सम्झिनुस् त, तपाईंले खुलेर कहिले हाँस्नुभएको थियो ?

A+ A A-

मंसिरको महिना छ । जाडोले भर्खरभर्खर अकंमाल गर्न आँटिरहेछ । जाडो लागेपछि आमा बेलाबेला एउटा उखानलाई स्मरण गरिरहनुहुन्छ, 'पिटे पनि आमै जाती, पोले पनि घामै जाती । '

सायद आफ्नी आमाको सम्झना होला । उमेर बढ्दै गएपछि स्मृति पनि कति धूमिल हुँदै जान्छ है ! आफ्नै आमाबा पनि बिर्साइदिने खालको । यो समय कति बलवान् छ । आफैँले बाँचेको जीवन पनि बिर्साइदिने । आमा फुसफुसाउनुहुन्छ । म छेवैमा बसेर सुन्छु । बिर्सेका याद पनि फर्किन्छन् कि भनी कहिले बालापन, यौवन र विवाह सोधिदिन्छु । खै आमालाई लाज लाग्दो हो, केके सोध्न जानिछे भन्दै हपार्नुहुन्छ । मलाई यसैयसै रमाइलो लाग्छ ।

यसो घरवरिपरि नजर डुलाउँछु, पँहेलपुर छ । तोरीका फूलहरूले सुवास छरिरहेछन् । आँखालाई पनि शीतल बनाइरहेछन् । सम्झन्छु– पारिजातको तोरीबारी र सपनाहरू । उनलाई पनि मलाई जस्तै हेर्दाहेर्दै रहर लेख्ने जाँगर चलेको हुन सक्छ । यो पँहेलपुरको बिछट्टै सौन्दर्यले मोहित पारेको हुन सक्छ ।

पारिजातलाई सम्झनेबित्तिकै मलाई आफ्नै सपनाले गिज्याएजस्तो लाग्छ । के गाह्रो छ र सपना देख्न ? मात्र मस्तिष्कले एकपटक सोचिदिए पुग्छ । अरुको देखेर, सुनेर, पढेर जसो गरेर भए पनि मात्र सोचिदिए पुग्छ । तर, सपनाको बाटो हिँड्न कैयौ हण्डर खानुपर्छ । ठोक्किनुपर्छ बाटैपिच्छैका सानाठूला ढुङ्गाहरूसँग । अनेकौँ नियतका मान्छेहरूसँग ।

सजिलो आखिर के हुन्छ होला ? कहिलेकाहीँ होइन, बेलाबेला सोच्ने गर्छु । तर, फेरि सपना भनेको लक्ष्य पनि त हो । आफूलाई चलायमान बनाउनु पनि त हो । काममा लागिपर्नु पनि त हो । अपनत्व पनि हो । आत्मसम्मान पनि हो । लाग्छ, जीवनको एक मीठो यात्रा हो । सपना के होइन र ? जीवनको सार्थकतासँग बाँच्नु हो । काम गरेर खानु पनि त हो । देवकोटाको 'उडी छुनु चन्द्र एक'ले मलाई कताकता पुर्‍याउँछ । के यो एक सम्भावना होइन र ?

यही सपनाको हिँडाइमा हिँड्दाहिँड्दै म अलमलिन्छु । हराउँछु आफ्नै गोरेटोहरूमा । उल्झनहरूले अल्झाउँछन् । अनि सपनासँग सम्बन्धविच्छेद गर्न मन लाग्छ । हराइदिन ‌मन लाग्छ आफैँसित । भारी हुन थाल्छ आफ्नै मस्तिष्क ।

किनकि अचेल मलाई सुरु गर्न नै डर लाग्छ । ‌ केही कामको सुरु गरूँ, आँट आउँदैन । ‌ जस्तो कि लेख्न सुर कस्यो कसरी सुरु गरौँ भन्ने भयले पिरोल्छ । कुनै यात्रा गरौँ सोच्छु, झोला बोकेर कुदिहाल्ने साहस गर्नै सक्दिनँ । हराउँछु योजनाहरूमा । साथीभाइ मिलेर जाऊँला भन्दाभन्दै घर्किन्छ समय र अत्यास लाग्छ आफ्नैमुताबिक योजनाहरूसँग ।

याे पनि..

आमाबाबा, मलाई माफ गरिदिनू

अल्झिरहेछु सायद जीवनका उकाली ओरालीहरूमा । भञ्ज्याङ र चौतारीहरूमा । सुरु नगरी म कसरी अन्त्य गर्न सक्छु ‌? खैर एक दिन यो डरलाई जित्नैपर्छ र छिचोल्नुपर्छ केही अस्वाभाविक हिँडाइहरू । किनकि मलाई थाहा छ, सपना देख्नेले आँट गर्नैपर्छ । हिँड्नैपर्छ आफ्ना ‌गोरेटोहरूमा । यो बाटो सहज होइन तर रमाउनुपर्छ संघर्षका घुम्तीहरूमा । चुनौतीका पहाडहरूमा । हो, तिमीलाई फेदीमा झार्ने कोसिस गर्न सक्छन् वरिपरिका उल्झनहरूले । तर, तिमी ती झिनामसिना उल्झनमा अल्झिन पाउँदैनौ । अडिग रहनुपर्छ । अनि कहिलेकाहीँ आवश्यकताअनुसार प्रतिवाद पनि गर्नुपर्छ । यात्रीले अत्तालिनु हुँदैन जीवनको बाटोदेखि । जति लामो पथ, उति मीठो हिँडाइ । तर, समय कति छिट्टै बगिजान्छ आफ्नै लयमा । अत्यास लाग्छ बाआमाको चाउरिएको गाला देख्दा । के सपनाबेगर बाँचेको जीवन जीवन होइन र ?

म बाबालाई आफ्नो सपनाबारे सोध्छु ।

'के हुनु र ! तिमीहरूलाई पेट भरिने गरी खुवाउन, घामपानी छेक्ने घरमा ओत लगाउन पाए पुगो त । अलि ठूलो भएर दुई/चार अक्षर चिन्यौ । पढ्यौ । यसैमा सन्तुष्ट छु ।'

हँ ! सन्तानबाहेक आफ्नो केही छैन । कहीँ पुग्नुपर्ने डर छैन । जित्नैपर्नै भय छैन ।

आमालाई त्यही प्रश्न सोधेँ । 'तिमीहरू स्वस्थ भए पुग्थ्यो । तिमीहरू ठूलो भएपछि मात्रै म मरूँ ।' हरे ! यो कस्तो सपना र चिन्ता !!

अनि म आफूलाई सोध्छु । के म सकूँला, सारा जीवन समर्पित गर्न ? मलाई आफ्नै सपनाहरूको माया लागेर आयो । केही नजान्दा पो सजिलो रहेछ । अलिअलि जान्दा सिकाइ त समुद्र रहेछ । सिक्ने लोभले सपना झन् धेरै देखिने रहेछ ।

उमेर बढ्दै गएपछि आँसु पनि लुकाउन मन लाग्ने रहेछ । कसैले नदेखोस् रोएको, पत्तै नपाओस् आफ्नो उपस्थिति । कहिलेकाहीँ त लुसुक्क परेर भाग्न मन लाग्छ त्यो परिस्थिति र पर्यावरणदेखि । तर, ठूला लाग्ने दु:ख पर्दा पनि कसोकसो मन बुझाउँछन् ।

फेरि भर्खर जन्मेका बच्चाका कलिला हात समाउँछु । डर लाग्छ, ती कोमल, शीतल र सौम्य छालाको स्पर्श गर्दा । कतै केही भई पो हाल्छ कि भनेर पिरोलिन्छु र थमाइदिन्छु उसका आमाहरूलाई । परिवर्तित समयमा अझै केके पो हुने हो । आर्टिफिसियल इन्टेलिन्जेन्सको समयमा उनीहरूलाई त झन् निकै पर पो पुर्‍याउँछ कि । प्रविधि व्याप्त हुँदा भावनाहरू शून्यतामा बिलाइजाने पो हुन् कि । कस्तो डरलाग्दो होला ? हैट !

र पनि समयको यो कस्तो मीठो रीत छ । हरेकलाई समानजस्तै तर फरक पनि । अनि हरेकलाई फरकजस्तै तर समान पनि । प्रकृतिको नियम सुन्दर छ । कसैलाई भेदभाव छैन । उनीसँग कुनै स्वार्थ छैन । उनका नजरमा सबै बराबरी । आमा, म या साना बच्चा । भौतिक रूप र प्रक्रिया एउटै त हो ।

उमेर बढ्दै जाँदा आफ्नै विचारहरू परिवर्तन हुँदै जाने रहेछन् । आफैँले सोचेका सत्यहरू पनि पटकपटक बदलिने रहेछन् । सबै कुरा अस्थायी भए पनि परिवर्तन संसारको रीत रहेछ । थोरै होस्, परिवर्तन भइरहन्छ । हुन त जीवनमा पनि सानै कुराले खास अर्थ राख्छ । स-सानै कुरामा अलमलिन्छ, पिरोलिन्छ । संवेदनाले हामी फरक भएका हौँ । जीवनलाई सहज बनाइदिएको छ । कहिलेकाहीँ अनायसै आँखा रसाउँछन् । मूल फुट्छ । कहिले एक्लै डाको छोडेर रुन मन लाग्छ । कहिले भने शान्तसँग बग्न मन लाग्छ । केही छैन भन्ने कुराले त्यति चिन्ता नदिँदो रहेछ, जति कोही छैन‌ भन्नेले दिन्छ । तपाईंसँग कोही हुनुहुन्छ है– गुनासो सुनाउन, दिनचर्या सुनाउन । साँच्चै तपाईं भाग्यमानी हुनुहुन्छ ।

उमेर बढ्दै गएपछि आँसु पनि लुकाउन मन लाग्ने रहेछ । कसैले नदेखोस् रोएको, पत्तै नपाओस् आफ्नो उपस्थिति । कहिलेकाहीँ त लुसुक्क परेर भाग्न मन लाग्छ त्यो परिस्थिति र पर्यावरणदेखि । तर, ठूला लाग्ने दु:ख पर्दा पनि कसोकसो मन बुझाउँछन् । हराउने बाटोहरू भेटिन्छन् । सहजताका पाइलाहरू बेहिसाब अघि सर्छन् ।

अनि त्यो उन्मुक्त हाँसो नि ? त्यो खुलेको मुस्कान । बेहिसाब रोक्न खोज्दाखोज्दै फुत्किएको हाँसो ? किन कुरा नगरेको ?? ए, अँ, मेलै मेरो बेहिसाब फुत्किएको हाँसो सम्झेँ । तपाईंले के सम्झिनुभो ? कसरी, अनि कति अगाडि हाँसेको त्यसरी खुलेर ? ...कि जिन्दगीदेखि भाग्दाभाग्दै, दुगुर्दादुगर्दै हाँस्न बिर्सनुभो ? अहो साथी ! त्यसो नहोस् है ! भाग्नु मात्रै ठूलो कुरा होइन । हाँस्दै, सिक्दै, रमाउँदै भाग्नू । आफूसँग र आफ्नासँग बोल्ने समय कहिलेकाहीँ मात्रै होइन, निकालिरहनू सधैँ ।

मानिसमा हरेक प्रकारको संवेदना हुनुपर्छ । नदेखिए पनि कमसेकम महसुस हुनुपर्छ व्यक्ति विशेषलाई । माया, दया, घृणा, रिस, आवेग, हाँसो, रोदन । सबैसबै । कसलाई के गर्ने, संवेदना कहाँ कसरी र कसलाई प्रस्तुत गर्ने, यी भिन्न कुरा भए । हामी अरु प्राणीभन्दा फरक भनेकै संवेदना प्रकट गर्न सक्छौँ । भावना व्यक्त गर्न सक्छौँ । यति पनि नगर्नु त अनि ?

अचेल यस्तो पनि हो कि मान्छे एकछिन हाँसोठट्टा गर्नलाई मात्र लतमा फसेका छैनन् । अझ भनूँ, कुलतमा । मनको बह पोख्नलाई पनि हुन सक्छ । मस्तिष्कलाई सहज बनाइदिएको पनि हुन सक्छ– चुरोट, रक्सीलगायतका लतहरूले । यस्ता चीजहरू खराब वा गलत हुन् भन्ने जान्दाजान्दै, छोड्ने चाहना हुँदाहुँदै पनि प्रयोग गरिरहन्छ । किनकि एक्लै ऊ अत्तालिन्छ । आफैँलाई र आफ्ना संवेदनालाई सम्हाल्न नै सक्दैन । रक्सी, चुरोट, लागुपदार्थजस्ता कुलतबाहेक पनि मान्छेका लत हुन सक्छन् । जुन जीवनपयोगी र प्रभावकारी हुन सक्छन् । जस्तो कि पढ्नु, लेख्नु, कोर्नु, नाच्नु, डुल्नु इत्यादि । तपाईंले सम्झनुस् त, आफूलाई कसरी व्यक्त गर्नुहुन्छ ? मलाई लाग्छ, लतरहित बन्न सक्नु वा असल लत हुनु जीवनको ठूलो कला हो । यस्तो कला अहिलेको युगमा निकै कमसँग होला ।

पख्नुस् । एकपटक आफ्ना लतहरू सम्झिनुस् त मनमनै ।

ला अब के लेखूँ ? सुरु गरेपछि अन्त्य गर्नैपर्छ । बिट मारूँ है त ?

अर्कोपटक फेरि भेटूँला ल । समय न हो । घुम्दैफिर्दै हामी गफिने, भेटिने दिन कसो नआऊला र ?

प्रकाशित मिति: शनिबार, मंसिर १६, २०८० ०६:४०