हाम्रो देश कुन दिशामा जाँदै छ भन्ने कुराले मन पिरोल्लिएर आउँछ, त्यसैले गरेको हुँ । हामीले कस्तो शहर बनाउन खाज्दै छौँ ? के हामीले गाडीहरूलाई मात्र सहज हुने शहर बनाउन खाज्दै छौँ कि । हामीले सबै किसिमका मानिस अनि ती मानिसका गतिविधि अटाउने शहर बनाउन खोज्दै छौँ ? हामीले स्वस्थकर शहर बनाउन खोज्दै छौँ कि अस्वस्थकर शहर बनाउन खोज्दै छौँ ? यो विषयचाहिँ यहाँको सडक व्यवसायसँग जोडिएको छ ।

यसअघि काठमाडौं महानगरपालिकासँग फुटपाथ व्यवसायीलाई व्यवस्थापन गर्ने विषयमा भएको सम्झौता परिणाममुखी कि कागजको खोस्टो मात्र भयो ?

पूर्ण रूपले हामीले जे चाहेका थियौँ, त्यो भएको छैन । उहाँहरूले के महसुस गर्नुभएको छ भने, एउटाचाहिँ उहाँहरूकै चुनावी वाचा पनि थियो । त्यसप्रति हाम्रै कारणले उहाँहरू जवाफदेही बन्नुपर्‍यो । त्यो कुरा काठमाडौं महानगरपालिकाका मेयर र अन्य नेतृत्वले पनि महसुस गर्नुभएको छ । पछिल्लो समय सडक व्यवसायीप्रति उहाँहरू धेरै हदसम्म लचिलो भएको महसुस गरेको छु । अहिले समिति पनि गठन भएको छ । त्यसअघि पनि बिहानबेलुका धेरै स्थानमा सडक व्यवसाय गर्ने वर्गप्रति महानगर लचिलो भएको छ । कथंकदाचित् फाटफुट घटना भएका छन् । त्यसप्रति हामीले आपत्ति जाहेर गरेका छौँ । यद्यपि धेरै कुरामा हामीले महानगर सकारात्मक भएकै पाएका छौँ ।

‘गरिबको चमेली कोही छैन गीत गाउने’ भन्दै गीत गाउने बालेन नेतृत्वको काठमाडौं महानगरबाट अब गरिबले लखेटिनु पर्दैन भन्ने विश्वास छ ?

पटकपटक उहाँहरूले कमिटमेन्ट जाहेर गरिरहनुभएकै छ । अस्ति बसेको हाम्रो समितिको बैठकमा पनि अरु कुरा आफ्नो ठाउँमा तर महानगरबाट अभद्र व्यवहार, हिंसा वा जफत गर्ने क्रियाकलापचाहिँ हुँदैन भन्नेमा प्रतिबद्धता उहाँका जिम्मेवार पात्रहरूले नै गर्नुभएको छ । त्यसो भएकाले हामीले त विश्वास गर्नैपर्‍यो । किनभने उहाँहरू नै शक्तिमा हुनुहुन्छ । उहाँहरू नै पदमा हुनुहुन्छ । उहाँहरूले रियलाइज गर्नुभएको छ भनेर पनि हामीले महसुस गरेका छौँ ।

भिडियाे :

प्रकाशित मिति: शनिबार, मंसिर ३०, २०८० ०९:५५