राजारानीको रङ्गीन तस्वीर छाप्दा लफडा

A+ A A-

सन् १९८२ मा नेपालले २३औँ एसियन युथ फुटबल लिग प्रतियोगिता (ग्रुप–१) का खेलहरू आयोजना गर्ने जिम्मेवारी पाएको थियो । म त्यतिबेला राष्ट्रिय खेलकुद परिषद्‌मै थिएँ । मलाई मिडिया संयोजन गर्ने र एउटा स्मारिका प्रकाशन गर्ने जिम्मेवारी दिइएको थियो ।

खेल पत्रकारितासँग जोडिएकाले मलाई अरु जिम्मेवारीभन्दा स्मारिका संयोजन सहज थियो । त्यतिबेला प्रकाशनका लागि नेपालमा गुणस्तरीय छपाइ गर्ने प्रेस थिएनन् । अन्तर्राष्ट्रिय प्रतियोगिता भएकाले रङ्गीन र स्तरीय छपाइका लागि हामीले बैंकक पठाउने निर्णय गर्‍यौँ ।

स्मारिकामा राजारानीको तस्वीर छाप्ने भइयो । कुनै पनि प्रकाशनमा राजारानीको तस्वीर छाप्न सूचना विभागले छनोट गरेका सीमित तस्वीरलाई मात्र अनुमति दिएको थियो । राजा वीरेन्द्रको कालो चस्मा लगाएको तस्वीर जहाँतहीँ छापिएका थिए । स्मारिका रङ्गीन छाप्ने भएकाले मैले नयाँ तस्वीर खोजेँ । टीका सिंह चलचित्र विकास संस्थानमा थिए । मैले त्यहीँ गएर रङ्गीन तस्वीर छानेँ । आवश्यक सबै लेख, रचना र सामग्री तयार पारेर छाप्नका लागि बैंकक पठाइयो ।

राजारानीको रङ्गीन तस्वीरसहित स्मारिका छापिएर त्रिभुवन विमानस्थल आइपुग्यो । बाहिरबाट आएका प्रकाशन पहिले सूचना विभागले हेरेर स्वीकृत गर्नुपर्थ्यो । एक कपि सूचना विभाग पुगेपछि त्यहाँबाट अनुमति पाएपछि मात्र विमानस्थल भन्सारले छाड्थ्यो । तर, राजारानीको अनुमति नभएको तस्वीर देखेपछि विभागले त्यो स्मारिका विमानस्थलमै रोकिदियो ।

बिहीबार स्मारिका एयरपोर्ट आएको थियो । आइतबार एसियन फुटबल लिगमा राजालाई सो स्मारिका चढाउनुपर्ने थियो । स्मारिका रोकिएपछि सबैभन्दा धेरै छटपटी मलाई भयो । मैले खेलकुद परिषद्का पदाधिकारीलाई भनेँ । उनीहरूले त्यो तिम्रो जिम्मेवारी हो, आफैँ सुल्झाऊ भने ।

आइतबार राजालाई स्मारिका चढाउने समय तालिकासहितको कार्यक्रम स्वीकृत भइसकेको थियो । स्मारिका विमानस्थलबाट छुटाउने उपाय छैन । बिहीबार यताउता गर्दैमा बित्यो । शुक्रबार पनि काम हुने नहुने टुङ्गो थिएन । शनिबार बिदा भइहाल्यो । आइतबार कसरी स्मारिका राजालाई चढाउने होला भन्ने चिन्ताले भोकनिद्रा नलाग्ने स्थिति भइसकेको थियो ।

मैले दरबारका संवाद सचिव चिरनशमशेर थापालाई फोन गरेर भनेँ, ‘हेर्नुस् न, सरकारका स्वीकृति प्राप्त तस्वीर मात्र छाप्न पाइने रहेछ । मैले रङ्गीन छाप्न अर्कै तस्वीर रोजेर पठाएँ । स्मारिका एयरपोर्टमै रोकियो । हिजो बिहीबार लिइसक्नुपर्ने । आजसम्म पाइएन ।’

उनले उल्टै भने, ‘कसले भनेर छापेको ? त्यो फोटो अफिसियल (स्वीकृत) लिस्टमा छैन ।’

मैले आग्रह गरेँ, ‘मेरो उद्देश्य एउटा राम्रो स्मारिका दिऊँ, त्यसमा राजारानीको रङ्गीन तस्वीर राखौँ भन्ने थियो । अब के गर्ने त ? एकपटक सरकारलाई जाहेर गरिदिनुपर्‍यो ।’

उनले शुक्रबार र शनिबार जाहेरी गर्ने दिन नभएकाले मुस्किल हुने भन्न थाले । भेट भएमा मात्र भन्न सकिने बाध्यता सुनाए ।

पहिलोपल्ट नेपालमा अन्तर्राष्ट्रिय प्रतियोगिता हुँदै छ । एउटा राम्रो स्मारिका छापौँ भन्ने मात्र मेरो उद्देश्य हो भनेर मैले बारम्बार प्रस्टीकरण दिइरहेँ । त्यो सबै असल नियतले गरिएको थियो । तर, उल्टै झमेलामा परेको थिएँ ।

आपत् नै परेपछि मैले राखेपका सदस्य–सचिव शरदचन्द्र शाहसँग पनि समस्या सुनाएँ । उनले पनि ‘यो तिम्रो समस्या हो, आफैँ मिलाऊ’ भने ।

दुई दिनपछि अन्तर्राष्ट्रिय खेल छ । खेलाडी र अफिसियलहरू काठमाडौँ ओर्लिसकेका छन् । राजालाई आइतबार स्मारिका चढाउने कार्यक्रम तय भइसकेको छ । तर, शुक्रबारसम्म त्यसको टुङ्गो लागिरहेको थिएन ।

झट्ट मैले अधिराजकुमार धीरेन्द्र सरकारका एडीसी कर्णेल भरत गुरुङलाई सम्झिएँ । फोन गरेर समस्याको बेलिविस्तार लगाएँ । र, भनेँ, ‘एकपटक धीरेन्द्र सरकारसँग दर्शन मिलाइदिनुपर्‍यो । फोटोले गर्दा ठूलो आपत्‌मा परेँ ।’

उनले जाहेर गरेर खबर गर्ने वचन दिएर फोन राखे ।

अब म फोन कुरेर बस्न थालेँ । आधा घण्टा, एक घण्टा गर्दै समय बितिरहेको छ । हतार र हतास भएको बेला घडीको सुई पनि कति छिटो दौडेको जस्तो लाग्दो रहेछ ।

त्यो दिन २० मिनेट पर्खिन मलाई धेरै गाह्रो भयो । ढिला भयो तर धीरेन्द्र सरकारको दोस्रो फोन पनि आयो । र, भनिबक्सियो– सुवर्ण ! मैले दाइसँग कुरा गरेँ । ती दुई फोटो पनि अब अफिसियल बनाउने निर्देशन बक्सिएको छ । तिमी भन्सार गएर सोभिनियर ल्याए हुन्छ ।

मलाई त्यस्तै लागिरहेको थियो । तैपनि, आशा मारिसकेको थिइनँ । म सु–समाचारको पर्खाइमा थिएँ । तर, घण्टौँ बित्दा पनि धीरेन्द्र सरकारबाट कुनै खबर आएन ।

काम बिग्रियो भनेर म निराश थिएँ । मनको कुनामा आशाको एउटा त्यान्द्रो लिएर धीरेन्द्र सरकारको फोनको पर्खाइ गर्नुबाहेक मसँग कुनै विकल्प थिएन । धेरै बेर कुरेपछि फोनको घन्टी बज्यो । फोन धीरेन्द्र सरकारकै रहेछ ।

त्यो फोनले ठूलो आशा जगाएको थियो । लामो कुरा नगरेरै धीरेन्द्र सरकारले भनिबक्सियो, ‘ठीक छ सुवर्ण ! म दाइलाई सोधेर भन्छु ।’

त्यो दिन २० मिनेट पर्खिन मलाई धेरै गाह्रो भयो । ढिला भयो तर धीरेन्द्र सरकारको दोस्रो फोन पनि आयो । र, भनिबक्सियो, ‘सुवर्ण ! मैले दाइसँग कुरा गरेँ । ती दुई फोटो पनि अब अफिसियल बनाउने निर्देशन बक्सिएको छ । तिमी भन्सार गएर सोभिनियर ल्याए हुन्छ ।’

मैले लामो सास फेरेँ । दुई दिनदेखिको उकुसमुकुस बल्ल छ्याङ्ग भयो । धन्न काम भयो भनेर खुसी लाग्यो । मैले हतार–हतार विमानस्थलतिर मान्छे दौडाएँ । त्यहाँ पहिल्यै खबर पुगिसकेको रहेछ । साँझ ६ बजेतिर स्मारिका बुझेर ल्याउँदा एउटा ठूलो समस्याबाट मुक्ति मिलेको महसुस भइरहेको थियो । खेलकुदमा त्यो स्मारिका एउटा स्मरणीय दस्तावेज पनि भयो ।

अधिराजकुमार धीरेन्द्रलाई मैले धेरै नजिकबाट देखेँ, बुझेँ । उनी भिन्न स्वभावका व्यक्ति थिए । जीवनशैली सधैँ सक्रिय । उनी आफैँ पनि मार्सल आर्टका खेलाडी थिए । खेलकुद परिषद्का संरक्षक पनि थिए । परिषद्का बैठकमा आफैँ सहभागी हुन्थे । कतै भ्रमणमा जाँदा भीआईपी लाउन्समा बस्दैनथे । हामीसँगै सरल रूपमा प्रस्तुत हुन्थे ।

खेलकुदमा उनले केही नयाँ थालनी गरेका थिए । राखेपले परिकल्पना गरेको नयाँ वर्षमा देशभर दौडको आयोजना गर्ने परम्परा उनैले अघि बढाएका हुन् । 'स्वास्थ्यका लागि खेलकुद' भन्ने नारासहित राजधानी मात्र होइन, देशैभर खेलको माहौल हुन्थ्यो । १४ वटै अञ्चलमा त्यसरी दौड प्रतियोगिता राख्ने गरिन्थ्यो । राखेपको संरक्षकका रूपमा त्यसमा उनले आफ्नो पूरै जिम्मेवारी निर्वाह गरेका थिए ।

२०४० सालमा राष्ट्रिय खेलकुद अवधिभरि धीरेन्द्र सरकार आयोजनास्थल पोखरामै बसेका थिए । उनी हरेक दिनको रिपोर्टिङ लिन्थे । एक दिन धीरेन्द्र घुम्दैफिर्दै महेन्द्रपुलनजिक पुगेछन् । त्यहाँ केही अफिसियलहरू भट्टीमा बसेर रक्सी खाएर रमाइलो गरिरहेका रहेछन् । धीरेन्द्र पनि उनीहरूसँगै मिसिएछन् ।

उता खेलकुद परिषद्का पदाधिकारीहरूबीच खैलाबैला मच्चियो । धीरेन्द्र सरकार कहाँ गए ? एडीसी भरत गुरुङसँग सम्पर्क भएपछि सदस्य–सचिव शरदचन्द्र शाहलगायत हामी महेन्द्र पुल पुग्यौँ । धीरेन्द्र अफिसियलसँग रमाइरहेका थिए । त्यो शरदचन्द्रलाई मन परेन । मन पर्ने कुरा पनि थिएन । उनले धीरेन्द्र सरकारलाई भने, ‘सरकार यस्तो त गर्नु भएन नि !’

धीरेन्द्रले भनेका थिए, ‘म भट्टीमा आउने भनेर आएको होइन । अफिसियललाई भेट्न आएको थिएँ, कस्तो छ खेलको माहौल भनेर सोध्न । उनीहरू यहीँ भेटिए ।’

सबैसँग घुलमिल हुने बानीले खेलकुदमा धीरेन्द्र धेरै खेलाडी र अफिसियलका प्रिय थिए । उनले खेल क्षेत्रमा एउटा भिन्न पहिचान बनाएका थिए ।

मैले जीवनका कठिन समयमा पनि उनलाई देखेको छु । उनलाई मैले बेलायतमा भेटेँ । त्यतिबेला उनी आर्थिक सङ्कटमा थिए । म अमेरिका जान लागेको थिएँ । जेठानसा'ब बेलायतमा राजदूत हुनुहुन्थ्यो । उहाँले यतै आउनू भन्नुभयो । मलाई पनि धीरेन्द्रलाई भेट्न मन थियो । त्यसैले बेलायत गएँ । बेलायत पुगेर मैले सम्पर्क गरेँ । मैले दूतावासमा आऊ भन्न मिलेन । उनैले भने, ‘एम्बेसीनजिकै पव छ । गाडी छ होला नि ! ड्राइभरलाई लिएर आऊ, उसलाई थाहा हुन्छ ।’

म पवमा पुग्दा उनी पहिल्यै आइसकेका रहेछन् । धेरै पछि मैले धीरेन्द्र सरकारलाई बेलायतमा भेटेको थिएँ । हामीले सँगै ह्विस्की पियौँ । उनले आफ्नै मुखले त आर्थिक सङ्कट र अप्ठेरो सुनाएनन् तर भनेका थिए, ‘सुवर्ण ! मेरो अवस्था सबै तिमीलाई थाहा छँदै छ नि !’

धीरेन्द्रमा मैले एउटा राष्ट्रवादी छवि पाउँथेँ । अरु दरबारिया सुधारिएको पञ्चायतमा राजाको सक्रियताको पक्षमा थिए । तर, राजा वीरेन्द्रका हरेक कदममा धीरेन्द्रको साथ थियो ।

धीरेन्द्र सरकार बारम्बार भनिरहन्थे, ‘दाइ र देश मेरो जीवन हो । यी दुईका लागि ज्यान दिन पनि तयार छु ।’ नभन्दै उनको जीवनको अन्त्य पनि त्यसरी नै भयो । १९ जेठ २०५८ को दरबार हत्याकाण्डमा राजा वीरेन्द्रसँगै भाइ धीरेन्द्रले पनि ज्यान गुमाए ।

(राखेपका पूर्वसदस्य सुवर्ण क्षेत्रीको संस्मरणात्मक पुस्तक सपना, विश्वास र अठोटको पुस्तक अंश । क्रियटिभ बुक्सले प्रकाशित गरेको यो पुस्तक बिहीबार काठमाडौंमा लोकार्पण गरिएको छ ।)

प्रकाशित मिति: शनिबार, मंसिर १६, २०८० ०८:००