पोखरामा ३० हजारको संख्यामा भेडाच्यांग्रा भित्रिँदै

A+ A A-

नेपालीहरूको महान् चाड बडादसैंलाई लक्षित गर्दै पोखरामा भेडाच्यांग्रा भित्रिने क्रम सुरु भएको छ । हिमाली जिल्ला मुस्ताङसहित हुम्ला, मुगु, डोल्पा, बझाङलगायत स्थानबाट बडादसैंका लागि ल्याइएका भेडाच्यांग्रा पोखराका विभिन्न स्थानबाट बिक्री भइरहेको छ ।

दसैंको आगमन नजिकिएसँगै यतिबेला भेडाच्यांग्रा किन्नेको भीड लागिसकेको छ । व्यवसायीहरूले बडादसैंका लागि करिब ३० हजार च्यांग्रा पोखरा भित्रिएको बताएका छन् । पोखरामा अष्टमी र नवमीको दिनमा मात्र ठूलो संख्यामा च्यांग्रा भित्र्याउने गर्दछन् । फुलपातीको दिनमा विशेष गरी च्यांग्राको बिक्री ह्वात्तै बढ्ने गर्दछ । फुलपातीको दिन घरमा खसी, च्यांग्रा काट्ने गरिन्छ । मुस्ताङबाट दुई/तीन साता पैदल हिँडाएर व्यापारीले समूहमा कम्तिमा १ सय देखि ५ सयसम्मको संख्यामा च्यांग्रा पोखरासम्म ल्याउने गर्दछन् ।

पोखरा भित्रिएका भेडाच्यांग्रामध्ये ७५ प्रतिशत पोखरामै खपत हुने च्यांग्रा व्यवसायीको भनाइ छ । करिब २० प्रतिशत च्यांग्रा बुटवल, नारायणगढलगायतका बजारमा लग्ने गरिन्छ। याे दसैंका बेला पोखरामा करिब १ अर्ब ५० करोडबराबरको मासुको कारोबार हुने पाेखराका मासु व्यवसायीहरूकाे अनुमान छ । जसमा ६० करोडभन्दा बढी च्यांग्राको कारोबार हुने गरेको पोखराका मासु व्यवसायीहरूको तथ्यांक छ ।

व्यापारीहरूले गत वर्षभन्दा यस वर्ष भेडाच्यांग्राको मूल्य केही महँगो भएको बताएका छन् । मुस्ताङबाट दसैंका लागि भेडाच्यांग्रा ल्याएका व्यवसायी खिमलाल अधिकारीले यस वर्ष १८ हजारदेखि ३५ हजार रूपैयाँसम्म मूल्य पर्ने बताए ।

च्यांग्राको मूल्य कर र विचौलियाका कारणले प्रत्येक वर्ष महँगो हुने गरेको उनले बताए । ‘भेडाच्यांग्रा पोखरासम्म ल्याउँदा निकै सास्ती खेप्नुप¥यो,’ उनले भने, ‘ठाउँठाउँमा सरकारलाई कर, गुण्डा र विचौलियालाई भाग पुर्‍याउँदा च्यांग्राको भाउ नै आकाशियो ।’

अधिकारीले मुस्ताङको छोसेबाट १ सय २० भेडाच्यांग्रा बिक्रीका लागि पोखरा ल्याएको बताए । ‘मुस्ताङमै पुगेर खरिद गर्दा नै प्रतिगोटा २७ हजार परेको उनले बताए । ‘ठाँउठाँउमा कर तिरियो । करिब दुई हप्ता भोकभोकै र अनिदो बसेर ठूलो लगानीमा च्यांग्रा झारियो,’ उनले भने, ‘आफ्नो लगानी, करसहितको लागत सबै जोड्दा ३२ देखि ३५ हजारमा च्यांग्रा बेच्नुपर्छ।’

खसीबोकाको तुलनामा हिमाली भेगका भेडाच्यांग्रा स्वास्थ्यका हिसाबले पनि राम्रो मानिन्छ । हिमाली भेगमा पाइने बहुमूल्य जडीबुटी खाएर हुर्किएका च्यांग्राको मासु खानाले स्वास्थ्यलाई पनि राम्रो हुने पोखराका समीर थापा बताउँछन् । ‘पोखरामा अरू बेला च्यांग्राको मासु पाइँदैन, दसैंको बेला त जति परे पनि खानैप¥यो,’ दसैंका लागि च्यांग्रा खरिद गर्न पोखराको याम्दीमा आएका थापाले बताए, ‘व्यापारीले च्यांग्राको मूल्य रोजेर ३५ हजार भनेका छन् ।’ ज्यूँदो च्यांग्राको तौल २२/२३ किलोजति होला । मासुको मूल्य प्रतिकिलो १५ सय रुपैयाँभन्दा बढी पर्छ ।’

मुलुकमा तीन किसिमका सरकार बनेदेखि ठाउँ र पाइलैपिच्छे कर उठाउन थालेपछि दैनिक उपभोग्य सामानदेखि प्रत्येक वस्तुहरूमा मूल्य वृद्धि भएको व्यवसायीहरू बताउँछन् । प्रदेश सरकार, स्थानीय सरकारबाहेक प्रहरी र टोले गुण्डालाई समेत पैसा तिर्दा च्यांग्राको मूल्य महँगो भएको अर्का व्यापारी कृष्ण रानाभाटले बताए । ‘चेकिङ पोष्टदेखि ठाउँठाउँमा कर तिर्नुपर्‍यो,’ उनले भने, ‘ठाउँ ठाउँका गुण्डाहरूले समेत धाकधम्की दिएर पौसा मागे ।’ आवारा केटाहरूलाई मात्र ४ ठाँउमा पैसा दिनुपर्‍याे ।

पोखरामा १ अर्ब ५० करोडको मासु खपत हुने

पोखरामा दसैंको समयमा करिब डेढ अर्बभन्दा बढीका मासु खपत हुने व्यवसायीको भनाइ छ । कास्की मासु व्यवसायी संघका अध्यक्ष गोविन्द तिवारीले भेडाच्यांग्रा, खसी तथा बोका र कुखुराको गरी १ अर्ब ५० करोड रुपैयाँबराबरको मासु खपत हुने बताए ।

पोखरामा अन्य महिनामा खसीबोका ३ हजार ५ सयदेखि ४ हजार किलोसम्म खपत हुने गरेको छ भने कुखुराको मासु ४० देखि ४५ हजार किलोसम्म खपत हुने गरेको छ । दसैंको अवसरमा पोखरा क्षेत्रमा टर्की, लोकल कुखुरा तथा अन्य प्याकेजिङ मासु करिब ५ प्रतिशत खपत हुने गरेको अध्यक्ष तिवारीले जनाए ।

पोखरा क्षेत्रमा करिब ६० करोडबराबरको च्यांग्रा खपत हुने गरेको छ । पोखरा खसीबोका व्यवसायी समितिले यस वर्षको दसैंलाई लक्षित गरी पोखरामा ११ हजार खसीबोका बिक्री गर्ने तयारीसमेत गरेको छ ।

दसैं पर्वमा पोखरा क्षेत्रमा करिब २० करोड रुपैयाँभन्दा बढीका खसीबोकाको खपत हुने पोखरा खसीबोका व्यवसायी समितिका अध्यक्ष ज्ञानबहादुर श्रेष्ठले बताए । त्यसैगरी, पोखराको मियापाटन क्षेत्रमा दसैं पर्वलाई लक्षित गरी ५ सयभन्दा बढी भैंसी तथा राँगा बिक्री हुने व्यवसायीहरूले बताए । प्रतिभैंसी तथा राँगाको ३० हजारदेखि ६२ हजारसम्म पर्ने गरेको व्यवसायी महमद ईसुफले बताए ।

पोखरामा करिब ५ करोड रूपैयाँभन्दा बढीको भैंसी तथा राँगाको मासुको कारोबार हुने गरेको छ । यसैगरी, पोखरा क्षेत्रमा यस वर्ष करिब १० लाख किलो कुखुराको मासुको खपत हुने भएको छ । दसैंैं पर्वको अवसरमा दैनिक ५० हजार किलो कुखुराको मासुको खपत हुने गरेको पोल्ट्री व्यवसायी संघ कास्कीका अध्यक्ष गुरुप्रसाद पौडेलले बताए । करिब ६५ वटा पोल्ट्री व्यवसायीबाट कुखुरा उत्पादन हुने गरेको उनले जनाए ।

कहिलेबाट सुरू भयो पोखराम च्यांग्रा व्यापार

पोखरामा १ सय ५० वर्ष पहिलादेखि च्यांग्राको मासु खान थालिएको अनुमान छ । ८२ वर्षीय थकाली संस्कृति अध्येता पूर्णप्रसाद तुलाचनका अनुसार पहिला हिमालपारिको नुन पोखरा ल्याउने र पोखराआसपासको अन्नपात हिमालपारि लैजाने चलनसँगै सर्वसाधारणमा च्यांग्रा खाने चलन सुरू भएको हो ।

‘त्यो बेला हाम्रा पुर्खाहरूले पुस माघ बढी हिउँ पर्ने समयमा बलिया च्यांग्राहरूमा नुन बोकाएर ल्याउँथे, अनि नुन दिएर धान तथा अन्य अन्नहरू लैजाने चलन थियो,’ उनले भने ।

मौसमका कारण कतिपय च्यांग्रा बिरामी हुन्थे । बिरामी परेका च्यांग्रा फिर्ता जान नसक्ने भएकाले पोखरेलीले सस्तोमा किनेर खाने गरेको उनको भनाइ छ ।

पोखरामा कहाँकहाँबाट ल्याइन्छ च्यांग्रा ?

पोखरामा च्यांग्रा सबैभन्दा पहिला मित्रराष्ट्र चीनको तिब्बती क्षेत्रबाट ल्याउने गरिन्थ्यो । बिस्तारै मुस्ताङको उच्च हिमाली भेगबाट समेत च्यांग्रा आउन थालेका छन् । अहिले मुस्ताङका कतिपय क्षेत्रमा राम्रो खेती पनि नुहुने भएका कारण स्थानीयले जीविकोपार्जन र केहीले व्यावसायिक रूपमा समेत च्यांग्रा पाल्न थालेपछि तिब्बतबाट कम मात्रामा च्यांग्रा आउन थालेका हुन् ।

अहिले विशेषगरी तिब्बती भूभाग, डोल्पाको उत्तरी भाग, मुस्ताङको लोमाङथाङ, एरा, धारा, चेले, ध्याघर, छुसाङलगायत स्थानहरूबाट च्यांग्रा ल्याउने गरिन्छ ।

पोखरामा अहिले तिनै च्यांग्राहरूलाई खोर पाला र नुन बोका भन्ने चलन छ । डोल्पाकालाई नुन बोका र मुस्ताङकालाई खोरपाला भनेर बुझिन्छ । पोखरामा कुनै बेला रूकुमबाट पनि च्यांग्रा ल्याउने गरिन्थ्यो ।

कसरी ल्याइन्छ पोखरामा च्यांग्रा

दसैं आउनुभन्दा करिब एक महिनाअगावै च्यांग्रा किन्न व्यापारीहरू उपल्लो मुस्ताङ पुग्ने गर्छन् । मुस्ताङको पनि उच्च हिमाली क्षेत्रमा व्यावसायिक प्रयोजनका लागि पालिएका च्यांग्राहरू गोटाका हिसाबले घरघरबाट किनेर संकलन गरिन्छ । अनि उच्च हिमाली भेगबाटै चराउँदै चराउँदै मुस्ताङ, म्याग्दी, पर्वत, कास्की हुँदै पोखरासम्म ल्याइन्छ । यसरी ल्याउँदा चराउँदैचराउँदै गर्मी हावापानीसँग घूलमिल गराउँदै ल्याइन्छ । करिब ४५ सय मिटरको उचाइबाट १५ सय मिटर उचाइको पोखरामा च्यांग्रा ल्याउन करिब १ महिना लाग्छ ।

व्यापारी नारण भण्डारी भन्छन्, ‘पोखरासम्म सुरक्षित तरिकाबाट ल्याउन २० दिनभन्दा बढी हिँडाएर ल्याउनुपर्ने बाध्यता छ । बाटोको सुविधा भए पनि च्यांग्रालाई तापक्रमको परिवर्तनले गर्दा मर्ने सम्भावना भएकाले हिँडाएर ल्याइन्छ ।’

प्रकाशित मिति: मंगलबार, असोज १४, २०७६ १६:०६